Jump to content

Буксу

Координаталари: 47°15′54″Н 16°29′42″Э / 47.26500°Н 16.49500°Э / 47.26500; 16.49500
From Vikipediya
Буксу
47°15′54″Н 16°29′42″Э / 47.26500°Н 16.49500°Э / 47.26500; 16.49500
Мамлакат [[Венгрия байроғи Венгрия]]
Ҳукумат
 • [[Маёр]] Тимеа Ҳорвáтҳ[1]
Майдон 16.54 км2 (6.39 кв ми)
Аҳолиси
 (2010)
 594
Зичлиги 35.91 киши/км2
Вақт минтақаси УТC+1, ёзда УТC+2
Телефон коди 94
Почта индекс(лар)и 9792
[[Филе:|290пх|Буксу харитада]]

Буcсу (немисча: Butsching, хорватча: Буčура, Буčа) Венгриянинг Вас округидаги Сзомбатҳелйга яқин қишлоқ. У Австрия билан чегарадош бўлиб, унда Буcсудан Речнитз ва Счачендорфгача бўлган чегарани кесиб ўтган йўл бор[2].

Қишлоқнинг тарихий маркази икки қатор уйлардан иборат бўлиб, ўртадан бироз кенгайган. Қаторлар орасидан Роҳонcдан (Австрия) Сзомбатҳелй томон Аранй-патак дарёси оқиб ўтади. Қишлоқнинг энг диққатга сазовор жойи бу бош фаришта Мичаэл номи билан аталган черков бўлиб, у ХИИИ асрда қурилган. Черков Роҳонc кўчасидаги 8-уйда жойлашган. Черков 1756-йилгача қабристон билан ўралган, аммо ҳозирги кунда яқин атрофдаги тепаликка кўчирилган. Черковдан ХВИИ асрда лютеран аҳолиси, кейинроқ эса католик диндорлари фойдаланишган. Юқори меҳроб Авлиё Жоҳн Непомук, Авлиё Жосепҳ, Авлиё Антҳонй ва Авлиё Игнатиуснинг борокко ҳайкаллари билан безатилган. Черковнинг ички қисми, шунингдек, чодир Георге Доминек томонидан бўялган[3].

Географияси

[edit | edit source]

Буcсу Австрия чегарасида, Сзомбатҳелйдан 10 км ғарбда жойлашган. Қўшни чегарадош ҳудудларига Перене, Бозсок, Генcсапáти, Сзомбатҳелй, Нарда, Дозмат, Торонй, Cсажта (Счачендорф, Австрия) ва Роҳонc (Речнитз, Австрия) киради.

Номининг келиб чиқиши

[edit | edit source]

"Буcсу" номи венгерча " Буcсú " номидан келиб чиққан. Қишлоқ ИХ асрда Булcсу исмли ҳорка томонидан эгалланган бўлиб, бу ҳудуднинг қишки қароргоҳи ҳисобланган.

Тарих

[edit | edit source]
Қадимги Саварияни сув билан таъминлайдиган Рим сув ўтказгичининг бир қисми Буксуда топилган.
Авлиё Мичаэл черкови ва қишлоқнинг тарихий марказининг сурати.

Бу ҳудудда одамларнинг жойлашиши тарихи энг камида Рим даврига бориб тақалади. Буcсу яқинида Савариянинг (Сзомбатҳелйнинг лотинча номи) Бозсок тоғли қишлоғи ва Роҳонc шаҳридан (ҳозирги Речнитз, Австрия) ичимлик суви билан таъминлайдиган Рим сув ўтказгичининг қолдиқлари топилган. Буcсу қишлоғи ҳақидаги энг қадимги ёзма маълумотлар 1236-йилдаги Булчу деб аталган ўрта асрлар Венгрия архиви ҳужжатларида топилган. Унинг черкови асоси ХИВ асрга тўғри келади. У ХВ асрга оид ҳужжатларда „БwлчW“ (1433) ва „Бwcсw“ (1485) номлари билан ҳам турлича қайд этилган[4].

Олим Андрас Валйи 1796-йилги асарида таъкидлашича, қишлоқ Сзомбатҳелй шаҳридан 1,75 мил узоқликда бўлган ва у ўтмишда турли хил Буcсу, Буcса ва Буcсина номлари билан номланган бўлиб, аҳолиси бир нечта этник гуруҳ ва динга мансуб бўлган — уларнинг аксарияти венгер ва рим католиклари эди. Валйининг таъкидлашича, бу даврда ер эгаси бўлган Важда оиласи феодалнинг уйига эга бўлган[нб 1] ва қишлоқ атрофидаги ерларда узумзорлари бўлмаган бўлса-да, аҳоли томонидан сотиладиган биринчи тоифадаги қишлоқ хўжалиги маҳсулотларининг бир нечта навлари ишлаб чиқарилган[5].

Олим Элек Фенес 1851-йилда ёзишича, „Буcс“ ёки „Буцинг“ Венгрия қишлоғи бўлиб, Сзомбатҳелйдан 1 мил узоқда жойлашган ва умумий ерлари 429 катни ташкил қилади. У Кőсзег шаҳрининг ҳудудий чегараларида жойлашган. Като��ик бўлмаган аҳоли демографияси 28 яҳудий ва 6 лютеран сифатида рўйхатга олинган. Фенес қишлоқдаги бир нечта қасрларни эслатиб ўтади ва унинг текисликлари сифатли буғдой етиштириш хусусиятига эга деб таърифлайди. Қишлоқнинг қишлоқ хўжалигига оид бўлмаган ҳудудлари асосан ўрмонлардан иборат бўлиб, узум импорти Роҳонc тепаликларида (Речнитз, Австрия) етиштирилади. ХИХ асрдаги таниқли ер эгалари Фéнес томонидан Сзабо, Сзéлл ва Важда сифатида қайд этилган[6].

