Apirilaren 15
data
Apirilaren 15a gregoriotar egutegiaren urteko ehun eta bosgarren eguna da, 106garrena bisurteetan. 260 egun falta dira urtea amaitzeko.
_-_Jean_Paul_Sartre_and_Simone_De_Beauvoir_welcomed_by_Avraham_Shlonsky_and_Leah_Goldberg_(cropped).jpg)
Gertaerak
aldatuEuskal Herria
aldatu- 1963 – Itsasuko Agiria Aberri Egunean Itsasu herrian plazaratutako agiria izan zen, Europan integraturiko Euskal Herria nazio moduan aldarrikatzen zuena.
Mundua
aldatu- 1856 – Panama Hirian Sandia puskako gertakaria izeneko istilua piztu zen.
- 1912 – Titanic transatlantikoa hondoratu zen.
- 1989 – Tiannamengo plazako errebolta hasi zen Txinan, Hu Yaobangen heriotza eta gero.
- 2005 – 21 hildako Parisgo hotel batean egondako sute batean. Hotelean etorkinak bizi ziren egoera txarrean.
- 2010 – Islandiako Eyjafjallajökull sumendiak jaurtitako hautsa iparraldeko Europan zehar hedatu zen eta segurtasunagatik Erresuma Batua, Irlanda, Herbehereak, Belgika, Norvegia eta Suediako aireportuetan hegaldi guztiak bertan-behera geratu ziren.
- 2013 – Bostongo maratoiko atentatuak gertatu ziren, 6 hildako eta 200dik gorako zaurituekin.
- 2019 – Parisko Notre-Dame katedralaren suteak eraikina gogor kaltetu zuen.
Arte eta kultura
aldatuEuskal Herria
aldatu- 2000ko Prudentzio Deuna Bertso Sarian Asier Otamendi izan zen irabazlea, laugarren aldiz jarraian.
Mundua
aldatu- 1738 – Serse (euskaraz: Xerxes), Georg Friedrich Händelen musika eta Silvio Stampigliaren libretoa duen opera estreinatu zen Londresko King's Theatre antzokian.
- 1965 – Genghis Khan filma estreinatu zen, Henry Levinek zuzendu eta Omar Sharif, Stephen Boyd eta James Mason aktoreek antzeztu zuten.
- 1983 – Flashdance filma estreinatu zen, Adrian Lyneek zuzendu eta Jennifer Beals eta Michael Nouri aktoreek antzeztu zutelarik.
- 1983 – Lone Wolf McQuade filma estreinatu zen, Steve Carverek zuzendu eta Chuck Norris eta David Carradine aktoreek antzeztu zutelarik.
Zientzia eta teknologia
aldatuEuskal Herria
aldatuMundua
aldatuKirolak
aldatuEuskal Herria
aldatuMundua
aldatu- 1961eko Bost Nazioen Txapelketa: Frantziak bigarren txapelketa irabazi zuen.
Jaiotzak
aldatuEuskal Herria
aldatu- 1797 – San Mixel Garikoitz, Kanboko apaiza eta euskal santua (h. 1863).
- 1843 – Arnaut Abadia, euskal apaiz, irakasle eta idazlea (h. 1916).
- 1900 – Ramón Iribarren, gipuzkoar bide, ubide eta portuetako ingeniaria (h. 1967).
- 1902 –
- Gloria Guzmán, arabar aktorea (h. 1979).
- Maria Otxoa Laiana, 106 urte bizi izandako nafarra (h. 2009).
- 1906 – Pedro Basaldua, bizkaitar idazle eta politikaria (h. 1985).
- 1914 – Horacio Egia, bizkaitar eskultorea (h. 1991).
- 1920 –
- Maria Luisa Rodríguez, Vasquita, gipuzkoar erraketista (h. 1957).
- Francisco Zelaia, bizkaitar futbolaria (h. 1997).
- 1933 –
- José Luis Caso, gipuzkoar politikaria, Comillasen (h. 1997).
