Tataristan

Tataristan Cumhuriyeti
Татарстан Республикасы
Республика Татарстан
Bayraq;	Tuğra;
Memleket	Rusiye;
Status	Federatsiya subyekti
Merkez	Qazan
Baş nazir	Aleksey Pesoşin[d]
Prezident	Rustam Miñnihanov[d]
Resmiy tiller	tatar tili, rus tili
Meydanlıq	67.847 km²;
Eali	3.868.537 kişi (2016 yanvar 1);
Eali sıqlığı	57,4 kişi/km²
Saat quşağı	UTC +3
ISO 3166-2 kodu	RU-TA
Avtomobil nomera kodu	16 ve 116
	Resmiy saytı(rus.)
	Mediafaylı na Vikisklade

Tataristan Cumhuriyeti (qazantatarca Татарстан Республикасы, Tatarstan Respublikası, rusça Республика Татарстан) — Rusiye terkibinde bir türkiy cumhuriyettir. 3 600 000 ealisi olğan cermay ve maden zengini bir regiondır.

Paytahtı Qazan 1000 senelik bir şeerdir. Diger balaban şeerleri Yarçallı, Bögilme, Elmet, Çistaydır. Eali sıqlığı 54 kişi/km². 2010 senesinde ealisiniñ 53,24% Tatar, 39,71% Rus, 3,08% Çuvaş edi.

Tarih

Qazan tatarları, Edil-Qama Bulğarlarınen XIII asırda Orta Asiyadan köçken Qıpçaqlarnıñ torunlarıdır. Bulğarlar VII asırda bu ülkege yerleşmege başlağan IX asırda devlet qurğanlar. 922 senesinde İslâmnı qabul etkenler. Moğol basqınlarından soñra qurulğan Altın Ordu devletiniñ akimiyeti astına kirdiler. XV asırnıñ ekinci yarımında Altın Ordu devleti yıqıldı. Bu regionda Qazan, Qırım, Qasım, Hacı Tarhan hanlıqları ve azat Noğay Ordusı ortağa çıqtı. Uzun sançışmalardan soñ Ruslar Qazan Hanlığını yıqtı (1552). 1917 inqilâbı Rusiyede çarlığınıñ yıqılmasına ve keniş siyasiy faaliyetlerge sebep oldı. Bütün Rusiye musulmanlarınıñ qurultayı toplandı ve ilk sefer Rusiyeniñ atamağanı bir müfti saylandı. 1917 s. iyüninde Qazanda toplanğan qurultayda "İçki Rusiye ve Sibir Musulman Türk-Tatarlarınıñ" muhtariyeti ilân etildi. 120 kişilik milliy meclis içün saylavlar yasaldı. 1918 senesinde bolşevikler bu devletni yıqtı. Sovet devrinde tatarlarnıñ topraqlarında Tatar Muhtar Şuralar Sotsialistik Cumhuriyeti (Tatar MŞSC) quruldı. 1991 senesi avgust 30-da azatlığını ilân etse de, bu devlet iç bir devlet tarafından tanılmağandır. Bugünki Tataristan - Rusiye terkibinde bir muhtariyettir.

Şeerler:

Şeer şeklinde qasabalar:

Meskün yerler:

Eali

Eali
1926^[4]	1928^[5]	1959^[6]	1970^[7]	1979^[8]	1987^[9]	1989^[10]
2.594.032	↗2.622.800	↗2.850.417	↗3.131.238	↗3.435.644	↗3.568.000	↗3.637.809
1990^[11]	1991^[11]	1992^[11]	1993^[11]	1994^[11]	1995^[11]	1996^[11]
↗3.653.969	↗3.675.425	↗3.692.334	↗3.719.831	↗3.740.811	↗3.751.808	↗3.761.178
1997^[11]	1998^[11]	1999^[11]	2000^[11]	2001^[11]	2002^[12]	2003^[11]
↗3.770.046	↗3.780.352	↗3.789.259	↗3.789.688	↘3.786.845	↘3.779.265	↘3.777.667
2004^[11]	2005^[11]	2006^[11]	2007^[11]	2008^[11]	2009^[11]	2010^[13]
↘3.772.945	↘3.768.515	↘3.761.534	↘3.760.534	↗3.762.809	↗3.768.580	↗3.786.488
2011^[11]	2012^[14]	2013^[15]	2014^[16]	2015^[17]	2016^[18]	2017^[19]
↗3.787.485	↗3.803.189	↗3.822.038	↗3.838.230	↗3.855.037	↗3.868.730	↗3.885.253
2018^[20]
↗3.893.756