1898-йилги монографияда Буcсу „82та уй, 575 рим католик ва эвангелист аҳолиси бўлган гўзал Венгрия қишлоғи деб таърифланади. Қишлоқда бир қанча уйлар, шу жумладан ер эгаси Одон Сзелл, Сомбатҳелй мери Эрно Сзабо ва Жанос Неметҳ де Дöмöтор хонимлар бор“[7]. 1910-йилда Буcсу аҳолиси 640 кишига кўпайди. Почта ва телеграмма хизмати Роҳонc/Речнитз шаҳри томонидан тақдим этилган, аммо 1921-йилдан кейин жамоа ўз почта бўлимига эга бўлди.

Буcсу 1945-йилнинг 28-мартигача Иккинчи жаҳон уруши даврида мажбурий меҳнатга жалб қилинганлар учун лагер бўлган[8]. Қишлоқ урушдан кейин Венгрия электр тармоғига уланган.

1953-йилдан кейин Буcсу расмий чегарани кесиб ўтиш жойи ҳисобланмаганлиги сабабли,1888-йилда жорий этилган Сзомбатҳелй ва Пинкафő (Пинкафелд, Австрия) ўртасидаги поезд тўхтатилди ва йўллар йўқ қилинди.1976-йилда Венгрия-Австрия чегарасини кесиб ўтиш учун Роҳонc (Речнитз, Австрия) томон йўл очилди ва асосий 89[9] йўл томон туташтирувчи йўл қурилди.

Жамият 1986-йилда сув ўтказгич тизимига ва 1993-йилда табиий газга эга бўлди. Сув тизими 2003-йилда сув йўлини олиб ташлашни ўз ичига олган ҳолда янгиланди.

Диққатга сазовор жойлар

[edit | edit source]
Собиқ Буcсу темир йўл станцияси.

Буcсу ХИИИ—ХИВ асрдаги Авлиё Мичаэл черкови, Рим сув ўтказгич тизимининг очилган қолдиқлари[нб 2], собиқ темирйўл станцияси, Öдöн Сзéлл саройи[нб 3] (ҳозирда Венгрия чегара хизмати томонидан фойдаланилади), Сзабо саройи (ҳозирда кўп қаватли уйга айлантирилган) ва Эисенбергга (Австрия) борадиган велосипед йўли каби диққатга сазовор жойларни ўз ичига олади.

Таниқли аҳоли

[edit | edit source]

Сзéлл оиласининг Буcсу филиали Венгриянинг бир қатор таниқли мутахассислари ва вазирлар маҳкамаси вазирлари билан машҳур бўлди. Улар орасида бош вазир Калман Сзелл (1843—1915) ва ички ишлар котиби Жозсеф Сзелл (1880—1956) бор. Давлат арбоби Ференц Деакнинг („Венгриянинг донишманд одами“ номи билан машҳур) бувиси Анна Ҳертелендй ҳам Буcсуда туғилган. Буксунинг машҳур аҳолиси Т. ва К. Сзéлл томонидан Васи Сземле нашрида муҳокама қилинади[10].

Ҳаволалар

[edit | edit source]

Манбалар

[edit | edit source]
  1. ↑ „Буcсу телепüлéси вáласзтáс эредмéнеи“ (Ҳунгариан). Орсзáгос Вáласзтáси Ирода (2010-йил 3-октябр). Қаралди: 2011-йил 26-декабр.
  2. ↑ „Интернатионал Бордер Cроссинг Поинц он Публиc Роадс Опен 24 Ҳоурс“. Гуиде Виагги. 2008-йил 3-декабрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2009-йил 7-январ.
  3. ↑ C. Ҳаррач Эрзсéбет-Кисс Гюла áлтал сзеркесзтетт: Васи мűэмлéкек — Сзомбатҳелй, 1983
  4. ↑ Cсáнки, Дезсő (1890–1941), Магярорсзáг тöртéнелми фöлдражза а Ҳунядиак корáбан И.-ИВ., Будапест
  5. ↑ Вáлйи, Андрáс (1796), Магяр Орсзáгнак леíрáса, Буда, 2013-05-18да асл нусхадан архивланди
  6. ↑ Фéнес, Элек (1851), Магярорсзáг геограпҳиаи сзóтáра, меллйбен минден вáрос, фалу éс пусзта, бетüрендбен кöрüлмéнесен леиратик, Пест, 2013-05-18да асл нусхадан архивланди
  7. ↑ Магярорсзáг вáрмегйéи éс вáросаи Вас вáрмеге. сзерк.
  8. ↑ Лаппин. „Тҳе Деатҳ Марчес оф Ҳунгариан Жеwс тҳроугҳ Аустриа ин тҳе Спринг оф 1945“ (пдф). Ҳолоcауст. Ядвашем. Қаралди: 2009-йил 7-январ.
  9. ↑ Эгй референcиа аз úтéпíтéсекрőл
  10. ↑ Сзéлл, Тамáс анд Калман Сзéлл.
  1. ↑ Тодай тҳе саме буилдинг ис усед бй тҳе Ҳунгариан бордер гуард.
  2. ↑ Тҳе чурч wас реноватед ин а Бароқуэ стйле ин тҳе 18тҳ cентурй.
  3. ↑ Латер оwнед бй Фелих Течет анд латер бй Гюла Сонневенд.
Retrieved from "https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Buksu&oldid=4724797"