- Pedro Mari Egaña, nafar futbolari eta palaria (h. 2013).
- 1951 – Jesus Mari Olaizola Txiliku, euskal idazlea.
- 1953 – Pedro Larrinaga, bizkaitar txirrindulari ohia.
- 1959 – Antton Luku, baxenafar euskal idazle eta antzerkigilea, San Frantziskon.
- 1962 – Maribel Aiertza, bizkaitar idazlea eta itzultzailea.
- 1966 – Pilar Garrido, gipuzkoar legelaria, Badajozen.
- 1969 – Paula Kasares, nafar filologoa eta Nafarroako Parlamentuko kide ohia.
- 1974 – Joseba Arbona, gipuzkoar traineru-estropadetako patroia.
- 1975 – Koldo Serra, bizkaitar zinema zuzendari eta gidoigilea.
- 1977 – Asier Peña, nafar izotz patinatzaile ohia.
- 1981 – Patricia López Arnaiz, arabar aktorea.
- 1983 – Amaia Arroyo, gipuzkoar irakaslea eta ikerlaria.
- 1986 – Samuel Hernanz, euskal piraguista, ur bizietako kayak (K1) modalitatean aritzen dena, Tarben.
- 1988 – Aintzane Usandizaga, gipuzkoar idazlea.
- 1989 – Mikel Orbegozo, gipuzkoar futbolaria.
- 1992 – Daniel Ruiz Vives, nafar motoziklista ohia.
- 1994 – Jorge Vea, gipuzkoar izotz hockey jokalaria.
- 2002 – Clara Galle, nafar modelo eta aktorea.
Mundua
aldatu- 1315 – Jakue III.a Mallorcakoa, Mallorcako erregea (h. 1349).
- 1452 – Leonardo da Vinci, Pizkundeko italiar arkitekto, musikari, asmatzaile, ingeniari, eskultore eta margolaria (h. 1519).
- 1469 – Guru Nanak, sikhismoaren sortzailea (h. 1539).
- 1642 – Suleiman II.a, otomandar sultana (h. 1691).
- 1646 – Kristian V.a Danimarkakoa, Danimarkako eta Norvegiako erregea (h. 1699).
- 1682 – Jan van Huysum, herbeheretar margolaria (h. 1749).
- 1684 – Katalina I.a Errusiakoa, Errusiako enperatriza (h. 1727).
- 1707 – Leonhard Euler, suitzar matematikari eta fisikaria (h. 1783).
- 1741 – Charles Wilson Peale, estatubatuar margolari eta naturalista (h. 1827).
- 1772 – Étienne Geoffroy Saint-Hilaire, frantziar naturalista, enbriologiaren aitzindaria (h. 1844).
- 1793 – Friedrich Georg Wilhelm von Struve, alemaniar astronomoa (h. 1864).
- 1797 – Adolphe Thiers, Frantziako Hirugarren Errepublikako presidentea (h. 1877).
- 1800 – James Clark Ross, britainiar itsasgizona eta esploratzailea (h. 1862).
- 1812 – Théodore Rousseau, frantziar margolaria (h. 1867).
- 1821 – Jean Alexandre LeMat, frantziar medikua, LeMat errebolberraren asmatzailea (h. 1895).
- 1843 – Henry James, estatubatuar-britainiar idazlea (h. 1916).
- 1853 – Elise Hall, estatubatuar saxofoi-jotzaile klasikoa (h. 1924).
- 1856 – Jean Moréas, frantziar olerkaria (h. 1910).
- 1858 – Émile Durkheim, frantziar soziologoa (h. 1917).
- 1863 – Ida Freund, Kimikako lehen emakume irakaslea Erresuma Batuko Unibertsitatean (h. 1914).
- 1871 – Jorge Meléndez, El Salvadorko presidentea (h. 1953).
- 1874 – Johannes Stark, alemaniar fisikaria, 1919ko Fisikako Nobel Saria (h. 1957).