İhtar

↑ http://www.azatliq.org/a/28434481.html
↑ http://www.idelreal.org/a/28434564.html
↑ http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/Popul2016.xls
↑ Vsesoyuznaya perepis naseleniya 1926 goda. M.: İzdaniye TSSU Soyuza SSR, 1928. Tom 9. Tablitsa I. Naselönnıye mesta. Naliçnoye gorodskoye i selskoye naseleniye. 2015 fevralniñ 7 teşkerilgen. 7 fevralniñ 2015 s. arhivlengen.
↑ Statistiçeskiy spravoçnik SSSR za 1928 g.
↑ Vsesoyuznaya perepis naseleniya 1959 goda. Çislennost naliçnogo naseleniya gorodov i drugih poseleniy, rayonov, rayonnıh tsentrov i krupnıh selskih naselennıh mest na 15 yanvarâ 1959 goda po respublikam, krayam i oblastâm RSFSR. 2013 oktâbrniñ 10 teşkerilgen. 10 oktâbrniñ 2013 s. arhivlengen.
↑ Vsesoyuznaya perepis naseleniya 1970 goda. Çislennost naliçnogo naseleniya gorodov, poselkov gorodskogo tipa, rayonov i rayonnıh tsentrov SSSR po dannım perepisi na 15 yanvarâ 1970 goda po respublikam, krayam i oblastâm. 2013 oktâbrniñ 14 teşkerilgen. 14 oktâbrniñ 2013 s. arhivlengen.
↑ Vsesoyuznaya perepis naseleniya 1979 goda. Çislennost naliçnogo naseleniya RSFSR, avtonomnıh respublik, avtonomnıh oblastey i okrugov, krayev, oblastey, rayonov, gorodskih poseleniy, sel-raytsentrov i selskih poseleniy s naseleniyem svışe 5000 çelovek.
↑ Narodnoye hozâystvo SSSR za 70 let : yubileynıy statistiçeskiy yejegodnik : / Gosudarstvennıy komitet SSSR po statistike. — Moskva : Finansı i statistika, 1987. — 766
↑ Vsesoyuznaya perepis naseleniya 1989 goda. Çislennost naseleniya SSSR, RSFSR i yeye territorialnıh yedinits po polu. 23 avgustnıñ 2011 s. arhivlengen.
↑ ^11,00 ^11,01 ^11,02 ^11,03 ^11,04 ^11,05 ^11,06 ^11,07 ^11,08 ^11,09 ^11,10 ^11,11 ^11,12 ^11,13 ^11,14 ^11,15 ^11,16 ^11,17 ^11,18 ^11,19 Çislennost postoyannogo naseleniya na 1 yanvarâ (çelovek) 1990-2013 goda
↑ Vserossiyskaya perepis naseleniya 2002 goda. Tom. 1, tablitsa 4. Çislennost naseleniya Rossii, federalnıh okrugov, subyektov Rossiysköy Federatsii, rayonov, gorodskih poseleniy, selskih naselönnıh punktov - raytsentrov i selskih naselönnıh punktov s naseleniyem 3 tısâçi i böleye (Şablon:HumanizeDate). 2021 mayısnıñ 31 teşkerilgen. 15 mayısnıñ 2021 s. arhivlengen.
↑ Çislennost i razmeşçeniye naseleniya respubliki Tatarstan. İtogi vserossiysköy perepisi naseleniya 2010 goda
↑ Çislennost naseleniya Rossiysköy Federatsii po münitsipalnım obrazovaniyam. Tablitsa 35. Ötsenka çislennosti postoyannogo naseleniya na 1 yanvarâ 2012 goda. 2014 mayısnıñ 31 teşkerilgen. 31 mayısnıñ 2014 s. arhivlengen.
↑ Çislennost naseleniya Rossiysköy Federatsii po münitsipalnım obrazovaniyam na 1 yanvarâ 2013 goda. — M.: Federalnaya slujba gosudarstvennoy statistiki Rosstat, 2013. — 528 s. (Tabl. 33. Çislennost naseleniya gorodskih okrugov, münitsipalnıh rayonov, gorodskih i selskih poseleniy, gorodskih naselönnıh punktov, selskih naselönnıh punktov). 2013 noyabrniñ 16 teşkerilgen. 16 noyabrniñ 2013 s. arhivlengen.
↑ Ötsenka çislennosti postoyannogo naseleniya na 1 yanvarâ 2014 goda. 2014 aprelniñ 13 teşkerilgen. 13 aprelniñ 2014 s. arhivlengen.
↑ Çislennost naseleniya Rossiysköy Federatsii po münitsipalnım obrazovaniyam na 1 yanvarâ 2015 goda. 2015 avgustnıñ 6 teşkerilgen. 6 avgustnıñ 2015 s. arhivlengen.
↑ Çislennost naseleniya Rossiysköy Federatsii po münitsipalnım obrazovaniyam na 1 yanvarâ 2016 goda(rus.) (Şablon:HumanizeDate). 2021 mayısnıñ 15 teşkerilgen. 8 mayısnıñ 2021 s. arhivlengen.
↑ Çislennost naseleniya Rossiysköy Federatsii po münitsipalnım obrazovaniyam na 1 yanvarâ 2017 goda(rus.) (Şablon:HumanizeDate). 2017 iyülniñ 31 teşkerilgen. 31 iyülniñ 2017 s. arhivlengen.
↑ Predvaritelnaya ötsenka çislennosti postoyannogo naseleniya na 1 yanvarâ 2018 goda i v srednem za 2017 god. 2018 yanvarniñ 28 teşkerilgen.

