Felicjan Plato Bałaban

polski wojskowy

Felicjan Plato Bałaban (ur. 20 października 1891 w Husiatynie[1], zm. 1 lutego 1975 we Wrocławiu) – pułkownik żandarmerii Wojska Polskiego.

Felicjan Plato Bałaban
„Felek”, „Orszuł”
Ilustracja
Felicjan Plato Bałaban (przed 1931)
pułkownik żandarmerii pułkownik żandarmerii
Data i miejsce urodzenia

20 października 1891
Husiatyn

Data i miejsce śmierci

1 lutego 1975
Wrocław

Przebieg służby
Lata służby

1914–1945

Siły zbrojne

Armia Austro-Węgier
Wojsko Polskie

Formacja

Legiony Polskie

Jednostki

Dowództwo Żandarmerii Ministerstwa Spraw Wojskowych
Sztab Naczelnego Wodza

Stanowiska

dowódca Żandarmerii Ministerstwa Spraw Wojskowych
naczelny szef żandarmerii

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-bolszewicka
III powstanie śląskie
II wojna światowa
kampania wrześniowa

Odznaczenia
Krzyż Niepodległości Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Walecznych (1920–1941, dwukrotnie) Złoty Krzyż Zasługi (II RP) Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi II stopnia Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Węgierskiego Zasługi (wojskowy)
Państwowa Odznaka Sportowa Odznaka Strzelecka IIRP

Życiorys

edytuj

Felicjan Plato Bałaban urodził się 20 października 1891 w Husiatynie, w rodzinie Karola i Sydonii (lub Stefanii)[1]. W latach 1898–1901 uczęszczał do Szkoły Ludowej w Tłumaczu, a w latach 1901–1902 do Gimnazjum Wyższego w Stanisławowie. W latach 1902–1907 pobierał nauki w Gimnazjum Jezuitów w Bąkowicach. W 1910 ukończył VIII klasę i zdał egzamin dojrzałości w C. K. Gimnazjum w Brzeżanach[2]. W latach 1910–1914 studiował na Wydziale Prawa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Lwowskiego. Absolutorium uzyskał w 1917. Przed I wojną światową rozpoczął pracę w Powiatowej Kasie Oszczędności w Brzeżanach w charakterze bilansisty. Był członkiem Związku Walki Czynnej i „Strzelca”. Występował wówczas pod pseudonimem „Felek”. W 1935 ożenił się z Wandą Nowak[1].

Służba w Legionach Polskich i c. k. armii

edytuj

4 sierpnia 1914 rozpoczął służbę w Legionach Polskich. Do 25 marca 1915 walczył w 2 kompanii I batalionu 1 pułku Legionów. Następnie przeniesiony został do Oddziału Żandarmerii Polowej I Brygady Legionów Jana Jur-Gorzechowskiego. Posługiwał się wtedy pseudonimem „Orszuł”. Do 24 lipca 1915 był szefem Ekspozytury Etapowej Żandarmerii w Kętach. W sierpniu i wrześniu tego roku, w Lublinie pod kierownictwem ppor. Adama Koca ps. „Witold” prowadził nielegalną działalność agitacyjno-werbunkową do Legionów. Od 26 listopada do 15 lutego 1916 dowodził posterunkiem żandarmerii w Kowlu. 24 marca 1917 został przeniesiony do Żandarmerii II Brygady Legionów. 1 kwietnia tego roku rozpoczął miesięczne szkolenie na Wyższym Kursie Szkoły Żandarmerii w Warszawie. Był to kurs dla starszych podoficerów przewidzianych do objęcia stanowisk oficerskich. Uzyskał pierwszą lokatę na 24 słuchaczy i jednego hospitanta. 1 lipca 1917 został dowódcą posterunku żandarmerii przy 2 pułku ułanów w Mińsku Mazowieckim. Po kryzysie przysięgowym znalazł się w Żandarmerii Polowej Polskiego Korpusu Posiłkowego (niem. Feldgendarmerie des Polnischen Hilfskorps). Do korpusu wcielony został z innymi legionistami pochodzącymi z Galicji, którzy złożyli przysięgę na wierność cesarzowi Wilhelmowi II. W żandarmerii korpusu dowodził posterunkiem Nr 7 w Medyce przy 2 pułku ułanów. W październiku 1917 wraz z korpusem skierowany został na front do Bukowiny. W nocy z 15 na 16 lutego 1918 część II Brygady Legionów przeszła na stronę ententy (zobacz biogram Romana Góreckiego). Pozostali, którym nie udało się przebić przez linię frontu austriacko-rosyjskiego zostali internowani lub uwięzieni. Felicjan Platon Bałaban do 10 kwietnia 1918 był internowany w obozie Talaborfalva na Węgrzech. Następnie został wcielony do cesarsko-królewskiej armii i skierowany na front włoski. Do 30 października dowodził plutonem w 27 batalionie strzelców.

Służba w Wojsku Polskim

edytuj

2 listopada 1918 wstąpił do Wojska Polskiego w stopniu podchorążego i wziął udział w obronie Lwowa. Walczył na Odcinku I, a następnie Odcinku V (Szkoła Sienkiewicza). Po reorganizacji oddziałów wojskowych walczących o Lwów został oficerem prowiantowym II batalionu 1 pułku Strzelców Lwowskich. Do 1 lutego 1920 uczestniczył w walkach z Ukraińcami i bolszewikami.

