Ҡарағалпаҡ теле
Ҡарағалпаҡ теле (ҡарағалп. Qaraqalpaq tili, Қарақалпақ тили) — төрки, ҡыпсаҡ төркөмөнә ингән ҡарағалпаҡтарҙың теле. Ул үзбәк теле менән бер рәттән Үзбәкстан составындағы Ҡарағалпаҡстан Республикаһының рәсми теле.
| Ҡарағалпаҡ теле | |
| ҡарағалп. Qaraqalpaq tili ҡарағалп. Қарақалпақ тили | |
 | |
| Дәүләт |
 Ҡарағалпаҡстан Республикаһы Үзбәкстан Ҡаҙағстан Афғанстан Рәсәй Төркиә |
|---|---|
| Барлыҡҡа килгән | Ҡарағалпаҡстан Республикаһы, Ҡараҡалпаҡтар, Бохара өлкәһе[d], Навои өлкәһе[d] һәм Хәрәзем өлкәһе |
| Тел төрҙәре | агглютинатив телдәр, сингармонизм[d] һәм SOV[d] |
| Яҙыу | Латин алфавиты һәм Кирил алфавиты |
| Телдә һөйләшеүселәр | 583 410 кеше (2010)[1] |
| Ethnologue каталогында тел статусы | 5 Developing[d][1] |
| Тасуирлау биттәре | turkic.elegantlexicon.com/… |
 | |
| Викимедиа проекттарында тел коды | kaa |
 Ҡарағалпаҡ теле Викимилектә | |
Фонетика
үҙгәртергәҺуҙынҡы өндәр
үҙгәртергә
Ҡарағалпаҡ телендә сингармонизм законы ҡулланыла.
| Һуҙынҡы өн | Ҡайһы һуҙынҡыларҙан һуң килә ала |
|---|---|
| a | a, ɯ |
| æ | e, i |
| e | e, i |
| i | e, i |
| o | a, o, u, ɯ |
| œ | e, i, œ, y |
| u | a, o, u |
| y | e, œ, y |
| ɯ | a, ɯ |
Имлә
үҙгәртергәЯҙма
үҙгәртергә1928 йылға тиклем ҡарағалпаҡ телендә яҙыу өсөн ғәрәп алфавиты ҡулланылған. 1928 һәм 1940 йылдар араһында латин алфавиты (Яңалиф) ҡулланылған, 1940 йылда кирил алфавиты ҡабул ителгән. 1991 йылда, Үзбәкстан үҙ аллы дәүләт булғандан һуң, яңынан латин алфавиты ҡулланыла башлай.
Имлә сағыштырыу таблицаһы
үҙгәртергә| A a | Á á | B b | D d | E e | F f | G g |
| Ǵ ǵ | H h | X x | Í ı | I i | J j | K k |
| Q q | L l | M m | N n | Ń ń | O o | Ó ó |
| P p | R r | S s | T t | U u | Ú ú | V v |
| W w | Y y | Z z | C c | Sh sh | Ch ch |
| Латин имләһе (Яңалиф, 1926-1940) |
Кирил әлифбаһы | Хәҙерге латин әлифбаһы |
ХАФӘ транскрипцияһы | Латин имләһе (Яңалиф, 1926-1940) |
Кирил әлифбаһы | Хәҙерге латин әлифбаһы |
ХАФӘ транскрипцияһы | Латин имләһе (Яңалиф, 1926-1940) |
Кирил әлифбаһы | Хәҙерге латин әлифбаһы |
ХАФӘ транскрипцияһы | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aa | Аа | A a | a | Ққ | Q q | q | Ff | Фф | Ff | f | |||
| Әә | Әә | Á á | æ | Ll | Лл | L l | l | Xx | Хх | Xx | x | ||
| Bb | Бб | B b | b | Mm | Мм | M m | m | Hh | Ҳҳ | Hh | h | ||
| Vv | Вв | V v | v | Nn | Нн | N n | n | Цц | C c | ʦ | |||
| Gg | Гг | G g | g | N̡n̡ | Ңң | Ń ń | ŋ | Çç | Чч | Ch ch | ʧ | ||
| Ƣƣ | Ғғ | Ǵ ǵ | ɣ | Oo | Оо | Oo | o | Şş | Шш | SH sh | ʃ | ||
| Dd | Дд | D d | d | Өө | Өө | Ó ó | œ | Щщ | sh | ʃ | |||
| Ee | Ее | E e | e | Pp | Пп | Pp | p | Ъъ | |||||
| Ёё | yo | jo | Rr | Рр | Rr | r | Ьь | Ыы | Í ı | ɯ | |||
| Жж | J j | ʒ | Ss | Сс | Ss | s | Ьь | ||||||
| Zz | Зз | Z z | z | Tt | Тт | Tt | t | Ээ | E e | e | |||
| Ii | Ии | I i | i | Uu | Уу | Uu | u | Юю | yu | ju | |||
| Jj | Йй | Y y | j | Yy | Үү | Ú ú | y | Яя | ya | ja | |||
| Kk | Кк | K k | k | Ŭŭ | Ўў | Ww | w |
Һылтанмалар
үҙгәртергә
- Ҡарағалпаҡ теле // Башкирская энциклопедия. — Уфа: ГАУН РБ «Башкирская энциклопедия», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-306-8.
- Ethnologue сайтында ҡарағалпаҡ теле тураһында мәғлүмәттәр (инг.)
- ↑ 1,0 1,1 Ethnologue (ингл.) — 25, 19 — Dallas, Texas: SIL International, 1951. — ISSN 1946-9675