Filip zw. Szczerym a. Szlachetnym, niem. Philipp der Aufrichtige, der Edelmütige (ur. 14 lipca 1448 w Heidelbergu, zm. 28 lutego 1508 w Germersheim) – hrabia Górnego Palatynatu w 14741476, następnie hrabia-palatyn reński i elektor Rzeszy w 1476–1508, książę bawarski na Landshut w 15031505, z reńskiej linii dynastii Wittelsbachów.

Filip Wittelsbach
Ilustracja
portret z witrażu w kościele św. Cecylii w Neckarsteinach, 1488
Wizerunek herbu
Hrabia Górnego Palatynatu
Okres

od 17 kwietnia 1474
do 12 grudnia 1476

Następca

Fryderyk Hunsrücker

Elektor Palatynatu
Okres

od 12 grudnia 1476
do 28 lutego 1508

Poprzednik

Fryderyk

Następca

Ludwik V

Książę Bawarii-Landshut
Okres

od 1 grudnia 1503
do 30 lipca 1505

Poprzednik

Jerzy Bogaty

Następca

Albrecht IV Mądry

Dane biograficzne
Dynastia

Wittelsbachowie

Data i miejsce urodzenia

14 lipca 1448
Heidelberg

Data i miejsce śmierci

28 lutego 1508
Germersheim

Miejsce spoczynku

kościół św. Ducha w Heidelbergu

Ojciec

Ludwik IV Wittelsbach

Matka

Małgorzata Sabaudzka

Żona

Małgorzata z Landshut
od 17 kwietnia 1471

Dzieci

Ludwik V, Filip, Rupert Cnotliwy, Fryderyk II Mądry, Elżbieta, Jerzy, Henryk, Jan, Amelia, Barbara, Helena, Wolfgang, Otto Henryk, Katarzyna

Życiorys

edytuj

Urodził się jako jedyny syn Ludwika IV Łagodnego (1424–1449), palatyna reńskiego, i jego żony Małgorzaty Sabaudzkiej (1410–1479). Jako jednoroczne dziecko został adoptowany przez stryja i następcę ojca Fryderyka (1425–1476). W 1474 ożenił się z Małgorzatą (1456–1501), księżniczką Landshut, córką Ludwika IX Bogatego (1417–1479) i Amelii saskiej (1435–1502). Po zawarciu małżeństwa otrzymał od stryja Górny Palatynat jako oprawę dziedzicznego palatyna[1].

Po bezpotomnej śmierci opiekuna, 12 grudnia 1476 objął rządy w Palatynacie Reńskim. Wraz ze śmiercią Jerzego Bogatego (1455–1503), z mocy Złotej Bulli Karola IV został jego następcą w księstwie bawarskim na Landshut. Jednocześnie uznał prawo swoich wnuków Ottona Henryka (1502–1559) i Filipa (1503–1548) do dziedziczenia po kądzieli tych ziem, sam przyjmując rolę opiekuna chłopców. Tymczasem o schedę po Jerzym wystąpił książę Bawarii Albrecht IV Mądry (1447–1508) utrzymując, że podopieczni Filipa nie posiadają prawa dziedziczenia, gdyż ich ojcem był dawny biskup Fryzyngi Rupert Cnotliwy (1481–1504), którego śluby kapłańskie uznał za niezbywalne. W konsekwencji to właśnie Albrecht objął faktyczne rządy w Landshut, co było bezpośrednią przyczyną wybuchu wojny sukcesyjnej. Została ona zakończona dopiero porozumieniem zawartym 30 lipca 1505 w Kolonii i zatwierdzonym przez cesarza Maksymiliana I (1459–1519). Na jego mocy Filip zrzekł się księstwa na rzecz Albrechta, jednak zabezpieczył dla wnuków wydzielony z tego terytorium Palatynat Neuburski.

Pozostał przy rządach w Palatynacie Reńskim, skupiając się na rozwoju gospodarczym i kulturalnym kraju. Był mecenasem kultury i nauki, ufundował i wyposażył bibliotekę Uniwersytetu Heidelberskiego[2]. Sprowadzał uznanych uczonych, m.in. Johanna von Dalberga (1445–1503), prawnika i humanistę, który stał się wychowawcą jego dzieci[3].

Zmarł w 1508 i został pochowany w kościele św. Ducha w Heidelbergu. Następcą Filipa został jego najstarszy syn Ludwik V (1478–1544).

Rodzina

edytuj

W 17 kwietnia 1474 w Ambergu ożenił się z Małgorzatą (1456–1501), księżniczką Landshut, córką Ludwika IX Bogatego (1417–1479) i Amelii saskiej (1435–1502). Z małżeństwa pochodziło czternaścioro dzieci:

Przypisy

edytuj
  1. Müller ↓, s. 103.
  2. Müller ↓, s. 9–11.
  3. Gundolf ↓, s. 602.

Bibliografia

edytuj