Köppen klima sailkapena

Köppen klima sailkapena gehien erabiltzen den klima sailkapenetako bat da. Vladimir Köppen, krimear klimatologo eta botanikariak argitaratu zuen lehenbiziko aldiz, 1884an. 1918 eta 1936an zenbait aldaketarekin berrargitaratu zuen. Gehienean 1961an Rudolf Geiger alemaniar klimatologoak aurkeztutako bertsioa erabiltzen denez gero, Köppen-Geiger klima sailkapena ere deitzen zaio. Köppen ohartu zen toki jakin bateko klimaren adierazle hoberena bertako landaredia dela. Hori dela eta, De Candolle frantziar botanikariaren bost landaredi multzoetan oinarritu zen bere sailkapena egiteko[2].

Köppen–Geiger klima mapa[1]
     Af      Am      Aw      BWh      BWk      BSh      BSk      Csa      Csb      Cwa      Cwb      Cfa      Cfb      Cfc      Dsa      Dsb      Dsc      Dsd      Dwa      Dwb      Dwc      Dwd      Dfa      Dfb      Dfc      Dfd      ET      EF

Sailkapen honetan klima bakoitza bi edo hiru letrako kode baten bidez adierazten da. Lehenbiziko hizkiak klima mota adierazten du, bigarrenak plubiometria eta hirugarrenak tenperatura.

A multzoa: Klima tropikalak

aldatu
 
Klima ekuatoriala (Af): Amazoniako euri-oihan tropikala, Peru.

Urteko hilabete guztietan batez besteko tenperatura 18 °C-tik goragoa da eta urteko prezipitazioa lurruntzea baino handiagoa[1].

Bigarren letrak prezipitazioen banatzeari erreferentzia egiten dio:

  • f: prezipitazio konstanteak, ez da hilabete lehorrik.
  • m: prezipitazio konstanteak, hilabete lehorren bat izan ezik.
  • s: lehorraldia udan (sommer alemanez).
  • w: lehorraldia neguan (winter alemanez).

Af - Klima ekuatoriala edo tropikal euritsua

aldatu

Ez da urtaro lehorrik. Hilabete guztietan pilatutako prezipitazioa 60 mm-tik gorakoa izaten da. Klima hau 0º eta 10º latitudeen artean izaten da: Amazonasen arroa, Kongoren arroa, Gineako golkoa edo Hego-ekialdeko Asian. Zenbait kostaldetan, hala nola Madagaskargo mendebaldean, Yucatán penintsulan edo Erdialdeko Amerikako leku batzuetan, ekuatoretik urrunago irits daiteke (25ºko latituderaino).

Adibide batzuk: Iquitos (Peru), Salvador da Bahia (Brasil), Ibagué (Kolonbia), Kuala Lumpur (Malaysia), Singapur.

Am - Klima montzonikoa

aldatu

Urteko hilabete batean prezipitazioa 60 mm-tik beherakoa da, baina [100-(Urteko pilatutako prezipitazioa{mm}/25)] formularen emaitzatik gorakoa. Urtaro lehor motz hau neguko solstizioan edo honen segidan gertatzen da. Klima hau Hego Amerikan eta Erdialdeko Amerikan oso hedaturik dago eta Hegoaldeko eta Hego-ekialdeko Asian, Afrikan (batez ere Mendebalde eta Erdialdean), Karibean eta Ipar Amerikako zenbait lekutan ere azaltzen da.

Adibide batzuk: Miami (AEB), San Juan de Puerto Rico, Mangalore (India), Abidjan (Boli Kosta).

As - Sabanako klima edo tropikal lehorra (uda lehorra)

aldatu

Udan lehorraldi nabarmena dago. Hilabete lehorreneko prezipitazioa 60 mm-tik beherakoa, eta baita [100-(Urteko pilatutako prezipitazioa{mm}/25)] formularen emaitzatik beherakoa ere izaten da.

Adibide batzuk: Honolulu (Hawai, AEB), Mombasa (Kenya).

Aw - Sabanako klima edo tropikal lehorra (negu lehorra)

aldatu

Neguan lehorraldi nabarmena dago. Hilabete lehorreneko prezipitazioa 60 mm-tik beherakoa eta baita [100-(Urteko pilatutako prezipitazioa{mm}/25)] formularen emaitzatik beherakoa ere izaten da.