[_9fb7ed8dd79bac45-1] ttp://www.azatliq.org/a/28434481.html

[_b8834470d77ed4f7-2] ttp://www.idelreal.org/a/28434564.html

[_df9c001d2b19ee97-3] ttp://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/Popul2016.xls

[1926W-4] Vsesoyuznaya perepis naseleniya 1926 goda. M.: İzdaniye TSSU Soyuza SSR, 1928. Tom 9. Tablitsa I. Naselönnıye mesta. Naliçnoye gorodskoye i selskoye naseleniye. 2015 fevralniñ 7 teşkerilgen. 7 fevralniñ 2015 s. arhivlengen.

[1928A-5] Statistiçeskiy spravoçnik SSSR za 1928 g.

[1959B-6] Vsesoyuznaya perepis naseleniya 1959 goda. Çislennost naliçnogo naseleniya gorodov i drugih poseleniy, rayonov, rayonnıh tsentrov i krupnıh selskih naselennıh mest na 15 yanvarâ 1959 goda po respublikam, krayam i oblastâm RSFSR. 2013 oktâbrniñ 10 teşkerilgen. 10 oktâbrniñ 2013 s. arhivlengen.

[1970B-7] Vsesoyuznaya perepis naseleniya 1970 goda. Çislennost naliçnogo naseleniya gorodov, poselkov gorodskogo tipa, rayonov i rayonnıh tsentrov SSSR po dannım perepisi na 15 yanvarâ 1970 goda po respublikam, krayam i oblastâm. 2013 oktâbrniñ 14 teşkerilgen. 14 oktâbrniñ 2013 s. arhivlengen.

[1979B-8] Vsesoyuznaya perepis naseleniya 1979 goda. Çislennost naliçnogo naseleniya RSFSR, avtonomnıh respublik, avtonomnıh oblastey i okrugov, krayev, oblastey, rayonov, gorodskih poseleniy, sel-raytsentrov i selskih poseleniy s naseleniyem svışe 5000 çelovek.