1 lutego 1920 został przeniesiony z korpusu piechoty do korpusu żandarmerii i wyznaczony na stanowisko szefa Sekcji I Organizacyjno-Mobilizacyjnej (później Wydziału Organizacyjnego) Dowództwa Żandarmerii Polowej przy Naczelnym Dowództwie WP. 1 marca został awansowany na podporucznika, a już 1 kwietnia został zweryfikowany w stopniu rotmistrza. W Dowództwie Żandarmerii Polowej pełnił służbę do 24 maja 1921 po czym został skierowany na Górny Śląsk z zadaniem zorganizowania i wyszkolenia żandarmerii powstańczej. Został kierownikiem wyszkolenia żandarmerii w Naczelnym Dowództwie III powstania śląskiego. 27 lipca 1921 został dowódcą plutonu żandarmerii Wejherowo wchodzącego w skład 8 dywizjonu żandarmerii w Toruniu. W okresie od 1 listopada 1921 do 1 października 1922 był oddelegowany do Grupy Operacyjnej generała Szeptyckiego, której zadaniem było zajęcie Górnego Śląska. W dowództwie grupy pełnił obowiązki szefa bezpieczeństwa. Po rozformowaniu grupy operacyjnej przeniesiony został do 6 dywizjonu żandarmerii we Lwowie, w którym kolejno zajmował stanowiska: komendanta oddziału szkolnego (do 30 kwietnia 1923), kierownika Kadry (do 31 grudnia 1925) i zastępcy dowódcy dywizjonu (do 30 listopada 1926)[3][4]. Z dniem 1 grudnia 1926 został przeniesiony do Głównej Komendy Policji Państwowej na przeciąg sześciu miesięcy[5]. Pełnił tam obowiązki naczelnika Wydziału IV – Centrala Służby Śledczej. Termin powrotu do wojska przesuwano mu co sześć miesięcy[6][7]. Z dniem 13 listopada 1928 został przeniesiony z 6 dywizjonu żandarmerii do kadry oficerów żandarmerii i równocześnie wyznaczony na stanowisko w Dowództwie Żandarmerii Ministerstwa Spraw Wojskowych w Warszawie[8][9].

11 kwietnia 1929 powierzono mu pełnienie obowiązków dowódcy żandarmerii Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, a po awansie na podpułkownika wyznaczono na to stanowisko[10]. Równocześnie w latach 1936–1938 piastował funkcję prezesa Zarządu Polskiego Związku Szermierczego.

1 września 1939 mianowany został naczelnym szefem żandarmerii w Sztabie Naczelnego Wodza. W czasie kampanii wrześniowej ewakuował się do Rumunii, gdzie został internowany w obozie Târgoviște. 8 lutego 1941 przetransportowany z Rumunii do Austrii, a następnie osadzony w Oflagu VI B w Dössel, w którym przebywał do końca II wojny światowej w Europie. Po wyzwoleniu przez Amerykanów powrócił do kraju.

Zmarł 1 lutego 1975 we Wrocławiu[11]. Pochowany na Cmentarzu Lipowym w Gliwicach[11] (sektor C2-II-13).

Awanse

edytuj

Ordery i odznaczenia

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. a b c Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 21.
  2. Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Wyższego Gimnazyum w Brzeżanach za rok szkolny 1909/10. Brzeżany: 1910, s. 113.
  3. Rocznik oficerski 1923, s. 1058, 1063.
  4. Rocznik oficerski 1932, s. 962, 965.
  5. Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 54 z 23.12.1926 r.
  6. Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych z 11 czerwca 1927 r., Nr 16, s. 170, z dniem 1 czerwca 1927 przedłużono mu przeniesienie służbowe do M.S.Wewn. na kolejne 6 miesięcy. W rozkazie występuje jako Feliks Platon Bałaban.
  7. Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych z 24 lipca 1928 r., Nr 11, s. 233. Przedłużono przeniesienie służbowe do MSWewn. do 15 listopada 1928.
  8. Dziennik Personalny Ministra Spraw Wojskowych z 5 listopada 1928 r., Nr 14, s. 346.
  9. Rocznik oficerski 1928, s. 672, 674.
  10. Rocznik oficerski 1932, s. 287, 450.
  11. a b Z żałobnej karty. „Biuletyn”. Nr 28, s. 93, Czerwiec 1975. Koło Lwowian w Londynie. 
  12. Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 31 z 18.08.1920 r.
  13. Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 5 z 20.02.1930 r., s. 66
  14. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 281.
  15. M.P. z 1931 r. nr 18, poz. 31 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  16. M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 631 „za zasługi, położane w służbie wojskowej i policyjnej”.
  17. M.P. z 1932 r. nr 65, poz. 85 „za zasługi na polu organizacji i wyszkolenia wojska”.
  18. a b c Na podstawie fotografii [1].
  19. a b Na podstawie fotografii z 1934 r. [2].
  20. Zarządzenia Prezesa Rady Ministrów. Zezwolenie na przyjęcie i noszenie orderów. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 13, s. 292, 11 listopada 1933. 

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj