Jan Zamoyski

kanclerz wielki koronny, hetman wielki koronny

Jan Sariusz Zamoyski[1] (Jan Zamojski) herbu Jelita (ur. 19 marca 1542, zm. 3 czerwca 1605) – sekretarz królewski od 1565, podkanclerzy koronny od 1576, kanclerz wielki koronny od 1578 i hetman wielki koronny Rzeczypospolitej Obojga Narodów od roku 1581. Generalny starosta krakowski w latach 1580–1585, starosta bełski, malborski, grodecki, jaworowski, krzeszowski, tykociński i dorpacki, starosta międzyrzecki w 1580 roku[2], starosta knyszyński w 1574 roku[3]. Doradca króla Zygmunta II Augusta i Stefana Batorego. Główny przeciwnik sukcesora po Batorym, Zygmunta III Wazy. Humanista-mecenas, filolog i mówca, magnat.

Jan Zamoyski
Ilustracja
Herb
Jelita
Rodzina

Zamoyscy herbu Jelita

Data i miejsce urodzenia

19 marca 1542
Skokówka

Data i miejsce śmierci

3 czerwca 1605
Zamość

Ojciec

Stanisław Zamoyski

Matka

Anna Herburt-Zamoyska

Żona

Anna Ossolińska
Krystyna Radziwiłłówna
Gryzelda Batorówna
Barbara Tarnowska

Dzieci

z Barbarą Tarnowską:
Tomasz Zamoyski

Faksymile
Jan Zamoyski Bacciarelliego

Jako senator brał udział w sejmach: 1601, 1603 i 1605 roku[4].

Życiorys

edytuj
 
Jan Matejko, Jan Zamoyski idący obwieścić wyrok śmierci Zborowskiemu, 1860

Wczesne lata: królewskie wsparcie

edytuj
 
Portret Jana Zamoyskiego, miedzioryt Dominika Custosa z około 1600 roku
 
Złoty medal z wizerunkiem Jana Zamojskiego z roku 1598
 
Hetman Jan Zamoyski na koniu, obraz Jana Styki
 
Jan Zamoyski odwiedza Jana Kochanowskiego w CzarnolesieKarol Miller (1877).

Jan Saryusz Zamoyski urodził się 19 marca 1542 roku w Skokówce, a jego rodzicami byli Stanisław, kasztelan chełmski i Anna Herburtówna z Miżyńca. W 1551 ojciec i rodzina Zamoyskiego przyjęli wyznanie kalwińskie. Kalwinistą był także jego stryj Florian. Pierwsze nauki Jan odebrał w kalwińskim gimnazjum w Krasnymstawie, a następnie został wysłany na studia do Paryża[5], skąd po kilku latach przeniósł się do protestanckiego Strasburga, a następnie do Padwy, gdzie przeszedł na katolicyzm. W latach 1561–1563 studiował prawo w Padwie. W 1563 r. został wybrany rektorem akademii padewskiej. Tam też napisał po łacinie swe dzieło „De senatu Romano libri duo” („O Senacie Rzymskim Księgi Dwie”), broszurę o starożytnym Rzymie, w której doszukiwał się odniesień zasad konstytucyjnych republiki rzymskiej do Korony Królestwa Polskiego[6]. W oparciu o to dzieło uzyskał doktorat[7]. Od początku studiów poważnie interesował się polityką. Po powrocie do kraju został mianowany sekretarzem króla Zygmunta II Augusta. W ostatnich latach jego panowania uczestniczył w porządkowaniu archiwum koronnego na Wawelu. Przez trzy lata czytał i segregował dokumenty, poznając system polityczny i gospodarczy państwa oraz sposoby tworzenia magnackich majątków.