- 1877 – Georg Kolbe, alemaniar eskultorea (h. 1947).
- 1878 – Robert Walser, alemanierazko suitzar idazlea (h. 1956).
- 1883 – Stanley Bruce, Australiako 8. lehen ministroa (h. 1967).
- 1886 –
- Nikolai Gumilev, errusiar idazlea (h. 1921).
- Amédée Ozenfant, frantziar margolaria (h. 1966).
- 1887 – Violet Bonham Carter, britainiar politikaria eta egunkari idazlea (h. 1969).
- 1889 –
- Thomas Hart Benton, estatubatuar margolaria (h. 1975).
- Tom Naudé, Hegoafrikako jarduneko presidentea (h. 1969).
- 1894 – Nikita Khrustxev, Sobietar Batasuneko burua (h. 1971).
- 1895 – Corrado Alvaro, italiar idazle eta kazetaria (h. 1956).
- 1896 – Nikolai Semionov, errusiar fisikari eta kimikaria, 1956ko Kimikako Nobel Saria (h. 1986).
- 1901 – René Pleven, Frantziako lehen ministroa (h. 1993).
- 1904 – Arshile Gorky, armeniar-estatubatuar margolaria (h. 1948).
- 1905 – Serge Lifar, ukrainar jatorriko frantziar dantzari eta koreografoa (h. 1986).
- 1907 – Nikolaas Tinbergen, herbeheretar etologoa, 1973ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1988).
- 1912 – Kim Il-sung, Ipar Koreako buruzagi komunista (h. 1994).
- 1919 – Emyr Humphreys, galestar eleberrigilea (h. 2020).
- 1920 – Richard von Weizsäcker, Alemaniako presidentea (h. 2015).
- 1922 – Stanley Schachter, estatubatuar psikologoa, emozioen jatorri bikoitzaren teoriagatik ezaguna (h. 1997).
- 1924 – Neville Marriner, britainiar orkestra zuzendari eta biolinista (h. 2016).
- 1930 – Vigdís Finnbogadóttir, Islandiako presidentea, hauteskunde bidez aukeratutako emakumezko lehen estatuburua.
- 1931 – Tomas Tranströmer, suediar idazle, olerkari eta itzultzailea, 2011ko Literaturako Nobel Saria (h. 2015).
- 1933 –
- David Hamilton, ingeles argazkilaria, emakumeen biluzi artistikoen erretratuegatik ezaguna (h. 2016).
- Vera Krepkina, errusiar-ukrainar atleta (h. 2023).
- Elizabeth Montgomery, estatubatuar aktorea (h. 1995).
- Živojin Pavlović, serbiar zinemagile eta idazlea (h. 1998).
- 1934 – Solange Fernex, frantziar ekintzaile politiko eta bakezalea, Europako mugimendu ekologistaren aitzindarietako bat (h. 2006).
- 1936 – Raymond Poulidor, frantziar txirrindularia (h. 2019).
- 1938 – Claudia Cardinale, italiar aktorea.
- 1939 – Jaime Paz Zamora, Boliviako presidentea.
- 1941 – Josep Maria Fusté, kataluniar futbolaria (h. 2023).
- 1942 – Eleuterio Sánchez, el Lute, frankismo garaiko lapur eta idazlea.
- 1943 – Robert Lefkowitz, estatubatuar kimikaria, 2012ko Kimikako Nobel Saria.
- 1944 – Kunishige Kamamoto, japoniar futbolaria.
- 1945 –
- Liam O'Flynn, irlandar musikaria, irlandako gaita (Uilleann pipes) jolea (h. 2018).
- Riken Yamamoto, japoniar arkitektoa.
- 1948 – Jean-Pierre Romeu, frantziar errugbilaria.
- 1949 – Alla Pugatxova, sobietar eta errusiar abeslaria.
- 1950 – Jango Edwards, estatubatuar pailazoa (h. 2023).
- 1951 – Marsha Ivins, estatubatuar astronauta eta ingeniari aeroespaziala.
- 1954 – Carlo Ambrosini, italiar marrazkilaria (h. 2023).
- 1957 –
- Evelyn Ashford, estatubatuar atleta ohia, lasterketa laburretan espezializatua.
- Juan Carlos Mestre, espainiar poeta, grabatzaile eta saiakeragilea.
- 1959 – Emma Thompson, britainiar aktorea.
- 1960 –
- Susanne Bier, daniar zinema zuzendaria.
- Pedro Delgado, espainiar txirrindulari ohia eta telebista esataria.
- Filipe Belgikakoa, Belgikarren erregea.
- 1961 –
- Carol W. Greider, estatubatuar biologo molekularra, 2009ko Medikuntzako Nobel Saria.
- Tiina Lillak, finlandiar atleta, Xabalina jaurtiketan aditua.
- 1962 –
- Nawal El Moutawakel, marokoar atleta ohia eta politikaria.
- Jhon Jairo Velásquez Vásquez, Popeye, kolonbiar hiltzailea, Medellingo kartelaren buruzagia (h. 2020).
- 1963 –
- Diosdado Cabello, Venezuelako presidente ohia.
- Beata Szydło, Poloniako lehen ministroa.
- 1964 – Marga do Val, galiziar idazlea, literatur kritikaria, itzultzailea eta aktorea.
- 1966 – Samantha Fox, ingeles abeslaria, modeloa eta aktorea.
- 1976 – Seigo Narazaki, japoniar futbolaria.
- 1979 – Luke Evans, galestar aktorea.
- 1980 –
- Raül López, kataluniar saskibaloi jokalari ohia.
- Fränk Schleck, luxenburgotar txirrindulari ohia.
- 1981 – Filiz Ahmet, turko-mazedoniar aktorea.
- 1982 – Seth Rogen, kanadar aktore eta umorista.
- 1983 – Dudu Cearense, brasildar futbolaria.
- 1987 – Samira Wiley, estatubatuar aktorea.
- 1990 – Emma Watson, britainiar aktorea.
- 1992 – John Guidetti, suediar futbolaria.
- 1994 – Shaunae Miller-Uibo, bahamar atleta, 200 metroko eta 400 metroko probetan aditua.
- 1997 –
- Silvana Estrada, mexikar musikagile eta kantautorea.
- Maisie Williams, ingeles aktorea.
Heriotzak
aldatuEuskal Herria
aldatu- 1701 – Bernard Gazteluzar, euskal olerkaria (j. 1619).
- 1750 – Miguel Antonio Zuaznabar, gipuzkoar militar eta politikaria, Madrilen (j. 1685).
- 1774 – Jean Ignace de La Ville, lapurtar elizgizon eta diplomatikoa (j. 1690).
- 1782 – Manuel Zañartu, euskal merkatari politikaria, Txileko Santiagon (j. 1723).
- 1842 – José Ventura Agirre-Solarte, bizkaitar merkatari, bankari eta politikaria, Parisen (j. 1793).
- 1855 – Jose Bizente Etxagarai, gipuzkoar idazlea (j. 1773).
- 1926 – Joaquin Maya, nafar organo-jotzaile, musikagile eta musika irakaslea (j. 1838).
- 1951 – Miguel Pérez Torres, nafar margolaria (j. 1894).
- 1959 – Gregorio Beorlegi, gipuzkoar antzerki eta zinema antzezlea (j. 1894).
- 1972 – Jose Luis Oriol, euskal enpresaburua, Talgo trenak ekoizten dituen enpresaren sortzailea, Madrilen (j. 1877).
- 1994 – José Antimasberes, El gitanico de Añorbe, nafar kale-dantzari ijito eta nomada (j. 1933).
- 2003 – Miren Gezala, Emakume Abertzale Batzako kidea, Euskal Pizkundeko partaidea, irakaslea, dantzaria eta antzezlea (j. 1912).
- 2008 – Axun Aierbe, gipuzkoar hizkuntzalaria, EHUko irakaslea, itzultzailea eta euskalgintzako eragilea (j. 1968).
- 2021 – Barby Kelly, irlandar musikaria, The Kelly Family taldeko kidea (j. 1975).
- 2022 – Iñaki Segurola, gipuzkoar idazlea, filologoa eta hiztegigilea (j. 1962).
- 2024 –
- Ricardo de Ángel, bizkaitar legelari eta abokatua (j. 1942).
- Bernard Goity, euskal legelaria eta apaiz katolikoa (j. 1926).
Mundua
aldatu- 1415 – Manuel Chrysoloras, bizantziar humanista, filosofo, irakasle eta itzultzailea (j. c. 1350).
- 1446 – Filippo Brunelleschi, Pizkunde garaiko arkitekto eta eskultorea (j. 1377).
- 1697 – Karlos XI.a Suediakoa, Suediako erregea (j. 1655).
- 1719 – Françoise de Maintenon, frantziar emakume noblea (j. 1635).
- 1757 – Rosalba Carriera, italiar margolaria, rokoko estilokoa (j. 1675).
- 1764 – Madame de Pompadour, frantses dama, Luis XV.a Frantziakoaren maitalea (j. 1721).
- 1765 – Mikhail Lomonosov, idazle eta zientzialari errusiarra (j. 1711).
- 1808 –
- Hubert Robert, frantses pintorea eta marrazkigilea (j. 1733).
- María Francisca de Sales Portocarrero, Montijoko VI. kondesa (j. 1754).
- 1865 – Abraham Lincoln, Ameriketako Estatu Batuetako 16. presidentea (j. 1809).
- 1870 – Emma Willard, estatubatuar irakasle eta idazlea, emakumezkoentzako bigarren hezkuntzako eskolak eta unibertsitateak sortzearen sustatzailea (j. 1787).
- 1881 – Sofia Perovskaia, errusiar iraultzailea, Alexandro II.a Errusiakoaren hilketaren antolatzailea, urkatua (j. 1853).
- 1888 – Matthew Arnold, ingeles olerkari eta kultura-teorialaria (j. 1822).
- 1889 – Aita Damian, belgikar misiolaria (j. 1840).
- 1902 – Jules Dalou, frantziar eskultorea (j. 1838).
- 1912 – Roger Marie Bricoux, frantziar biolontxelo jotzailea RMS Titanicen bere hasierako bidaian (j. 1891).
- 1912, RMS Titanic itsasontzian hildako euskal jatorriko pertsonak -
- Ramón Artagaveytia, euskal jatorriko uruguaiarra (j. 1840).
- Manuel Uruchurtu, euskal jatorriko mexikar abokatu eta politikaria (j. 1872).
- 1918 – Frederick Kempster, ingeles erraldoia, akromegaliaren ondorioz 2,37 metro garai izatera heldu zen gizasemea (j. 1889).
- 1925 – John Singer Sargent, erbesteratutako estatubatuar margolaria, bete belaunaldiko erretratu margolari nabarmenena (j. 1856).
- 1927 – Gaston Leroux, frantziar kazetari eta eleberrigilea (j. 1868).
- 1935 – Anna Ancher, daniar margolaria (j. 1859).
- 1937 – Esperanza Zuloaga, espainiar zeramikaria (j. 1881).
- 1938 – César Vallejo, perutar poeta, Hego Ameriketako literaturako poeta nagusietakoa (j. 1892).
- 1942 –
- Georges Desdevises du Dézert, frantziar historialari eta hispanista (j. 1854).
- Robert Musil, austriar idazlea (j. 1880).
- 1944 – Giovanni Gentile, italiar filosofo idealista neo-hegeliarra eta politikari faxista (j. 1875).
- 1949 – Wallace Beery, estatubatuar aktorea (j. 1885).
- 1952 – Viktor Txernov, errusiar politikaria, eseristak alderdikoa (j. 1873).
- 1957 – Pedro Infante, mexikar aktore eta abeslaria, XX. mendeko rantxera kantari ospetsuenetako bat (j. 1917).
- 1964 – Alice Wilson, kanadar geologoa, Kanadako lehenengo emakume geologoa (j. 1881).
- 1967 – Totó, italiar antzezlea eta gidoigilea (j. 1898).
- 1968 –
- Elvia Carrillo Puerto, mexikar lider feminista, politiko eta sufragista (j. 1881).
- Amparo Poch y Gascón, espainar idazle eta mediku aktibista antifaxista eta libertarioa (j. 1902).
- 1969 –
- Matilde Ras, kataluniar idazlea, itzultzailea eta grafologoa, Espainiako grafologia zientifikoaren aitzindaritzat hartua (j. 1881).
- Viktoria Eugenia Battenbergekoa, Espainiako erregina ezkontidea (j. 1887).
- 1974 – Giovanni D'Anzi, italiar musikari eta abeslaria (j. 1906).
- 1978 – Fulgencio Coll, espainiar militar eta politikaria, Bizkaiko gobernadore zibila (j. 1907).
- 1980 – Jean-Paul Sartre, frantziar idazle eta filosofoa, 1964ko Literaturako Nobel Saria (j. 1905).
- 1983 – Gyula Illyés, hungariar idazlea (j. 1902).
- 1984 – William Empson, britainiar poeta eta literatura-kritikaria (j. 1906).
- 1986 – Jean Genet, frantziar idazle eta antzerkigilea (j. 1910).
- 1989 –
- Hu Yaobang, Txinako Herri Errepublikako buruzagia (j. 1915).
- Bernard-Marie Koltès, frantziar antzerki-idazlea (j. 1948).
- Charles Vanel, frantziar aktorea (j. 1892).
- 1990 – Greta Garbo, suediar aktorea (j. 1905).
- 1993 – John Tuzo Wilson, kanadar geologo eta geofisikaria (j. 1908).
- 1998 – Pol Pot, Khmer Gorrien liderra, Kanputxeako lehen ministroa eta genozida (j. 1925).
- 2000 – Edward Gorey, estatubatuar irudigile eta idazlea (j. 1925).
- 2001 – Joey Ramone, estatubatuar musikaria, The Ramones taldearen sortzaile eta abeslaria (j. 1951).
- 2006 – José Méndez, espainiar artzapezpikua, Iruñeko artzapezpiku eta Tuterako apezpikua izandakoa (j. 1921).
- 2015 – Tadahiko Ueda, japoniar futbolaria (j. 1947).
- 2017 – Emma Morano, 117 urte eta 137 egun bizi izandako italiar emakumea (j. 1899).
- 2018 –
- R. Lee Ermey, estatubatuar aktorea (j. 1944).
- Vittorio Taviani, italiar zinema zuzendaria (j. 1929).
- 2019 – Diego Galán, espainiar zinema kritikari eta zuzendaria eta Donostiako Zinemaldiaren zuzendaria (j. 1946).
- 2020 –
- Joe Brown, britainiar alpinista (j. 1930).
- Brian Dennehy, estatubatuar aktorea (j. 1938).
- Rubem Fonseca, brasildar kronikaria eta eleberrigilea (j. 1925).
- Lee Konitz, estatubatuar musikagilea (j. 1927).
- 2022 – Henry Plumb, britainiar nekazari eta politikaria, Europako Parlamentuko lehendakaria (j. 1925).
- 2024 –
- Bernd Hölzenbein, alemaniar futbolaria (j. 1946).
- R. Indira Kumari, indiar politikaria (j. 1951).
- Josip Manolić, Kroaziako lehen ministroa (j. 1920).
- Naomi Polani, israeldar zuzendari, abeslari, ekoizle, aktore eta dantzaria (j. 1927).
Jaiak eta urteurrenak
aldatu- Sehaska egutegiko izendegia: Lara, Larra, Larraine, Larraño, Larrauri eta Leizar.
Kanpo estekak
aldatu