Ae ba nösi

Plato

Moroi ba Wikipedia
Plato
Tumbuc. 428–427 SM[1]
Athena
Matec. 348–347 SM (80 fakhe)
Athena
SoiYunani
GötöFilsafat kuno

Plato (427-348 föna Yesu, 80 fakhe) no samösa filosofo moroi ba Yunani si tumbu ba mbanua Athena khö Ariston of Athens (ama) ba Perictione (ina). Baero ere filosofi, Plato andre no göi ere sebua matematika. Filosofi nifahaönia no oya la'o'ö niha irugi ma'ökhö, mendrua manö ba danö Eropa. Ya'ia zamasindro Akademi Plato, sambua sekola filosofi ba Athena ba ba da'ö göi ifa'ema wamahaönia si to'olö lafotöi niha platonisme furi ginötö auri ia.

Bua wangera-ngerania fondrege tehöngö ya'ia sambua teori sanandrösa ba nifotöi idea. Molo'ö Plato fefu zoroma ba hörö ni'ilada ba gulidanö andre sindruhunia tenga si'ogötö'ö. Si'ogötö'ö sndruhu sa ba ya'ia idea moroi ba zoroma ba hörö andrö. Duma-dumania eu ni'ilada ba gatua, tenga si'ogötö ia. So ia ma'ökhö ba ba zi so föna no mate, ahori ba lö oroma sa'ae. Bahiza idea eu, si lö oroma ba hörö, ba oroma khöda bakha ba wangera-ngera, da'ö zi'ogötö'ö.

Molo'ö Plato samösa no ihalö ösa mbua wangera-ngerania moroi khö Pythagoras, Heraclitus ba Parmenides, heŵa'ae na ha moroi khö Plato tarongo zanandrösa khöra fefu.

Awö gurunia Sokrates ba nifahaönia Aristoteles, tefaböbö Plato khö ndra tuha bakha ba waö-waö filosofi. Ngawalö zura nifa'anönia no so nasa irugi ma'ökhö, 2.400 fakhe me no mate Plato.[2][3] Lö aetu te'oguna'ö ngawalö zinurania ba zi ngahönö fakhe andre. Filosofinia nifotöi Neoplatonisme no göi tobali dane-dane filosofi he ba Niha Keriso ba he ba Islam.[4] Iŵa'ö Alfred North Whitehead, wa na ta'angeragö tradisi filosofi Eropa andrö ha hulö famotokhi ba gahe khö Plato.[5]

Töi Plato (plateau) eluahania ndraso, sambua töi nifatörö gurunia khönia, börö me mangewolo dölahulunia. Hiza fao khönia wamangewolo hulu andrö, me alaŵa ia ba sökhi zikhalania. Baero mbotonia si sökhi sibai, so fahönia ia wa'atua-tua sebua ba i'otarai ba wa'ide-idenia no so khönia khamötö dödö sebua.[6]

Bakha ba mbuku sotöi Republik ifaehagö Plato hadia zi lö tola lö'ö la'a'asogö ba wanema sambua dadaoma zamatörö. Famaehagö da'a, tebai so ni'okhögö samösa. Labe'e sambua wangositengagö, ya'ia da'ö; ha ba ngawalö zindruhu-ndruhu sedöna la'ohalöŵögöigö. Tanöbö'ö si lö tola lö'ö te'a'asogö fa'atebokai ba harato si so.[7]

Plato faoma Socrates, sambua gambara nifazökhi ba ginötö sara ngahönö.

So dombua gamuata mbua wangera-ngera Plato:

  • Si fahatö khö Sokrates: no ifaedogö wangera-ngerania ba wangera-ngera Sokrates, töra-töra ba ngawalö zinurania me awuyu-wuyu ia.[8]
  • Sifagema-gema li: no i'oguna'ö gema-gema Plato ba wama'anö arakhagö fefu zinurania.[8] Iŵa'ö bakha ba mbuku Sura VII wa , Bua wangera-ngera ma söndra Plato, imane; wa ibakugö wangera-ngera sindruhu fena awö taŵania, wa ba ginötö tesura ia, tobali hurufo safiso sambua gera-era. Andrö iŵa'ö wa lala sabölö faudu ba wanura mbua wangera-ngera, ya'ia mangoguna'ö gema-gema.[8]


  1. Plato, St. Andrews University
  2. Cooper, John M.; Hutchinson, D.S., eds. (1997): "Introduction."
  3. Cooper, John M.; Hutchinson, D.S., eds. (1997). Plato: Complete Works. Hackett Publishing., nga'örö vii
  4. Duma-dumania Agustinus Hippo ba Al-Farabi
  5. Whitehead, Alfred North (1978). Process and Reality. New York: The Free Press, nga'örö 39.
  6. Nurdyansa,"Biografi Plato, Kisah Filsuf Terkenal Serta Ajaran dan Pemikirannya.", Biografiku.Com, [1], mufaigi me 21 September 2023
  7. Lavine, T. Z. (2020). From Socrates to Sartre: The Philosophic Quest. Immortal. hlm. 11. 
  8. 8,0 8,1 8,2 Simon Petrus L. Tjahjadi, Petualangan Intelektual, Yogyakarta: Kanisius, 2004. ISBN 979-21-0460-7


Sura andre awena börö zura nasa. Moguna munönö ba mubönökhi nösinia.
Wikipedia no halöŵö nifalului zato.
Tolo Wikipedia ba wanohugö wanura ya'ia, na so khöu onönöta nösi. Saohagölö.