Die Dakar-tydren (voorheen bekend as die Parys-Dakar-tydren) is 'n jaarlikse tydren wat deur die Amaury Sport Organisation georganiseer word. Die tydren is oop vir amateur- en professionele jaers, maar amateurs maak gewoonlik tot 80% van jaers uit.

Trofee waarom meegeding word
'n Ondersteuningsvoertuig tydens die 2004-Dakar
Spore in die woestyn van Mauritanië
Lande waardeur die tydren al in Afrika plaasgevind het (oranje is daardie state wat slegs in die 1992 tydren na Kaapstad besoek is)
Die skofte van die Lissabon–Dakar 2007
Die skofte van die Mar del Plata–Copiapó–Lima 2012
Lande waardeur die tydren tussen 2009 en 2019 gejaag is, nadat dit verskuif is vanaf die vorige roete Parys-Dakar as gevolg van kommer oor veiligheid. Stede sluit in begin- en eindpunte.
Nissan Navara, Lissabon-Dakar 2006
Russiese KAMAZ – elfmalige wenner van die Dakar
Unimog U400L n.541 op die tweede skof van die Lissabon-Dakar 2006-tydren
Dakar-tydren: Wrak van die DAF FAV3600 95X2 TurboTwin wat op 9 Januarie 1988 verongeluk het in die Ténéré-kuswoestyn in die noorde van Niger, en waarin navigator Kees van Loevezijn gesterf het.

Die Dakar kan eerder as 'n uithourit beskou word as 'n tradisionele tydren, aangesien die landskap waaroor deelnemers jaag baie veeleisender is, terwyl die voertuie eerder ware veldvoertuie is as gemodifiseerde sedans wat in gewone veldwedrenne gebruik word. Behalwe gewone veldwerk wat die voertuie moet verrig, is bykomstige hindernisse die oorsteek van sandduine, modder, kameelgras, rotse, ensovoorts. Afstande per dag kan ook tot 'n hele paar honderd kilometers wees, wat uiterste uithouvermoë verg.

Geskiedenis en roete

wysig

Die tydren het ontstaan in 1978, 'n jaar nadat 'n jaer, Thierry Sabine, in die woestyn verdwaal het, en gedink het dit is die ideale plek vir 'n jaarlikse uithourit. Aanvanklik het die wedren jaarliks in Parys, Frankryk, begin en in Dakar, Senegal, geëindig. As gevolg van politieke en ander faktore het die begin en eindpunt egter later verskil van die oorspronklike. In die Afrika-era was die eindpunt met die uitsondering van vier tydrenne in Dakar, maar Parys was nét die beginpunt tot in 1995. Tussen 2009 en 2019 is die Dakar-tydren in Suid-Amerika aangebied. Sedert 2020 vind dit in Saoedi-Arabië plaas.

Volledige lys van vorige roetes

wysig

Die tydren het voorheen (tot 2007) gewoonlik deur Marokko, Wes-Sahara en daarna na die graslande en woestyne in Mauritanië gegaan. Die gedeeltes deur Atar en die sandduine en canyons van Mauritanië se Adrar-streek was beskou as die mees uitdagende van alle veldtydrenne.

In 1992 het Hubert Auriol die Dakar in 'n sedanvoertuig gewen nadat hy voorheen die motorfietsafdeling van die kompetisie twee keer gewen het. Dit het hom die eerste jaer gemaak wat in beide die tweewiel- en vierwielafdelings geseëvier het.

Die 2008 Dakar-tydren is op 4 Januarie 2008 jammerlik gekanselleer, te midde van vrese oor moontlike terrorisaanvalle in die Sahara. Dit het bygedra tot gerugte deur koerante dat dit die einde van die tydren voorspel. Chili en Argentinië het hulle landgebied aangebied om die ren te huisves, asook Tsjeggië.

Tussen 2009 en 2019 is die Dakar-tydren jaarliks in Suid-Amerika gehou. Sedert 2020 word die Dakar-tydren in Saoedi-Arabië gehou.

Voertuie en klasse

wysig

Die drie vernaamste kompetisieklasse in die Dakar-tydren is motorfietse, sedan motorvoertuie (enige iets van strand-knortjorre ("beach buggies") tot vragmotors) en groot vragmotors. Baie voertuigvervaardigers gebruik die uiterste omstandighede van die tydren om voertuie te toets en die uithouvermoë van hul voertuie ten toon te stel.

