Springe nei ynhâld

Ille-et-Vilaine

Ut Wikipedy
Ille-et-Vilaine
flagge wapen
polityk
soarte gebiet departemint
lân Frankryk
regio Bretanje (regio)
haadplak Rennes
grutste plak Rennes
departemintsnûmer 35
sifers
ynwennertal 1.051.779 (2016)
oerflak 6.775 km²
befolkingstichtens 155,2 / km²
oar
stifting 1790
tiidsône UTC +1
simmertiid UTC +2
koördinaten 48°10′ N 01°40′ W
webside www.ille-et-vilaine.fr

Ille-et-Vilaine (Frânske útspr.: [ileviˈlɛːn], likernôch: "yl-ee-vi-lên"; Bretonsk: Il-ha-Gwilen) is in departemint fan Frankryk dat yn it westen fan it lân leit, oan it begjin fan it skiereilân Bretanje. De namme betsjut letterlik: "Ille en Vilaine", en is ûntlient oan 'e beide wichtichste rivieren fan it gebiet, de Ille en de Vilaine. Ille-et-Vilaine makket diel út fan 'e bestjoerlike regio Bretanje en hat it departemintsnûmer 35. De haadstêd is Rennes, dat mei-iens ek de grutste stêd is. Ille-et-Vilaine hie yn 2016 in befolking fan krapoan 1,1 miljoen minsken.

Ille-et-Vilaine leit oan 'e eastgrins fan it skiereilân Bretanje, dêr't dat fêstsit oan it fêstelân fan Noardwest-Jeropa. It beslacht in oerflak fan 6.775 km². It wurdt begrinzge troch it departemint Côtes-d'Armor yn it noardwesten, it departemint Morbihan yn it súdwesten, it departemint Loire-Atlantique yn it suden, it departemint Maine-et-Loire yn it súdeasten, it departemint Mayenne yn it easten en it departemint Manche yn it noardeasten. Yn it noarden hat Ille-et-Vilaine in kustline fan likernôch 65 km lang oan 'e Golf fan Saint-Malo, it diel fan It Kanaal dat ynklamme leit tusken de kusten fan Bretanje, Normanje en de Kanaaleilannen.

It strân oan 'e kust fan It Kanaal by Dinard.

It lânskip fan Ille-et-Vilaine is licht heuvelich en wurdt trochsnien troch de beide rivieren dêr't it departemint syn namme oan tanket, de Ille en de Vilaine, en fierders ek troch de Rance en de Couesnon. It sintrale diel fan Ille-et-Vilaine, dêr't de haadstêd Rennes leit, foarmet in dobbe dy't trochkrúst wurdt troch withoefolle sydrivierkes fan 'e Ille en de Vilaine. Dêromhinne binne de heuvels heger en op plakken begroeid mei âlde bosken dy't no brûkt wurde foar houtkap.

Ille-et-Vilaine ûntstie as bestjoerlike ienheid op 4 maart 1790, nei't by de Frânske Revolúsje fan 1789 alle doetiidske Frânske provinsjes (wêrûnder Bretanje) ôfskaft wiene om opspjalten te wurden yn departeminten. De njoggentjinde iuw waard foar it gebiet karakterisearre troch yndustrialisaasje en urbanisaasje yn 'e krite fan Rennes, en teffens troch in slimme ûnderdrukking fan it Gallo, de streektaal fan it gebiet, troch de Frânske oerheid. Yn 'e twadde helte fan 'e iuw naam Ille-et-Vilaine diel oan in oplibbing fan 'e Bretonske kultuer.

It Place de la République yn Rennes, de haadstêd fan 'e regio Bretanje.

Yn 'e tweintichste iuw gie de aktive striid yn 'e Earste Wrâldoarloch fierhinne oan Ille-et-Vilaine foarby, mar tsientûzenen jonge manlju út it departemint kamen om yn 'e rinfuorgen fan it Westfront. Under de Twadde Wrâldoarloch waard Ille-et-Vilaine ûnder de Slach om Frankryk yn 'e maityd fan 1940 beset troch nazy-Dútslân. Nei de lânings fan 'e Alliëarden yn Normanje, op D-Day, waard it departemint mei it grutste diel fan Bretanje yn augustus 1944 befrijd. Tsjin dy tiid hie de haadstêd Rennes slimme skea oprûn fan Alliëarde bombardeminten, wylst Saint-Malo sels suver hielendal mei de grûn lyk makke wie.

