Njeswačidło

gmejna w Budyskim wokrjesu


Njeswačidło (němsce Neschwitz) je wosadna wjes a gmejna w Hornjej Łužicy, sewjernje Budyšina.

Njeswačidło
němsce Neschwitz
Njeswačidło na karće Sakskeje
Njeswačidło na karće Sakskeje
DEC
Wopon
Wopon Njeswačidła
Wopon Njeswačidła
Zakładne daty
stat Němska Němska
zwjazkowy kraj SakskaSakska Sakska
wokrjes Budyski
wysokosć 149 metrow n.m.hł.
přestrjeń 46,01 km²
wobydlerstwo 2.362 (31. dec 2023)[1]
hustosć zasydlenja 51 wob. na km²
póstowe čisło 02699
předwólby (+49) 035933, 035937
(Wutołčicy, Banecy, Łahow)
awtowa značka BZ, BIW, HY, KM
Politika a zarjadnistwo
wjesnjanosta Gerd Schuster (CDU)
adresa Dwórnišćowa 1
02699 Njeswačidło
webstrona neschwitz.de
Połoženje Njeswačidła w Sakskej
KartaČěskaDrježdźanyWokrjes ZhorjelcWokrjes MišnoWokrjes Sakska Šwica-Wuchodne Rudne horyWarnoćicyBudyšinNjedźichowBiskopicyPorchowChrósćicyKumwałdZemicy-TumicyDobruša-HuskaHalštrowska HolaHalštrowFrankenthalHodźijWulka DubrawaGroßharthauGroßnaundorfBudestecyWulke RědorjecyMalešecyHaselbachtalBukecyWojerecyKamjencKinsporkRakecyKubšicyŁužnicaŁutySwětłaŁazMalešecyNjebjelčicyNjeswačidłoNeukirch pola KinsporkaWjazońcaHornja HórkaOhornWóslinkOttendorf-OkrillaPančicy-KukowPołčnicaBóšicyRadebergRadworWorklecyRalbicy-RóžantRamnowŠěrachow-KorzymSmělna-PóckowyKamjencSepicyZałomSprjewiny DołSćenjowWołbramecyWachowWósporkWjelećinKulowBraniborskaPólska
Karta
51.26666666666714.333333333333

Gmejna słuša do připóznateho sydlenskeho ruma Serbow w Sakskej. Wosebje we wjeskach na zapadźe gmejny so hač do dźensnišeho serbsce rěči. Hromadźe z susodnymi Bóšicami twori gmejna zarjadniske zhromadźenstwo Njeswačidło.

Njeswačanska ewangelska cyrkej

Wjes naspomni so k prěnjemu razej w lěće 1268 jako Nyzwas a bu w lěće 1410 jako knježe sydło pomjenowana.[2] Słušeše hač do 14. lětstotka k Hodźijskej wosadźe a ma z toho časa swójsku wosadu.

Wot lěta 1890 měješe wjes dwórnišćo při železniskej čarje Budyšin–Rakecy, kotraž wjedźeše wot 1908 hač do Wojerec. W lěće 1999 zastajichu wosobowy wobchad a 2001 so čara zawrě. Wot 1947 do 2001 wjedźeše nimo toho industrijowa železnica z Njeswačidła do Wětrowa.

Kónc Druheje swětoweje wójny wojowachu němske wójsko a Čerwjena armeja kaž tež pólske jednotki we wobłuku bitwy wo Budyšin tež w Njeswačidle a wokolinje, při čimž bu 85 % twarjenjow we wsy wobškodźene. Tež ewangelska wosadna cyrkej wupali.

W lěće 1936 zagmejnowachu so Holešow, Nowa Wjes a Łomsk z Lišej Horu. 1974 slědowachu Dobrošicy a 1978 Šešow. Z wokrjesnej reformu lěta 1994 buštej Zarěč a Łuh do gmejny zapřijatej.

Wobydlerstwo

wobdźěłać

Po Mukowej statistice měješe Njeswačidło we 1880tych lětach 531 wobydlerjow, mjez nimi 441 Serbow (83 %) a 90 Němcow.[3] Arnošt Černik zwěsći 1956 serbskorěčny podźěl wobydlerstwa Njeswačanskeje gmejny wot jenož hišće 32,1 %.[4]

W lěće 1925 bě mjez 736 wobydlerjemi 711 ewangelskich a 22 katolskich. Po ludličenju 2011 bě 33,6 % gmejnskich wobydlerjow ewangelskeje a 18,9 % katolskeje konfesije (přewažnje w zapadnym dźělu).[5]

Wjesne dźěle

wobdźěłać
wjes wob. přer.
staroba
♀/♂a kwocient
młodych
b
kwocient
starych
c
wosoby/
domjacnosć
Banecy 93 43,9 127 22 25 2,5
Dobrošicy 107 48,3 110 18 31 2,4
Holešow 48 44,1 85 19 14 2,4
Holeš. Dubrawka 87 43,4 107 32 42 2,3
Koslow 93 47,0 124 21 38 2,9
Króńca 32 46,1 113 20 40 2,3
Łahow 128 46,8 94 20 40 2,8
Łomsk 18 56,3 125 0 39 2,0
Łuh 297 43,4 106 18 21 2,3
Liša Hora . . . . . .
Mały Holešow . . . . . .
Njeswačidło 826 43,9 99 32 35 2,4
Nowa Wjes 189 47,1 99 28 41 2,5
Šešow 309 43,3 102 26 29 2,4
Wbohow 87 45,2 102 33 45 2,6
Wutołčicy 35 40,4 94 32 8 2,7
Zarěč 130 46,1 110 17 23 2,6
gmejna Njeswačidło 2498 44,5 102 26 31 2,5
podaća po cencusu 2011; staw: 9.5.2011[6]
a: ličba mužow na 100 žonow
b: poměr ličby wosobow pod 18 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65
c: poměr ličby wosobow nad 65 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65

Gmejna słuša k sakskemu wólbnemu wokrjesej 55 (Budyšin 4) a k zwjazkowemu wólbnemu wokrjesej 156 (Budyšin I).