Adibide batzuk: Mumbai (India), Panama Hiria (Panama), Veracruz (Mexiko).

B multzoa: Klima lehorrak (aridoak eta erdi-aridoak)

aldatu
 
Basamortuko klima (BWh): Tadrart Acacus, Libiako Saharan.

Urteko pilatutako prezipitazioa ebapotranspirazio potentziala baino txikiagoa da.

Klima bat multzo honetan sartzen den jakiteko, prezipitazio atalasea (Pth) kalkulatu behar da[1].:

  • Eguzkia goren dagoen seihilabetekoan urteko prezipitazioen %70 edo gehiago erortzen bada, Pth{mm}= 20(Urteko batez besteko tenperatura{°C})+280
  • Eguzkia goren dagoen seihilabetekoan urteko prezipitazioen %30 eta %70 artean erortzen bada, Pth{mm}= 20(Urteko batez besteko tenperatura{°C})+140
  • Eguzkia goren dagoen seihilabetekoan urteko prezipitazioen %30 baino gutxiago erortzen bada, Pth{mm}= 20(Urteko batez besteko tenperatura{°C})

Urteko pilatutako prezipitazioa atalase hori baino handiagoa baldin bada, klima ez da lehorra.

Bigarren hizkiak aridotasun maila adierazten du:

  • S: Estepako klima. Pth/2 < Urteko pilatutako prezipitazioa < Pth.
  • W: Basamortuko klima. Urteko pilatutako prezipitazioa < Pth/2.

Hirugarren hizkiak tenperaturen banatzeari erreferentzia egiten dio:

  • h: Beroa. Urteko batez besteko tenperatura 18 °C-tik gorakoa da.
  • k: Hotza. Urteko batez besteko tenperatura 18 °C-tik beherakoa da.

BS - Estepako klima

aldatu

Estepako klima edo klima erdi-aridoa duten eskualdeetan urteko pilatutako prezipitazioa ebapotranspirazio potentziala baino txikiagoa bada ere, agortasuna ez da erabatekoa. Bi mota daude:

Adibide batzuk: Almería (Espainia), Chihuahua (Mexiko), Marrakex (Maroko), Tripoli (Libia).

  • BSk - Estepako klima hotza. Urteko batez besteko tenperatura 18 °C-tik beherakoa da. Negu hotzak eta uda beroak izaten dituzte eta prezipitazio urriak. Neguan elurra egin dezake. Egunetik gauera tenperatura alde handia izaten da. Horrelako klima, jeneralean, latitude ertainetan eta itsasotik urrun izaten da: Ipar Amerika eta Asiako barnealdean, Iberiar penintsulako barnealdean, Turkian eta Iranen.

Adibide batzuk: Albacete (Espainia), Konya (Turkia), Astrakhan (Errusia), Boise (Idaho, AEB)

BW - Basamortuko klima

aldatu

Basamortuko klima edo klima aridoa duten eskualdeetan oso prezipitazio urriak izaten dira. Bi mota daude:

  • BWh - Basamortuko klima beroa. Urteko batez besteko tenperatura 18 °C-tik gorakoa da. Uda beroak edo oso beroak izaten dira eta negu epelak, baina gauez tenperaturak 0 °C ingurukoak izan daitezke. Sahara, Kalahari eta Arabia eta Siria, Australia eta Mexikoko iparraldeko basamortuetako klima da.

Adibide batzuk: Dubai, Kairo (Egipto), Las Vegas (Nevada, AEB), Mexicali (Mexiko).

Adibide batzuk: Turpan (Txina), Neuquen (Argentina)

C multzoa: Klima epel euritsuak

aldatu

Hilabete beroeneko batez besteko tenperatura 10 °C-tik gorakoa da, eta hilabete hotzenekoa -3 °C eta 18 °C artekoa. Klimatologo batzuek, AEBetakoak bereziki, 0 °C-tan jartzen dute muga hilabete hotzeneko tenperaturan, -3 °C-tan jarri ordez.

Bigarren hizkiak prezipitazioen banatzea adierazten du:

  • s: Uda lehorra da. Udako hilabete lehorreneko prezipitazioa 30 mm-tik beherakoa (40 mm-tik beherakoa beste klimatologo batzuen arabera[1]) da eta hilabete hezeeneko prezipitazioaren herena baino txikiagoa.
  • w: Negua lehorra da. Neguko hilabeterik lehorreneko prezipitazioa hilabete hezeenekoaren hamarrena baino txikiagoa da.
  • f: Hezea. Prezipitazio nabarmenak urte osoan, urtaro lehorrik gabe. Ez dira ez s ez w-ren baldintzak betetzen.

Hirugarren hizkiak udako tenperaturari erreferentzia egiten dio:

  • a: Subtropikala. Uda beroa da: hilabete beroeneko batez besteko tenperatura 22 °C-tik gorakoa da. Urteko lau hilabete edo gehiagotan batez besteko tenperatura 10 °C-tik gorakoa da.
  • b: Epela. Uda leuna da: hilabete beroeneko batez besteko tenperatura 22 °C-tik beherakoa da. Urteko lau hilabete edo gehiagotan batez besteko tenperatura 10 °C-tik gorakoa da.
  • c: Hotza. Batez besteko tenperatura urteko hiru hilabete edo gutxiagotan izaten da 10 °C-tik gorakoa.

Klima mediterraneoak

aldatu
 
Klima mediterraneoa (Cs): Santa Ynezko txaparrala (Kalifornia).

Klima mediterraneoak, Uda lehorreko klima subtropikalak ere deituak, kontinenteen mendebaldeko lurraldeetan agertzen dira, 30° eta 45° arteko latitudean. Neguan, fronte polarraren eraginpean egoten baitira, eguraldi aldakorra eta euritsua izaten dute. Prezipitazio gehienak urtaro horretan erortzen dira. Udak, berriz, lehor eta beroak izaten dira, antizikloi subtropikalen eraginagatik. Beti ere, itsasaldean uda leunagoak izan daitezke.

Adibide batzuk: Atenas (Grezia), Los Angeles (Kalifornia, AEB), Perth (Australia), Lurmutur Hiria (Hego Afrika).

  • Csb: Klima mediterraneoa, uda freskoekin. Neguak epelak (edo hotzak) eta hezeak eta udak epelak eta lehorrak izaten dira. Neguan, udazkenean edo udaberrian jasotzen da urteko prezipitazioen gehiengoa. Csa-ren eskualde beretan agertzen da, baina hura baino bakanago: Iberiar penintsulako ipar-mendebaldean, Kaliforniako eta AEBetako ipar-mendebaldeko itsasaldeetan, Txileko erdialdean, Hegoaldeko Australian eta Hego Afrikako hego-mendebaldeko alde batzuetan.

Adibide batzuk: Porto (Portugal), San Francisco (Kalifornia, AEB), Santiago (Txile).

Klima subtropikal hezeak

aldatu

Klima subtropikal hezeak agertzen dira kontinenteen barnealdean, edo hauen ekialdeko itsasaldeetan, 20º eta 30º arteko latitudeetan (Ipar Europan 46°-ko ipar latituderaino iristen dira). Klima mediterraneoetan ez bezala, uda hezeak dira, aire masa tropikal ezegonkorren edo alisioen eraginagatik. Ekialdeko Asian neguak lehorrak izan daitezke, eta latitude bereko beste eskualde batzuetan baino hotzagoak ere, Siberiako goi presio gunea dela eta, eta udak oso hezeak, montzoien eraginagatik.

Adibide batzuk: Atlanta (Georgia, AEB), Buenos Aires (Argentina), Naha (Okinawa, Japonia), Belgrad (Serbia).

Adibide batzuk: Lahore (Pakistan), Zhengzhou (Txina).

 
Klima ozeaniko epela (Cfb): Eskoziako bocage paisaia.

Klima ozeanikoak

aldatu

Klima ozeanikoak kontinenteen mendebaldeko lurraldeetan agertzen dira, 45° eta 55° arteko latitudean. Mendebaldeko Europako itsasaldean 63°-ko ipar latituderaino iristen dira. Eskualde hauek urte osoan fronte polarraren eraginpean egoten direnez gero, eguraldi aldakorra eta askotan hodeitsua izaten da. Uda leunak izaten dira, eta neguak latitude bereko beste eskualdeetan baino epelagoak.

Adibide batzuk: Londres (Erresuma Batua), Hanburgo (Alemania), Bergen (Norvegia), Vancouver (Kanada), Melbourne (Australia), Wellington (Zeelanda Berria).

  • Cfc: Klima ozeaniko hotza edo azpipolarra. Negu hotzak eta uda labur eta freskoak dira. Prezipitazio nabarmenak izaten dira urte osoan zehar eta beste klima ozeanikoetan baino elur gehiago egiten du. Klima ozeaniko epelari jarraipena ematen dio, Poloetarantz hurbildu ahala. Islandiako itsasaldean, Faroe uharteetan, Eskoziako Lur Garaietako alde txiki batzuetan, Norvegiako ipar-mendebaldeko kostaldean (uharte batzuetan 70°-ko ipar latituderaino iristen da), itsasotik hurbil dauden Norvegiako hego-mendebaldeko lur garaietan, Alaskako hegoaldeko uharteetan, Txile eta Argentinako hegoaldeko muturrean, Australiar Alpeetan eta Tasmaniako mendigune batzuetan agertzen da.

Adibide batzuk: Reykjavik (Islandia), Tórshavn (Faroeak).

Adibide batzuk: Cusco (Peru), Mexiko Hiria (Mexiko), Addis Abeba (Etiopia), Johannesburg (Hego Afrika).

D multzoa: Klima kontinentalak

aldatu
 
Klima kontinentala, uda beroekin: Baso mistoa Ohion (AEB).

Hilabete hotzeneko batez besteko tenperatura -3 °C beherakoa da (0 °C-tik beherakoa beste klimatologo batzuen arabera) eta hilabete beroenekoa 10 °C-tik gorakoa[1]. Tenperatura kontraste handiko klimak dira: alde handiak izaten dira tenperatura maximo eta minimoen artean. Jeneralean klima hauek Ipar hemisferioko kontinenteen barnealdean edo ekialdeko itsasaldean izaten dira, Ipar latitudeko 40°-tik gora. Hego hemisferioan, berriz, ez dago honelako klimarik, latitude handietan masa kontinental handirik ez delako.

Bigarren hizkiak prezipitazioen banatzea adierazten du:

  • s: Uda lehorra da. Udako hilabete lehorreneko prezipitazioa 30 mm-tik beherakoa da (40 mm-tik beherakoa beste klimatologo batzuen arabera[1]) eta hilabete hezeeneko prezipitazioaren herena baino txikiagoa.
  • w: Negua lehorra da. Neguko hilabeterik lehorreneko prezipitazioa hilabete hezeenekoaren hamarrena baino txikiagoa da.
  • f: Hezea. Prezipitazio nabarmenak urte osoan, urtaro lehorrik gabe. Ez dira ez s ez w-ren baldintzak betetzen.

Hirugarren hizkiak tenperaturari erreferentzia egiten dio:

  • a: Uda beroa. Hilabete beroeneko batez besteko tenperatura 22 °C-tik gorakoa da. Urteko lau hilabete edo gehiagotan batez besteko tenperatura 10 °C-tik gorakoa da.
  • b: Uda epela. Hilabete beroeneko batez besteko tenperatura 22 °C-tik beherakoa da. Urteko lau hilabete edo gehiagotan batez besteko tenperatura 10 °C-tik gorakoa da.
  • c: Uda hotza. Batez besteko tenperatura urteko hiru hilabete edo gutxiagotan izaten da 10 °C-tik gorakoa da. Hilabete hotzenaren batez besteko tenperatura -38 °C-tik gorakoa da.
  • d: Oso negu hotza. Batez besteko tenperatura urteko hiru hilabete edo gutxiagotan izaten da 10 °C-tik gorakoa. Hilabete hotzenaren batez besteko tenperatura -38 °C-tik beherakoa da.

Klima kontinentalak, uda beroekin

aldatu

Klima hauetan (Dfa, Dwa, Dsa) neguak oso hotzak eta udak beroak izaten dira. Hilabete beroeneko batez besteko tenperatura 22 °C-tik gorakoa da. Dfa klimak 30° eta 40° arteko latitudean agertzen dira. Ekialdeko Asian Siberiako goi presio guneak negu lehorrak izatea eragiten du (Dwa) eta baita klima kontinentalak hegoalderago hedatzea. Horrez gain, montzoien eraginez, udak oso euritsuak izan daitezke. Azkenik, Dsa klimak latitude txikiagoko eskualdetako mendiguneetan agertzen dira.

Uda beroko klima kontinentalak, besteak beste, leku hauetan daude: Itsaso Beltzaren inguruan (Errumania, Ukraina, Errusia), Kaspiar itsasoaren inguruan (Errusia, Kazakhstan, Iran, Turkia), Txinako ipar-ekialdean, Koreako penintsulan, Japoniako iparraldean eta Estatu Batuetako ipar-ekialdean.

Adibide batzuk. Dfa: Chicago (Illinois, AEB). Dwa: Pekin (Txina). Dsa: Ankara (Turkia).

Klima kontinentalak, uda epelekin

aldatu

Klima hauetan (Dfb, Dwb, Dsb) neguak oso hotzak eta udak freskoak izaten dira. Dfb eta Dwb klimak Ipar Amerika eta Asian 40° eta 50° arteko latitudean izaten dira, hots, Dfa eta Dwa-ren iparraldean. Erdialdeko eta Ekialdeko Europan eta Errusian ere agertzen dira, Klima ozeaniko eta kontinental azpiartikoen artean, 50°-ko latitudetik iparraldera, eta 60°-ko latituderaino ere, iritsiz. Dsb Dsa-ren eskualde beretan agertzen da, Ipar Amerikan batez ere, baina toki garaiagoetan edo latitude handiagoetan.

Adibide batzuk. Dfb: Helsinki (Finlandia), Fargo (Ipar Dakota, AEB). Dwb: Vladivostok (Errusia).

 
Klima kontinental azpiartikoa: Taiga Suedian.

Klima kontinental azpiartikoak edo Borealak

aldatu

Oso negu hotz eta luzeak izaten dira eta uda labur eta hotzak. Dfc eta Dwc klimak lurburutik hurbilago agertzen dira D multzoko beste klimak baino. Jeneralean 50° eta 60° arteko latitudean izaten dira baina, leku batzuetan, 70°-ko latituderaino irits daitezke. Dsc, Dsa eta Dsb bezala, klima mediterraneoko eskualdetan baino ez da izaten, garaiera handiko mendigunetan.

Adibide batzuk. Dfc: Anchorage (Alaska). Dwc: Irkutsk (Errusia). Dsc: Zubački kabao (Montenegro).

Klima kontinental azpiartikoak, oso negu hotzekin

aldatu

Izugarri negu hotzak, muturreko tenperaturekin (hilabete hotzeneko batez besteko tenperatura -38 °C-tik beherakoa), bederatzi hilabete iraun dezaketenak[3]. Klima hauek Siberiako ekialdean baino ez dira izaten.

Adibide batzuk: Verkhoiansk, Oimiakon.

E multzoa: Klima polarrak

aldatu
 
Tundrako klima (ET): Svalbard (Norvegia).

Klima polarra duten eskualdeetan urteko hilabete guztietan batez besteko tenperatura 10 °C-tik beherakoa da[1]. Bi mota daude:

  • ET: Tundrako klima. Hilabete beroeneko batez besteko tenperatura 0 °C eta 10 °C artekoa da. Ipar Amerikako eta Eurasiako ipar muturretako, eta hurbileko uharte batzuetako, klima da.

Adibide batzuk: Iqaluit (Nunavut, Kanada), Nuuk (Groenlandia), Longyearbyen (Svalbard, Norvegia).

Erreferentziak

aldatu
  1. a b c d e f g Peel, M. C. and Finlayson, B. L. and McMahon, T. A.. (2007). Updated world map of the Köppen–Geiger climate classification. 11, 1633–1644 or. ISSN 1027-5606.. (direct: Final Revised Paper)
  2. Markus KOTTEK, Jürgen GRIESER, Christoph BECK, Bruno RUDOLF eta Franz RUBEL: World Map of the Köppen-Geiger climate classification updated Meteorologische Zeitschrift, 15. liburukia, 3. zenbakia, 259-263 (2006ko ekaina)
  3. a b c Nafarroako meteorologia eta klimatologia: Köppenen sailkapen klimatikoa, meteo_eu.navarra.es

Kanpo estekak

aldatu