Ofsjoen fan in lytse konsintraasje fan yndustry om Rennes hinne is Ille-et-Vilaine noch altyd in gebiet dat it op ekonomysk mêd benammen fan 'e agraryske sektor hawwe moat. Dêrby binne benammen de feehâlderij en de fiskerij wichtich. Wynbou wurdt yn it departemint net bedreaun, mar wol de bou fan û.m. nôt, dat fierhinne bedoeld is as feefoer. Op it mêd fan 'e yndustry hat autofabrikant Peugeot in grut fabryk yn Rennes, en dy stêd is ek in sintrum fan 'e Frânske produksje fan tillekommunikaasje-apparatuer en elektroanika.

It Wâld fan Paimpont, wêrfan't sein wurdt dat it it legindaryske wâld Brocéliande út 'e Arthurleginden wêze soe.

Ille-et-Vilaine is in departemint fan Frankryk dat bestjoerd wurdt troch in departemintale ried, wêrfan't de leden by mei geregelde tuskenskoften holden ferkiezings troch de ynwenners keazen wurde. Oan it haad fan it departemintaal bestjoer, dat syn sit hat yn 'e departemintale haadstêd Rennes, stiet in prefekt. It departemint is ferdield yn 4  arrondisseminten, dy't opdield binne yn 27 kantonnen, dy't wer opdield binne yn 333 gemeenten. Ille-et-Vilaine bestiet fierders út 8 kiesdistrikten foar de Nasjonale Assimblee. De stêd Rennes is histoarysk in bolwurk fan 'e Sosjalistyske Partij (PS).

Neffens offisjele sifers út 2016 hie Ille-et-Vilaine doe 1.051.779 ynwenners. De befolkingstichtens kaam dêrmei út op 155,2 minsken de km². De grutste stêd yn it departemint is de Rennes, mei yn 2011 207.000 ynwenners. Rennes is behalven de haadstêd fan it departemint ek de haadstêd fan 'e bestjoerlike regio Bretanje. De twadde stêd fan Ille-et-Vilaine is Saint-Malo, oan 'e noardkust, mei yn 2011 48.000 ynwenners. Nei grutte it trêde plak fan it departemint is de âlde fêstingstêd Dol-de-Bretagne, dy't deunby de kust leit.

It grutste part fan 'e befolking fan Ille-et-Vileine bestiet út etnyske Bretonnen, wylst de rest fierhinne opmakke is út Frânsen. It departemint leit yn Opper-Bretanje, it diel fan it histoaryske Bretanje dêr't fan âlds net it Keltyske Bretonsk, mar it Romaanske Gallo sprutsen wurdt. Dat wurdt faak sjoen as in dialekt fan it Frânsk of sels as in ynkorrekte manear om Frânsk te sprekken. As gefolch fan 'e yntinsive kulturele assimilaasjepolityk dy't it nasjonale regear sûnt de iere njoggentjinde iuw fierd hat, is it Frânsk lykwols tsjintwurdich foar de oergrutte mearderheid fan 'e befolking fan Ille-et-Vilaine de memmetaal.

It Kastiel fan Fougères.

It departemint Ille-et-Vilaine is opmerklik om't it sprekken fan Gallo der troch de departemintale oerheid tsjintwurdich oanmoedige wurdt. Sawol it Gallo as it Bretonsk hawwe learstuollen oan 'e Universiteit fan Rennes. It Bretonsk wurdt no ek yn Ille-et-Vilaine sprutsen troch oan 'e iene kant in beskate ymmigraasje yn it gebiet fan lju út Neder-Bretanje, de Bretonsktalige útein fan it skiereilân, en oan 'e oare kant om't it Bretonsk der op alteast in diel fan 'e skoallen ûnderwiisd wurdt. Ut in resint ûndersyk troch taalkundigen die bliken dat fan it totale oantal Bretonsksprekkers (226.000) 3,3% (oftewol krapoan 7.500) yn Ille-et-Vilaine wenje. Foar de leeftydskategory fan Bretonsksprekkers tusken de 18 en 30 jier lei it oandiel ynwenners fan Ille-et-Vilaine lykwols op 12,7%, wat dermei te krijen hat dat in grut diel fan 'e Bretonsksprekkers ta de âlderein heart, mar net yn Ille-et-Vileine, dêr't de taal al sûnt de Midsiuwen net mear sprutsen waard.