Gmejnska rada

wobdźěłać

Njeswačanska gmejnska rada ma tuchwilu štyrnaće čłonow. Komunalne wólby poslednich lět mějachu slědowace wuslědki:[7]

Strony a zjednoćenstwa 2019 2014 2009
 % sydła  % sydła  % sydła
Rjemjesło a přemysło (HuG) 48,8 7 52,2 8 46,6 7
Zhromadźenstwo towarstwow (GdV) 30,5 5 17,9 2 16,2 2
Křesćansko-demokratiska unija Němskeje (CDU) 15,2 2 20,6 3 18,9 3
Lěwica 5,5 9,4 1 8,1 1
Přećeljo kultury a domizny Njeswačidło (KHN) 10,2 1
cyłkownje 100,0 14 100,0 14 100,0 14
wobdźělenje 69,1 % 57,5 % 55,4 %

Gmejnskej radźe přisłušeja wot 2019 slědowace radźićeljo a radźićelki:

  • Rjemjesło a přemysło: Norbert Braun, Frank Heidan, Anita Knies, Gerd Graumüller, Anett Pötschke, Křesćan Budar, Roland Lehmann
  • Zhromadźenstwo towarstwow: Jens Wetzko, Ramona Clauß, Dietrich Butter, Frank Koreng, Christoph Thräne
  • CDU: Petra Wowtscherk, Tino Strümpe[8]

Wjesnjanosta

wobdźěłać

Čestnohamtski wjesnjanosta Njeswačidła je wot lěta 2001 Gerd Schuster (CDU). Wón bu dnja 7. junija 2015 z 56,6 % hłosow w zastojnstwje wobkrućeny. Norbert Braun (HuG) dósta 43,4 %. Wolerske wobdźělenje wučini 57,7 %.[9]

wólby wjesnjanosty
wólba wjesnjanosta namjet wuslědk (%)
2022 Gerd Herbert Schuster CDU 92,2
2015 56,6
2008 97,4
2001 Schuster 56,9

W Njeswačidle wobsteji zakładna šula, na kotrejž so tež serbšćina wuwučuje.[10]

Přez gmejnski teritorij wjedźe zwjazkowa dróha B 96 z Budyšina (13 km z Njeswačidła) do Wojerec (25 km). Z Njeswačidła do Chrósćic (8 km) wjedźe statna dróha S 98. Najbliši wujězd awtodróhi A 4 je Słona Boršć (10 km).

 
Wojerski pomnik na Njeswačanskim kěrchowje

W Njeswačidle so narodźili

wobdźěłać

W Njeswačidle skutkowali

wobdźěłać
  • Handrij Smoler (1693–1729) – farar, nabožinski prócowar; 1726–29 w Njeswačidle
  • Jan Balthasar Langa (1697–1738) – farar, přełožowar nabožinskeho pismowstwa; 1732–38 w Njeswačidle
  • Jurij Mjeń (1727–85) – farar, basnik a spisowaćel; 1750–85 w Njeswačidle
  • Jan Bjedrich Langa (1738–70) – diakon, cyrkwinski stawiznar; 1764–70 w Njeswačidle
  • Jurij Wanak (1764–1837) – wučer, přełožowar; 1787–1837 Njeswačanski wučer a kantor
  • Korla Benjamin Hatas (1806–39) – farar, basnik; 1830–39 w Njeswačidle
  • Arnošt Helas (1840–1920) – ćěsla, ludowy basnik a spisowaćel; bydleše 1880–1920 w Njeswačidle
  • Jan Wałtar (1860–1921) – farar, serbski basnik němskeho pochada; 1906–21 w Njeswačidle

Za dalšich fararjow hlej zapisk wo Njeswačanskej cyrkwi.

Literatura

wobdźěłać
  • Manfred Ladusch, Gemeindeverwaltung Neschwitz: Neschwitz und seine Dörfer. Lusatia-Verlag, 2000.
  1. Aktualne ličby wobydlerstwa po gmejnach 2023; Statistiski krajny zarjad Sakskeje
  2. Njeswačidło w Digitalnym stawizniskim zapisu městnow Sakskeje (němsce)
  3. Ernst Tschernik: Die Entwicklung der sorbischen Bevölkerung. Akademie-Verlag, Berlin 1954, str. 56. → wšě wjeski
  4. Ludwig Elle: Sprachenpolitik in der Lausitz. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1995, str. 245. [1366 wobydlerjow, z nich 326 dorosćenych z aktiwnymi znajomosćemi serbšćiny, 21 z pasiwnymi, 92 serbskich dźěći a młodostnych, 927 bjez znajomosćow] → wšě wjeski
  5. Wuslědki censusa 2011 za Budyski wokrjes: Nabožina
  6. Statistiski krajny zarjad Sakskeje: gmejna Njeswačidło (němsce)
  7. Wuslědki komunalnych wólbow dnja 26. meje 2019 w Njeswačidle na wahlen.sachsen.de
  8. Tole su woleni gmejnscy a měšćanscy radźićeljo. W Serbskich Nowinach dnja 29. meje 2019.
  9. Wuslědki Njeswačanskich komunalnych wólbow dnja 7. junija 2015 na statistik.sachsen.de
  10. Lisćina šulow z poskitkom serbskeje wučby na webstronje Rěčneho centruma WITAJ
  Commons: Njeswačidło – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije