Stimmlose glottale Plosiv

(Witergleitet vun IPA ʔ)
Stimmlose glottale Plosiv
IPA-Nummere 113
IPA-Zeiche ʔ
IPA-Bildli
Teuthonista
X-SAMPA ?
Kirshenbaum ?
Hörbiispiil/?

De stimmlosi glottali Plosiv (au Glottisschlag oder Knackluut gnännt) isch en Konsonant vo dr mänschliche Sprooch. S Zeiche im IPA defür isch [ʔ]. De Luut isch lycht z imitiere: mer muess nùmme de Mund ùffmache ùn ùff ei Mool Lùft usstoosse.

Im Hochdütsche chùnt de Luut oft vor; in viile Sprooche, wie em Hawaiianische oder Arabische isch es sogar en wichtige Luut. Im Alemannische git es de Luut nùmme in Verneinige wie nöh öh [nœʔœ] oder äänlichem. Z Süddütschland, Öschtrych ùn de Schwyz, spricht mer s Hochdütsch meischt au ohni Glottisschlag.

Im Hochdütsche vo Norddütschland tritt de Luut dörte ùff, wo e Wort miteme Vokal aafängt, z. B. acht [ʔaxt]. Des trifft au allgemein ùff de Silbeaafang zue, z. B. in beachten [beˈʔaxtən] oderBeamter [beˈʔamtɐ].

Im Schwyzer Hochdütsch ùn allgemein z Süddütschland, bruucht mer bi de Ussprooch vùm Hochdütsche meischt kei Glottisschlag. S Wort „Verein“ wird deno statt als „Ver-ein“ [fɐˈʔaɪn] im Norde vo Dütschland, als „Ve-rein“ [fəˈraɪn] ussgsproche.

De Glottisschlag isch e ùffälligs Merchmool vùm Akzänt vo Dütsche, wo Sprooche wie Änglisch oder Französisch schwätze.

Artikulation

ändere
  • Es isch en Verschlùssluut; dr Lùftstrom im Muul wird ganz blockiert ùn deno wird d Lùft ùff eimool dur s Muul abgloo.
  • De Artikulationsort isch glottal; er wird dur en Verschlùss vo de Stimmbänder bildet.
  • D Phonation isch stimmlos; derwyylscht er produziert wird, vibriere d Stimmbänder nit. Des wär chörperlich au gar nit mögli, wyl d Stimmbänder natürli nit schwinge chönne, wänn si en Verschlùss bilde. En stimmhafte Glottisschlag isch also physiologisch unmögli.
  • Es isch en orale Konsonant; d Lùft goot dur s Muul usse.
  • Es isch en egressive Konsonant; er wird allei dur s Usstoosse vo Lùft mit de Lunge ùn em Zwerchfell erzüügt, wie die meischte mänschliche Sproochluut.