Oorspronklik het Europese veeldoeligheidsvoertuie soos die Land Rover, die Range Rover, die Mercedes-Benz G, en die Pinzgauer, sowel as die Japannese Toyota Land Cruiser, die tydren oorheers. Ander vervaardigers het gemodifiseerde stadsvoertuie soos die Rolls-Royce, Citroën, Peugeot (405 T16 en 205 T16) en selfs Porsche ingeskryf.

In 2002 was voorbeelde van die sedan-motorvoertuigklas die Mitsubishi Pajero/Montero, die Volkswagen Touareg, en die Nissan Navara. Mercedes-Benz M-klas, BMW X5 en BMW X3, Hummer H1 en Hummer H3 sportveeldoeligheidsvoertuie was ook teenwoordig, maar het nie in die wennersposisies gespog nie. Jean-Louis Schlesser het 'n reeks strandknortjorre gebou vir die tydren wat heelwat wenners opgelewer het. Amerikaanse "Baja" styl vragmotors het ook hul verskyning gemaak, maar selde gewen.

Vragmotors (T4 "Camions" of "Lorries") sluit in Tatra, LIAZ, Kamaz, Hino, MAN, DAF, PERLINI, Mercedes-Benz Unimog, Renault Kerax, SCANIA, IVECO en GINAF. In die 1980's was daar sterk kompetisie tussen DAF en Mercedes-Benz, wat gelei het tot voertuie met twee enjins wat meer as 1000 perdekrag (hp) (750 kW) uitgestoot het. Later het Tatra, Perlini en Kamaz tot die tydren toegetree.

KTM is die mees populêre en meestal die wenmotorfiets. Die grootste mededingers in die motorvoertuigklas is MINI, Volkswagen, Mitsubishi en Nissan, en in die motorfietsklas Yamaha en KTM. Na 2000 het hernude kompetisie begin in die vragmotorklas tussen DAF, Tatra, Mercedes-Benz en Kamaz.

Insidente

wysig

In 1982 het Mark Thatcher, seun van die destydse Britse eerste minister Margaret Thatcher, en sy Franse medebestuurder, Charlotte Verney en 'n meganikus, vir ses dae verdwyn. Die drietal het op 9 Januarie herstelwerk aangebring en toe die verkeerde pad verder gevolg. 'n Algeriese militêre vliegtuig het hulle wit Peugeot 504 50 km van koers af gevind.

In 1986 het die organiseerder van die tydren, Thierry Sabine, dood verongeluk in 'n helikopterongeluk.

Ses mense, drie deelnemers en drie plaaslike inwoners, is dood tydens die 1988-wedren. Dit sluit in 'n 10-jarige kind van Mali wat die pad oorgesteek het, en 'n kameraspan wat 'n ma-en-dogter in Mauritanië doodgery het.

In 2005 is vyf mense, insluitende twee renjaers dood in die tydren, terwyl 'n Suid-Afrikaner, Elmar Symons, 'n motorfietsjaer in die 2007-tydren, oorlede is.

Kritiek

wysig

Die tydren het reeds kritiek uit verskeie oorde ontvang, meestal as gevolg van die impak van die tydren op die plaaslike bevolkings waardeur gejaag word. Die feit dat Wes-Sahara 'n deurgangspunt is sonder dat die Polisario Front (die aanvaarde verteenwoordiger van die Sahrawis-inwoners in Wes-Sahara wat deur Marokko beset word) se mening ingewin is, was nog 'n punt van kritiek. Na hierdie kritiek het die organiseerders van die ren sedert 2000 die Polisario Front se toestemming verkry.

Die Vatikaan, Afrika-menseregtegroepe en die Groen Party in Frankryk het ook al beswaar aangeteken teen die tydren weens verskeie redes. Plaaslike gemeenskappe kla dat hulle min voordeel uit die tydren trek, aangesien die deelnemers min geld op plaaslike goedere spandeer, maar mense en diere baie keer sterf in die jaers se pad.

Lys van wenners

wysig
Jaar Roete Motors Motorfietse Vragmotors Vierwielmotorfietse UTV's
Bestuurder
Medebestuurder
Vervaardiger Bestuurder Vervaardiger Bestuurder
Medebestuurder
Vervaardiger Bestuurder Vervaardiger Bestuurder
Medebestuurder
Vervaardiger
2024 Al-'Ula
Yanbu
  Carlos Sainz
  Lucas Cruz
Audi RS Q e-tron   Ricky Brabec Honda CRF 450 Rally   Martin Macík
  František Tomášek
  David Švanda
Iveco PowerStar   Manuel Andújar Yamaha Raptor 700R   Xavier de Soultrait
  Martin Bonnet
Polaris RZR Pro R
2023 Yanbu–
Dammam
  Nasser Al-Attiyah
  Mathieu Baumel
Toyota GR DKR Hilux   Kevin Benavides KTM 450 Rally   Janus van Kasteren
  Darek Rodewald
  Marcel Snijders
Iveco PowerStar   Alexandre Giroud Yamaha Raptor 700R   Eryk Goczał
  Oriol Mena
Can-Am XRS
2022 Ḥail–
Djedda
  Nasser Al-Attiyah
  Mathieu Baumel
Toyota GR DKR Hilux   Sam Sunderland Gas Gas 450 Rally   Dmitri Sotnikof
  Ruslan Amchmadeef
  Ilgiz Achmetzianof
Kamaz 435091   Alexandre Giroud Yamaha Raptor 700R   Austin Jones
  Gustavo Gugelmin
Can-Am XRS
2021 Djedda
Ḥail
  Stéphane Peterhansel
  Édouard Boulanger
Mini John Cooper Works Buggy   Kevin Benavides Honda CRF 450 Rally   Dmitri Sotnikof
  Ruslan Amchmadeef
  Ilgiz Achmetzianof
Kamaz 43509   Manuel Andújar Yamaha Raptor 700R   Francisco López Contardo
  Juan Pablo Latrach Vinagre
Can-Am
2020 Djedda
Riaad
Al-Qiddiya
  Carlos Sainz
  Lucas Cruz
Mini John Cooper Works Buggy   Ricky Brabec Honda CRF 450 Rally   Andrej Karginof
  Andrej Mokeef
  Igor Leonof
Kamaz 43509   Ignacio Casale Yamaha Raptor 700R   Casey Currie
  Sean Berriman
Can-Am Maverick
2019 Lima
Lima
  Nasser Al-Attiyah
  Matthieu Baumel
Toyota Hilux Dakar   Toby Price KTM 450 Rally   Eduard Nikolaef
  Jefgeni Jakowlef
  Wladimir Rybakof
Kamaz 43509   Nicolas Cavigliasso Yamaha Raptor 700R   Francisco López Contardo
  Alvaro Quintanilla
Can-Am
2018 Lima
La Paz
Córdoba
  Carlos Sainz
  Lucas Cruz
Peugeot 3008 DKR Maxi   Matthias Walkner KTM 450 Rally Replica   Eduard Nikolaef
  Jefgeni Jakowlef
  Wladimir Rybakof
Kamaz 4326   Ignacio Casale Yamaha Raptor 700   Reinaldo Varela
  Gustavo Gugelmin
Can-Am
2017 Asunción
La Paz
Buenos Aires
  Stéphane Peterhansel
  Jean-Paul Cottret
Peugeot 3008 DKR   Sam Sunderland KTM 450 Rally   Eduard Nikolaef
  Jefgeni Jakowlef
  Wladimir Rybakof
Kamaz 4326   Sergej Karyakin Yamaha Raptor 700   Leandro Torres
  Lourival Roldan
Polaris RZR 1000 XP
2016 Buenos Aires
Salta-
Rosario
  Stéphane Peterhansel
  Jean-Paul Cottret
Peugeot 2008 DKR   Toby Price KTM 450 Rally   Gerard de Rooy
  Moises Torrallardona
  Darek Rodewald
Iveco PowerStar   Marcos Patronelli Yamaha nie gehou nie
2015 Buenos Aires
Iquique-
Buenos Aires
  Nasser Al-Attiyah
  Matthieu Baumel
Mini All 4 Racing   Marc Coma KTM 450 Rally   Ayrat Mardeef
  Aydar Belyaef
  Dmitriy Swistunof
Kamaz   Rafał Sonik Yamaha
2014 Rosario-
Salta
Valparaíso
  Nani Roma
  Michel Périn
Mini All 4 Racing   Marc Coma KTM 450 Rally   Andrey Karginof
  Andrey Mokeef
  Igor Devyatkin
Kamaz   Ignacio Casale Yamaha
2013 Lima
Tucumán
Santiago de Chile
  Stéphane Peterhansel
  Jean-Paul Cottret
Mini All 4 Racing   Cyril Despres KTM 450 Rally   Eduard Nikolaef
  Sergey Sawostin
  Wladimir Rybakof
Kamaz   Marcos Patronelli Yamaha
2012 Mar del Plata
Arica
Lima
  Stéphane Peterhansel
  Jean-Paul Cottret
Mini All 4 Racing   Cyril Despres KTM 450 Rally   Gérard de Rooy
  Tom Colsoul
  Darek Rodewald
Iveco PowerStar   Alejandro Patronelli Yamaha Raptor 700
2011 Buenos Aires–
Arica–
Buenos Aires
  Nasser Al-Attiyah
  Timo Gottschalk
Volkswagen Touareg 3   Marc Coma KTM 450 Rally   Wladimir Chagin
  Sergey Sawostin
  Ildar Sjaysultanof
Kamaz   Alejandro Patronelli Yamaha
2010 Buenos Aires–
Antofagasta
Buenos Aires
  Carlos Sainz
  Lucas Cruz
Volkswagen Touareg 2   Cyril Despres KTM 690 Rally   Wladimir Chagin
  Sergej Sawostin
  Eduard Nikolaef
Kamaz   Marcos Patronelli Yamaha
2009 Buenos Aires–
Valparaiso–
Buenos Aires
  Giniel de Villiers
  Dirk von Zitzewitz
Volkswagen Touareg 2   Marc Coma KTM 690 Rally   Firdaus Kabirof
  Aydar Belyaef
  Andrey Mokeef
Kamaz   Josef Macháček Yamaha
2008 gekanselleer
2007 LissabonDakar   Stéphane Peterhansel
  Jean-Paul Cottret
Mitsubishi Pajero   Cyril Despres KTM 690 Rally   Hans Stacey
  Charly Gotlib
  Bernard der Kinderen
MAN TGA nie gehou nie nie gehou nie
2006 Lissabon–Dakar   Luc Alphand
  Gilles Picard
Mitsubishi Pajero   Marc Coma KTM LC4 660R   Wladimir Chagin
  Semen Jakubof
  Sergej Sawostin
Kamaz
2005 Barcelona–Dakar   Stéphane Peterhansel
  Jean-Paul Cottret
Mitsubishi Pajero   Cyril Despres KTM LC4 660R   Firdaus Kabirof
  Aydar Beljaef
  Andrey Mokeef
Kamaz
2004 Clermont-Ferrand
Dakar
  Stéphane Peterhansel
  Jean-Paul Cottret
Mitsubishi Pajero   Nani Roma KTM LC4 660R   Wladimir Chagin
  Semen Jakubof
  Sergej Sawostin
Kamaz
2003 Marseille
Sharm el Sheikh
  Hiroshi Masuoka
  Andreas Schulz
Mitsubishi Pajero   Richard Sainct KTM LC4 660R   Wladimir Chagin
  Semen Jakubof
  Sergej Sawostin
Kamaz
2002 ArrasMadrid
Dakar
  Hiroshi Masuoka
  Pascal Maimon
Mitsubishi Pajero   Fabrizio Meoni KTM LC8 950R   Wladimir Chagin
  Semen Jakubof
  Sergej Sawostin
Kamaz
2001 Parys–Dakar   Jutta Kleinschmidt
  Andreas Schulz
Mitsubishi Pajero   Fabrizio Meoni KTM LC4 660R   Karel Loprais
  Josef Kalina
  Petr Hamerla
Tatra 815
2000 Parys–Dakar–Kaïro   Jean-Louis Schlesser
  Henri Magne
Schlesser-Renault Buggy   Richard Sainct BMW F650RR   Wladimir Chagin
  Semen Jakubof
  Sergej Sawostin
Kamaz
1999 Granada–Dakar   Jean-Louis Schlesser
  Philippe Monnet
Schlesser-Renault Buggy   Richard Sainct BMW F650RR   Karel Loprais
  Radomir Stachura
  Josef Kalina
Tatra 815
1998 Parys–Granada–
Dakar
  Jean-Pierre Fontenay
  Gilles Picard
Mitsubishi Pajero   Stéphane Peterhansel Yamaha YZE850T   Karel Loprais
  Radomir Stachura
  Jan Cermak
Tatra 815
1997 Dakar–Agades
Dakar
  Kenjiro Shinozuka
  Henri Magne
Mitsubishi Pajero   Stéphane Peterhansel Yamaha YZE850T   Peter Reif
  Johann Deinhofer
Hino
1996 Granada–Dakar   Pierre Lartigue
  Michel Périn
Citroën ZX   Edi Orioli Yamaha YZE850T   Wiktor Moskowskikh
  Anatoli Kouzmine
  Nail Bagawetdinof
Kamaz
1995 Granada–Dakar   Pierre Lartigue
  Michel Périn
Citroën ZX   Stéphane Peterhansel Yamaha YZE850T   Karel Loprais
  Radomir Stachura
  Tomas Tomecek
Tatra 815
1994 Parys–Dakar–Parys   Pierre Lartigue
  Michel Périn
Citroën ZX   Edi Orioli Cagiva Elefant 900   Karel Loprais
  Radomir Stachura
  Josef Kalina
Tatra 815
1993 Parys–Dakar   Bruno Saby
  Dominique Serieys
Mitsubishi Pajero   Stéphane Peterhansel Yamaha YZE850T   Francesco Perlini
  Giorgio Albiero
  Claudio Vinante
Perlini
1992 Parys–Sirte
Kaapstad
  Hubert Auriol
  Philippe Monnet
Mitsubishi Pajero   Stéphane Peterhansel Yamaha YZE850T   Francesco Perlini
  Giorgio Albiero
  Claudio Vinante
Perlini
1991 Parys–Tripoli
Dakar
  Ari Vatanen
  Bruno Berglund
Citroën ZX   Stéphane Peterhansel Yamaha YZE750T   Jacques Houssat
  Thierry de Saulieu
  Danilo Bottaro
Perlini
1990 Parys–Tripoli–
Dakar
  Ari Vatanen
  Bruno Berglund
Peugeot 405 T16   Edi Orioli Cagiva Elefant 900   Giorgio Villa
  Giorgio Delfino
  Claudio Vinante
Perlini
1989 Parys–Tunis–Dakar   Ari Vatanen
  Bruno Berglund
Peugeot 405 T16   Gilles Lalay Honda NXR800V nie gehou nie
1988 Parys–Algiers–Dakar   Juha Kankkunen
  Juha Piironen
Peugeot 205 T16   Edi Orioli Honda NXR800V   Karel Loprais
  Radomir Stachura
  Tomas Muck
Tatra 815
1987 Parys–Algiers–Dakar   Ari Vatanen
  Bernard Giroux
Peugeot 205 T16   Cyril Neveu Honda NXR750V   Jan de Rooy
  Yvo Geusens
  Theo van de Rijt
DAF
1986 Parys–Algiers–Dakar   René Metge
  Dominique Lemoyne
Porsche 959   Cyril Neveu Honda NXR750V   Giacomo Vismara
  Giulio Minelli
Mercedes-Benz
1985 Parys–Algiers–Dakar   Patrick Zaniroli
  Jean Da Silva
Mitsubishi Pajero   Gaston Rahier BMW R100GS   Karl-Friedrich Capito
  Jost Capito
  Klaus Schweikarl
Mercedes-Benz 1936 AK
1984 Parys–Algiers–Dakar   René Metge
  Dominique Lemoyne
Porsche 911 (953)   Gaston Rahier BMW R100GS   Pierre Laleu
  Daniel Durce
  Patrick Venturini
Mercedes-Benz 1936 AK
1983 Parys–Algiers–Dakar   Jacky Ickx
  Claude Brasseur
Mercedes 280 G   Hubert Auriol BMW R100GS   Georges Groine
  Thierry de Saulieu
  Bernard Malferiol
Mercedes-Benz 1936 AK
1982 Parys–Algiers–Dakar   Claude Marreau
  Bernard Marreau
Renault 20   Cyril Neveu Honda XR550   Georges Groine
  Thierry de Saulieu
  Bernard Malferiol
Mercedes-Benz U 1700L
1981 Parys–Dakar   René Metge
  Bernard Giroux
Range Rover   Hubert Auriol BMW R80G/S   Adrien Villette
  Henri Gabrelle
  Alain Voillereau
ALM/ACMAT
1980 Parys–Dakar   Freddy Kottulinsky
  Gerd Löffelmann
Volkswagen Iltis   Cyril Neveu Yamaha XT500   Zohra Ataouat
  Hadj Daou Boukrif
  Mahiedine Kaloua
Sonacome
1979 Parys–Dakar   Alain Génestier
  Joseph Terbiaut
  Jean Lemordant
Range Rover   Cyril Neveu Yamaha XT500   Jean-François Dunac
  Jean-Pierre Chapel
  François Beau
Pinzgauer

Verwysings

wysig
  1. (en) "2009 Uitgawe > Die Roete". Dakar-tydren. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 29 Januarie 2016. Besoek op 29 Januarie 2016.
  2. (en) "Die Roete". 2010 Dakar Argentina-Chile. Dakar-tydren. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 13 Oktober 2015. Besoek op 13 Oktober 2015.
  3. (en) "Roete". Dakar-tydren. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 22 Desember 2010. Besoek op 22 Desember 2010.
  4. (en) "Dakar Retrospective 1979–2009" (PDF). Official website of the Dakar rally raid. Amaury Sport Organisation. Besoek op 19 Julie 2013.

Eksterne skakels

wysig
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Engelse Wikipedia vertaal.
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Duitse Wikipedia vertaal.