[1987A-9] Narodnoye hozâystvo SSSR za 70 let : yubileynıy statistiçeskiy yejegodnik : / Gosudarstvennıy komitet SSSR po statistike. — Moskva : Finansı i statistika, 1987. — 766

[1989A-10] Vsesoyuznaya perepis naseleniya 1989 goda. Çislennost naseleniya SSSR, RSFSR i yeye territorialnıh yedinits po polu. 23 avgustnıñ 2011 s. arhivlengen.

[1990A-11] 11,00 ^11,01 ^11,02 ^11,03 ^11,04 ^11,05 ^11,06 ^11,07 ^11,08 ^11,09 ^11,10 ^11,11 ^11,12 ^11,13 ^11,14 ^11,15 ^11,16 ^11,17 ^11,18 ^11,19 Çislennost postoyannogo naseleniya na 1 yanvarâ (çelovek) 1990-2013 goda

[2002B-12] Vserossiyskaya perepis naseleniya 2002 goda. Tom. 1, tablitsa 4. Çislennost naseleniya Rossii, federalnıh okrugov, subyektov Rossiysköy Federatsii, rayonov, gorodskih poseleniy, selskih naselönnıh punktov - raytsentrov i selskih naselönnıh punktov s naseleniyem 3 tısâçi i böleye (Şablon:HumanizeDate). 2021 mayısnıñ 31 teşkerilgen. 15 mayısnıñ 2021 s. arhivlengen.

[2010M-13] Çislennost i razmeşçeniye naseleniya respubliki Tatarstan. İtogi vserossiysköy perepisi naseleniya 2010 goda

[2012A-14] Çislennost naseleniya Rossiysköy Federatsii po münitsipalnım obrazovaniyam. Tablitsa 35. Ötsenka çislennosti postoyannogo naseleniya na 1 yanvarâ 2012 goda. 2014 mayısnıñ 31 teşkerilgen. 31 mayısnıñ 2014 s. arhivlengen.

[2013W-15] Çislennost naseleniya Rossiysköy Federatsii po münitsipalnım obrazovaniyam na 1 yanvarâ 2013 goda. — M.: Federalnaya slujba gosudarstvennoy statistiki Rosstat, 2013. — 528 s. (Tabl. 33. Çislennost naseleniya gorodskih okrugov, münitsipalnıh rayonov, gorodskih i selskih poseleniy, gorodskih naselönnıh punktov, selskih naselönnıh punktov). 2013 noyabrniñ 16 teşkerilgen. 16 noyabrniñ 2013 s. arhivlengen.

[2014AF-16] Ötsenka çislennosti postoyannogo naseleniya na 1 yanvarâ 2014 goda. 2014 aprelniñ 13 teşkerilgen. 13 aprelniñ 2014 s. arhivlengen.

[2015DS-17] Çislennost naseleniya Rossiysköy Federatsii po münitsipalnım obrazovaniyam na 1 yanvarâ 2015 goda. 2015 avgustnıñ 6 teşkerilgen. 6 avgustnıñ 2015 s. arhivlengen.

[2016AA-18] Çislennost naseleniya Rossiysköy Federatsii po münitsipalnım obrazovaniyam na 1 yanvarâ 2016 goda(rus.) (Şablon:HumanizeDate). 2021 mayısnıñ 15 teşkerilgen. 8 mayısnıñ 2021 s. arhivlengen.

[2017AA-19] Çislennost naseleniya Rossiysköy Federatsii po münitsipalnım obrazovaniyam na 1 yanvarâ 2017 goda(rus.) (Şablon:HumanizeDate). 2017 iyülniñ 31 teşkerilgen. 31 iyülniñ 2017 s. arhivlengen.

[2018AA-20] Predvaritelnaya ötsenka çislennosti postoyannogo naseleniya na 1 yanvarâ 2018 goda i v srednem za 2017 god. 2018 yanvarniñ 28 teşkerilgen.

[1]