Verbreitig

ändere
Sprooch Wort IPA-Transkription Bedütig Bemerkig
Alemannisch Züritütsch -ä   [ˈhæʔæ] ‚ha nai!‘
Dütsch Norddütschland Beamter   [bəˈʔamtɐ] ‚Beamter‘
Abchasisch аи [ʔaj] ‚nai‘
Adygeisch Iэ [ʔa] ‚Arm/Hand‘
Arabisch Standard[1] أغاني [ʔaˈɣaːniː] ‚Lieder‘
Ägyptisch-Arabisch[2] شقة [ˈʃæʔʔæ] ‚Wohnig‘
Assyrisch-neuaramäisch ܣܥܬ [sʔɐt] ‚Uhr‘
Bikolano ba-go [ˈbaːʔɡo] ‚neu‘
Burmanesisch မ္ရစ္‌မ္ယား [mjiʔ mjà] ‚Flüss‘
Cebuano tubò [ˈtuboʔ] ‚waggse‘
Chamorro halu'u [həluʔu] ‚Haifisch‘
Tschetschenisch kyrillisch: кхоъ / latiinisch: qo' [qoʔ] ‚drüü‘
Chinesisch Kantonesisch 愛oi3 [ʔɔːi˧] ‚Liebi‘
Wu 一级了 [ʔiɪʔ.tɕiɪʔ.ʔləʔ] ‚wùnderbar‘
Tschechisch používat [poʔuʒiːvat] ‚benùtze‘
Dänisch hånd [hɞnʔ] ‚Hand‘
Niiderländisch beamen   [bəʔamən] ‚bstätige‘
Änglisch britischs Änglisch uh-oh   [ˈɐʔəʊ] ‘na-nai‘
amerikanischs Änglisch [ˈʌʔoʊ]
australischs Änglisch cat [kʰæʔ(t)] ‚Chatz‘ Allophon vo /t/.
General American
Südoschtänglische Dialäkt (Estuary) [kʰæʔ]
Cockney[3] [kʰɛ̝ʔ]
Received Pronunciation[4] ùn General American button [ˈbɐʔn̩] ‚Chnopf‘
Esperanto scii [ˈst͡si.ʔi] ‚wisse‘
Finnisch linja-auto [ˈlinjɑʔˌɑuto] ‚Bus‘
Guaraní avañe [ãʋ̃ãɲẽˈʔẽ] ‚Guaraní‘ Nùmme zwüsche Vokal.
Hawaiianisch ʻeleʻele [ˈʔɛlɛˈʔɛlɛ] ‚schwarz‘
Hebräisch מאמר [maʔamaʁ] ‚Artikel‘
Isländisch en [ʔɛn] ‚aber‘ Wird nùmme zur bsùndre Betoonig bruucht.
Ilokano nalab-ay [nalabˈʔaj] ‚ohni Gschmack‘
Indonesisch bakso [ˌbäʔˈso] ‚Fleischbälleli‘ Allophon vo /k/ oder /g/ am Silbeänd.
Japanisch Dialäkt vo Kagoshima [kaʔ] ‚Persimmon‘
Javanisch[5] anak [änäʔ] ‚Chind‘ Allophon vo /k/ am Änd vo Morphem.
Kabardinisch Iэ [ʔa] ‚Arm/Hand‘
Kagayanen[6] ? [saˈʔaɡ] ‚Boode‘
Khasi lyoh [lʔɔːʔ] ‚Wùlche‘
Koreanisch [ʔil] ‚eis‘ In freier Variation mit keim Glottischlag am Wortaafang.
Malaiisch tidak [ˈtidäʔ] ‚nai‘ Allophon vo /k/ am Änd vùnere Silbe vor Konsonante oder am Änd vùmene Wort.
Maltesisch qattus [ˈʔattus] ‚Chatz‘
Rarotonganische Sprache taʻi [taʔi] ‚eis‘
Ohlone tawka'li [tawkaʔli] Ribes divaricatum
Mohawk kanienkeha [ganjʌ̃ʔˈgɛha] ‚Mohawk Sprooch‘
Nahuatl tahtli [taʔtɬi] ‚Vatter‘
Nez Percé yáakaʔ [ˈjaːkaʔ] ‚Schwarzbär‘
Nheengatu[7] ai [aˈʔi] ‚Fuuldier‘
Okinawisch [ʔutu] ‚Gräusch‘
Persisch معني [maʔni] ‚Sinn‘
Pirahã baíxi [ˈmàí̯ʔì] ‚Elterndeil‘
Rotumanisch[8] ʻusu [ʔusu] ‚boxe‘
Samoanisch maʻi [maʔi] ‚Chrankhet‘
Serbokroatisch[9] и онда / i onda [iː ʔô̞n̪d̪a̠] ‚ùn deno‘ Optional zwüsche Wörter.[9]
Seri he [ʔɛ] ‚Ich‘
Tagalog oo [oʔo] ‚joo‘
Tahitianisch puaʻa [puaʔa] ‚Sau‘
Thailändisch อา [ʔaː] ‚Onkel/Tante ùff de Syte vùm Vatter‘
Tongaisch tuʻu [tuʔu] ‚stoo‘
Tundra-Nenzisch выʼ [wɨʔ] ‚Tundra‘
Vietnamesisch[10] oi [ʔɔj˧] ‚schwiel‘ In freier Variation mit keim Glottischlag.
Võro piniq [ˈpinʲiʔ] ‚Hünd‘
Wagiman jamh [t̠ʲʌmʔ] ‚ässe‘
Wolaytta [ʔirʈa] ‚nass‘
Wallisianisch ma'uli [maʔuli] ‚Läbe‘

Fuessnote

ändere
  1. Thelwall (1990:37)
  2. Watson (2002:17)
  3. Sivertsen (1960:111)
  4. Roach (2004:240)
  5. Clark, Yallop & Fletcher (2007:105)
  6. Olson et al. (2010:206–207)
  7. Fonologia e Gramática do Nheengatu – A língua geral falada pelos povos Baré, Warekena e Baniwa Archivlink (Memento vom 7. März 2014 im Internet Archive) Vorlage:Pt icon
  8. Blevins (1994:492)
  9. 9,0 9,1 Landau et al. (1999:67)
  10. Thompson (1959:458–461)


  Konsonante Lueg au: IPA, Vokale  
Bilabial Labiodental Dental Alveolar Postalv. Retroflex Alveolopalatal Palatal Velar Uvular Pharyngal Epiglottal Glottal
Nasal m ɱ n ɳ ɲ ŋ ɴ
Plosive p b t d ʈ ɖ c ɟ k ɡ q ɢ ʡ ʔ  Schnalzluut  ʘ ǀ ǃ ǂ ǁ ǃ˞
Affrikat p̪f b̪v ts dz ʈʂ ɖʐ ɟʝ kx ɡɣ ɢʁ  Implo­siv  ɓ ɗ ʄ ɠ ʛ
Frikativ ɸ β f v θ ð s z ʃ ʒ ʂ ʐ ɕ ʑ ç ʝ x ɣ χ ʁ ħ ʕ ʜ ʢ h ɦ  Ejektiv  ʈʼ ʂʼ q͡χʼ
   Approximante    ʋ ɹ ɻ j ɰ θʼ ɬ’ ʃʼ ɕʼ χ’
Vibrante ʙ r ɽr ʀ t͡θʼ t͡sʼ t͡ɬʼ t͡ʃʼ ʈ͡ʂʼ c͡ʎ̝̥ʼ k͡xʼ k͡ʟ̝̊ʼ
Flap/Tap ѵ ɾ ɽ co-artikulierti Frikativ  ʍ w ɥ ɫ
lat. Frikativ ɬ ɮ co-artikulierti Plosiv  k͡p ɡ͡b ŋ͡m
lat. Approximante l ɭ ʎ ʟ
Bi de Spalte wo grau sin, goot mer devo uss, dass si nit artikuliert werde chönne; wysi Spalte, ùn Zeiche, wo nit verlinkt sin, hen kei offiziels IPA-Zeiche un/oder sin uss keinere Sprooch bekannt.