Op religieus mêd bestiet krapoan 65% fan 'e ynwenners fan Ille-et-Vilaine út oanhingers fan 'e Roomsk-Katolike Tsjerke. De oaren binne foar it meastepart ateïsten en agnosten.

Histoaryske befolkingsûntwikkeling

[bewurkje seksje | boarne bewurkje]
jier 1801 1821 1841 1861 1881 1901 1921 1946 1962 1982 1999 2016
ynwenners 488.846 533.207 549.217 584.930 615.480 614.000 558.574 578.246 614.268 748.272 866.111 1.051.779

Keppelings om utens

[bewurkje seksje | boarne bewurkje]

Boarnen, noaten en referinsjes

[boarne bewurkje]
Boarnen, noaten en/as referinsjes:

Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: References, op dizze side.


Departeminten fan Frankryk Flagge fan Frankryk

01 Ain • 02 Aisne • 03 Allier • 04 Alpes-de-Haute-Provence • 05 Hautes-Alpes • 06 Alpes-Maritimes • 07 Ardèche • 08 Ardennes • 09 Ariège • 10 Aube • 11 Aude • 12 Aveyron • 13 Bouches-du-Rhône • 14 Calvados • 15 Cantal • 16 Charente • 17 Charente-Maritime • 18 Cher • 19 Corrèze • 2A Súd-Korsika • 2B Opper-Korsika • 21 Côte-d'Or • 22 Côtes-d'Armor • 23 Creuse • 24 Dordonje • 25 Doubs • 26 Drôme • 27 Eure • 28 Eure-et-Loir • 29 Finistère • 30 Gard • 31 Haute-Garonne • 32 Gers • 33 Gironde • 34 Hérault • 35 Ille-et-Vilaine • 36 Indre • 37 Indre-et-Loire • 38 Isère • 39 Jura • 40 Landes • 41 Loir-et-Cher • 42 Loire • 43 Haute-Loire • 44 Loire-Atlantique • 45 Loiret • 46 Lot • 47 Lot-et-Garonne • 48 Lozère • 49 Maine-et-Loire • 50 Manche • 51 Marne • 52 Haute-Marne • 53 Mayenne • 54 Merthe-et-Moselle • 55 Meuse • 56 Morbihan • 57 Moselle • 58 Nièvre • 59 Nord • 60 Oise • 61 Orne • 62 Pas-de-Calais • 63 Puy-de-Dôme • 64 Pyrénées-Atlantiques • 65 Hautes-Pyrénées • 66 Pyrénées-Orientales • 67 Bas-Rhin • 68 Haut-Rhin • 69 Rhône • 70 Haute-Saône • 71 Saône-et-Loire • 72 Sarthe • 73 Savoaye • 74 Opper-Savoaye • 75 Parys • 76 Seine-Maritime • 77 Seine-et-Marne • 78 Yvelines • 79 Deux-Sèvres • 80 Somme • 81 Tarn • 82 Tarn-et-Garonne • 83 Var • 84 Vaucluse • 85 Vendée • 86 Vienne • 87 Haute-Vienne • 88 Fogezen • 89 Yonne • 90 Territoire-de-Belfort • 91 Esonne • 92 Hauts-de-Seine • 93 Seine-Saint-Denis • 94 Val-de-Marne • 95 Val-d'Oise

Oerseeske departeminten

971 Gûadelûp • 972 Martinyk • 973 Frânsk-Guyana • 974 Reünion • 975 Majot

· · Berjocht bewurkje