Filozofia polityczna

dział filozofii praktycznej zajmujący się problemami życia społeczno-politycznego

Filozofia polityczna, filozofia państwa, filozofia polityki – dział filozofii praktycznej stanowiący krytyczną refleksję nad życiem politycznym i państwem: zwłaszcza istotą polityki, naturą, pochodzeniem i prawomocnością władzy, pochodzeniem, zmiennością i wartością moralną ustrojów państwowych. Jako refleksja krytyczna filozofia polityczna analizuje podstawowe pojęcia związane z życiem politycznym, takie jak pokój, wolność, sprawiedliwość czy postęp. Jako refleksja twórcza zmierza do oceny życia politycznego i budowy postulatów ustrojowych: dlatego też niejednokrotnie miała znaczny wpływ na historyczny rozwój życia politycznego i społecznego. Za twórcę filozofii politycznej uważany jest Platon, który napisał dzieło Państwo.

Filozofia polityczna a inne dyscypliny

edytuj

Za dział filozofii politycznej uznaje się zazwyczaj filozofię prawa, chociaż jest ona uprawiana w dużej mierze samodzielnie i w ścisłym związku z naukami prawnymi. Czasem ujmuje się filozofię polityczną i filozofię prawa w jeden blok zagadnień, filozofię państwa i prawa.

Dyscypliną zbliżoną do filozofii politycznej jest politologia. Politologia jest nauką humanistyczną, która wyodrębniła się z filozofii politycznej podobnie jak większość innych nauk wyodrębniła się z odpowiednich dyscyplin filozoficznych. Do czasu wyodrębnienia się politologii z filozofii politycznej problematyka filozoficzna i niewykrystalizowana jeszcze problematyka politologiczna traktowane były łącznie, jako gałąź filozofii praktycznej nazywana zgodnie z terminologią Arystotelesa „polityką”. Politykę w tym znaczeniu odróżnić należy od samego życia politycznego i działalności politycznej, które Grecy nazywali techne politike. Podział dawnej polityki rozumianej jako gałąź filozofii praktycznej na filozofię polityczną i politologię nastąpił dopiero w XX wieku: filozofia polityczna zajmuje się odtąd zagadnieniami najbardziej ogólnymi, często ponadhistorycznymi, in abstracto od konkretnego życia politycznego, często ujmując politykę w perspektywie aksjologicznej. teleologicznej i moralnej. Odpowiada na pytania o sens, cel i genezę władzy i państwa, obowiązki i prawa obywatela, sprawiedliwość i wartość poszczególnych ustrojów. Politologia natomiast przede wszystkim opisuje, klasyfikuje i analizuje te fakty życia politycznego, które rzeczywiście zaszły, przeważnie porzucając aksjologiczną perspektywę i nie dochodząc ich istoty i sensu.

Dyscyplinami historycznymi pokrewnymi i politologii, i filozofii politycznej są historia myśli politycznej i historia idei politycznych. Ze względu na wspólną aż do XX wieku historię filozofii politycznej i politologii oraz nawet współcześnie stałe przenikanie się obu dziedzin stanowią one historiografię obu tych dyscyplin łącznie.

Charakterystyczną cechą filozofii politycznej jest to, że w odróżnieniu od wielu innych dziedzin filozofii pozostaje ona w ścisłym związku z działalnością niefilozoficzną. Granice między nią a ogromnym piśmiennictwem politycznym o charakterze publicystycznym, eseistycznym czy popularyzującym są bardzo nieostre. Niejednokrotnie odpowiedź na to, czy dany tekst mówiący o polityce przynależy do filozofii politycznej jest niemożliwa, często też wypowiedzi filozofów politycznych o charakterze popularyzującym lub eseistycznym mają równie duże znaczenie, co prace systematyczne. Nieostre są także granice między filozofią polityczną a filozofią społeczną, w podobny sposób jako filozofia polityczna traktującą nie tylko o życiu politycznym, ale o całości życia społecznego.

Przedstawiciele

edytuj

Do najwybitniejszych reprezentantów filozofii politycznej filozofii zachodniej należą Platon (Państwo, Prawa), Arystoteles (Polityka), Cyceron (Republika), św. Augustyn (Państwo Boże), św. Tomasz z Akwinu, Niccolò Machiavelli, św. Tomasz Morus, Erazm z Rotterdamu, Thomas Hobbes, John Locke, Jean-Jacques Rousseau, Immanuel Kant, Johann Gottlieb Fichte, Georg Wilhelm Friedrich Hegel, Karol Marks, Michaił Bakunin[1], Piotr Kropotkin[1], Pierre-Joseph Proudhon[1], Max Stirner[1] a spośród filozofów współczesnych Leo Strauss, Ayn Rand, Antonio Gramsci, Jürgen Habermas, Giovanni Gentile, Hannah Arendt, Carl Schmitt, Robert Nozick, John Rawls, Murray Bookchin[1] Noam Chomsky[1].

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. a b c d e f Andrew Fiala, Anarchism, Edward N. Zalta (red.), wyd. Winter 2021, Metaphysics Research Lab, Stanford University, 2021 [dostęp 2024-07-07].

Linki zewnętrzne

edytuj