Aldrina

Aldrina
Formula kimikoa	C12H8Cl6
SMILES kanonikoa	2D eredua
SMILES isomerikoa	ClC4(Cl)[C@@]2(Cl)C(/Cl)=C(/Cl)[C@]4(Cl)[C@@H]3[C@@H]\1C[C@@H](/C=C/1)[C@H]23
MolView	3D eredua
Konposizioa	hidrogeno, karbono eta kloro
Mota	Aldrin parent (en)
Ezaugarriak
Dentsitatea	1,6 g/cm³ (20 °C)
Disolbagarritasuna	0,003 g/100 g (ur, 20 °C)
Fusio-puntua	104 °C
Lurrun-presioa	0 mmHg (20 °C)
Masa molekularra	361,875716336 Da
Erabilera
Rola	kantzerigeno, neurotoxina eta occupational carcinogen (en)
Arriskuak
NFPA 704	0 4 0
Gutxieneko dosi hilgarria	ikusi 15 mg/kg (katu, aho emate) 1,25 mg/kg (gizaki, aho emate) 75 mg/kg (katu, skin absorption (en) ) 100 mg/kg (untxi, larruazalpeko) 95 mg/kg (txakur) 5,8 mg/m³ (laboratory rat (en) )
Batezbesteko dosi hilgarria	ikusi 20 mg/m³ (katu, arnas hartze) 3 mg/m³ (laborategiko sagu, arnas hartze) 90 mg/m³ (laboratory rat (en) , arnas hartze) 5,8 mg/m³ (laboratory rat (en) , arnas hartze, 4 h) 4 mg/kg (laborategiko sagu, Intracerebral administration (en) ) 1.999 mg/kg (txakur, intraperitoneal injection (en) ) 50 mg/kg (laborategiko sagu, intraperitoneal injection (en) ) 150 mg/kg (laboratory rat (en) , intraperitoneal injection (en) ) 21 mg/kg (laborategiko sagu, intravenous injection (en) ) 10 mg/kg (oilasko, aho emate) 65 mg/kg (txakur, aho emate) 520 mg/kg (Ahate, aho emate) 33 mg/kg (Akuri, aho emate) 100 mg/kg (Hamster, aho emate) 18 mg/kg (laborategiko sagu, aho emate) 56,2 mg/kg (Uso, aho emate) 42,1 mg/kg (Galeper, aho emate) 50 mg/kg (untxi, aho emate) 38 mg/kg (laboratory rat (en) , aho emate) 7,2 mg/kg (hegazti, aho emate) 75 mg/kg (katu, skin absorption (en) ) 15 mg/kg (untxi, skin absorption (en) ) 84 mg/kg (untxi, skin absorption (en) ) 98 mg/kg (laboratory rat (en) , skin absorption (en) ) 62 mg/kg (laboratory rat (en) , larruazalpeko) 40 mg/kg 39 mg/kg (laboratory rat (en) , aho emate) 44 mg/kg (laborategiko sagu, aho emate)
Denboran ponderatutako esposizio muga	0,25 mg/m³ (10 h, Ameriketako Estatu Batuak, Australia, Austria, Belgika, Danimarka, Finlandia, Frantzia, Alemania, Islandia, Hego Korea, Mexiko, Zeelanda Berria, Norvegia, Peru, Suitza, Thailandia, Herbehereak, Filipinak, Turkia) 0,5 mg/m³ (, Polonia) 0,01 mg/m³ (, Errusia)
Denbora laburreko esposizio muga	0,75 mg/m³ (Finlandia, Mexiko) 1,5 mg/m³ (Polonia) 0,03 mg/m³ (Errusia)
IDLH	25 mg/m³
Eragin dezake	aldrin exposure (en)
Identifikatzaileak
InChlKey	QBYJBZPUGVGKQQ-SJJAEHHWSA-N
CAS zenbakia	309-00-2
ChemSpider	10292747
PubChem	12310947
Gmelin	2564
NBE zenbakia	2761
RTECS zenbakia	IO2100000
ZVG	510027
DSSTox zenbakia	IO2100000
EC zenbakia	206-215-8
ECHA	100.005.652
MeSH	D000452
UNII	OZE3CLY605
KEGG	C07552

Aldrina konposatu organokloratua da, C₁₂H₈Cl₆ formula duena. Solido kristalino zuria da. Erraz degradatzen da dieldrina emanez^[1].

Intsektizida gisa oso erabilia izan zen, dieldrinarekin batera. II. Mundu Gerra bukatu eta 1970 arte^[2]. Bere toxizitatea medio, herri askotan erabilera debekatzen hasi zirenean. Poluitzaile organiko iraunkor bat eta Stockholmeko Hitzarmenaren lehen zerrenda jada sartu zuten bere ekoizpena eta erabilera debekatuz^[3].

Aldrina ez da uretan disolbatzen (% 0,003ko disolbagarritasuna); baina oso ondo disolbatzen da disolbatzaile organikoetan, hala nola zetonetan eta parafinetan. Naturan landareek eta bakterioek azkar dieldrina bihurtzen dute., Dieldrinak efektu toxiko berberak mantentzen ditu. Aldrina hauts-partikulen bidez erraz garraiatzen da airean.

Aldrinak ez du erreakzionatzen azido edo base arinekin, eta egonkorra da 4 eta 8 bitarteko pHa duen ingurune batean. Oso sukoia da 200 °C-tik gorako tenperaturan jartzen denean. Agente oxidatzaileak daudenean, aldrinak azido eta fenol kontzentratuekin erreakzionatzen du.

Aldrina sintetizatzen da hexakloroziklopentadienoa norbornadienoarekin erreakzionaraziz Diels-Alder erreakzio baten bidez^[4].

Aldrinaren isodrina isomeroa antzera sintetizatzen da, hexakloronorbonadienoaren eta ziklopentadienoaren arteko erreakzioaren bidez. Isodrina ere aldrinaren sintesiaren azpiproduktu gisa ekoizten da, %3,5 isodrina inguru izaten duelarik atzen produktuak.

1946 eta 1976 bitartean, gutxi gorabehera, 270 milioi kilogramo aldrina eta antzeko egiturazko plagizida ekoitzi ziren.

Aldrina konposatu organiko halogenatua da, eta, beraz, lipidoetan erraz disolbatzen da. Hori dela eta, gantz-ehunetan biometatzen dira. Konposatu halogenatuek ere egonkortasun handia dute, hidrolisirako eta degradazio fotolitikorako C-Cl loturen erreaktibotasunik ezak islatzen duena. Katea trofikoan gora egin ahala handitu egiten da biometatutako aldrina-kantitatea.

Aldrina nonahi dago ingurunean: airean, lurrean eta uretan. Aldrina dieldrina bihurtzen da berehala, eta atzen hau pixkanaka degradatzen da. Horrek azaltzen du aldrina-kontzentrazioak ingurunean produktua erabilitako tokian eta landareetan gertatzea. Kontzentrazio horiek poluitutako uretan bizi diren landareak edo animaliak jaten dituzten animaliengan ere aurki daitezke; eta animalia hauek jaten dituzten harrapakariengan. Biomagnifikazio biomagnifikazio deritzo fenomeno horri eta gizakiarenganaino ailega daiteke.

Dieldrinarekiko esposizio askoren ondoren anemia garatu zuten langileen kasuak daude. Hala ere, aldrinaren eta dieldrinaren eragin kaltegarri nagusia nerbio-sistema zentralarekin lotuta dago^[5]. Gorputzean metatutako dieldrina-mailek konbultsioak eragiten dituztela uste da. Horrez gain, beste sintoma batzuk ere jakinarazi ziren, hala nola buruko mina, goragalea eta gonbitoak, anorexia,giharretako espasmoak eta EEGaren distortsioak. Kasu horietan guztietan, aldrina/dieldrinaren esposizio-iturria ezabatzeak azkar berreskuratzea ekarri zuen.