Niektórzy historycy przypisują Zamoyskiemu, po wygaśnięciu dynastii Jagiellonów w 1572, ogromny wpływ na ustanowienie w Rzeczypospolitej elekcji viritim, tj. wyboru króla przez ogół szlachty.[potrzebny przypis] Jest to jednak opinia przesadzona i niewątpliwie inspirowana relacją nadwornego kronikarza Zamoyskiego, Reinholda Heidensteina, co do którego wiarygodności można mieć wiele zastrzeżeń. Był ponoć przyjacielem Mikołaja Sienickiego i Hieronima Ossolińskiego. Poseł na sejm konwokacyjny 1573 roku z województwa bełskiego[8]. Podpisał konfederację warszawską 1573 roku[9].

Był w opozycji do magnaterii, która chciała zaoferować polski tron Habsburgom. Podczas elekcji w 1573 popierał Henryka Walezego. Z poselstwem do nowo wybranego króla Henryka Walezego udał się do Francji w 1573 roku[10]. Poseł na sejm koronacyjny 1574 roku z województwa bełskiego[11]. Podczas elekcji w 1575 jego faworytem był wrogi Habsburgom Stefan Batory. Był pomysłodawcą wyboru Anny Jagiellonki na króla Polski i przydania jej za małżonka Stefana Batorego. Za panowania Batorego został jego najbliższym politycznym współpracownikiem. W tym czasie był jednym z najpotężniejszych ludzi w kraju, król mianował go kanclerzem wielkim oraz hetmanem wielkim koronnym. Wkrótce stał się jednym z najbogatszych polskich magnatów. Wspierał politykę Batorego przeciwną Habsburgom i imperium osmańskiemu oraz opowiadał się po stronie Batorego w jego dążeniach do wzmocnienia władzy królewskiej i osłabienia magnaterii. Choć nie miał większego doświadczenia wojskowego, wziął na siebie część przygotowań do wojny z Rosją w latach 1579–1581 (zaczął studiować traktaty z dziedziny wojskowości i poznawać organizację różnych armii niedługo przed wyprawą), podczas której zdobył Wieliż i Zawołocze. W zastępstwie króla dowodził całą polską armią podczas oblężenia Pskowa. W 1584 przyczynił się do ujęcia i stracenia banity Samuela Zborowskiego, co sprawiło, że stracił popularność w masach szlacheckich, a nawet rozpoczęto przeciw niemu w 1585 sąd sejmowy, który zajął się analizą legalności jego działań.

Lata późniejsze: w opozycji do tronu

edytuj
Osobny artykuł: Elekcja 1587.

Po śmierci Batorego w 1586 roku jako kanclerz wielki koronny obecny był na sejmie koronacyjnym Zygmunta III Wazy w Krakowie w 1587/1588 roku[12]. Pomógł Zygmuntowi III Wazie w zdobyciu polskiego tronu, pokonując siły wspierające kandydata Habsburgów, arcyksięcia austriackiego Maksymiliana III Habsburga w bitwie pod Byczyną w 1588, kiedy to magnaci wspierający Maksymiliana próbowali siłą zdobyć stolicę Polski, Kraków. Arcyksiążę został uwięziony na zamku w Krasnymstawie, następnie w Zamościu, po czym na mocy paktów będzińsko-bytomskich jako jeden z warunków zwrócenia wolności, zrzekł się pretensji do polskiego tronu. Zamoyski był sygnatariuszem traktatu bytomsko-będzińskiego[13].

Mimo wszystko, na samym początku rządów Zygmunta III, Zamoyski, który wiernie służył królom Rzeczypospolitej, dołączył do opozycjonistów walczących z polityką Zygmunta III, chcącego wzmocnić władzę królewską i przeobrazić Rzeczpospolitą w monarchię absolutną poprzez przymierze z Habsburgami w celu zapewnienia sobie ich pomocy w odzyskaniu szwedzkiego tronu. Nowy król obawiał się wpływów kanclerza, a zgodnie z prawem Rzeczypospolitej nie był w stanie odwołać go ze stanowiska. Z kolei Zamoyski traktował króla jak pionka w grze i ignoranckiego obcokrajowca. Jako przeciwnik króla przestrzegał przed niepotrzebną ingerencją Rzeczypospolitej w wojny dynastyczne w Szwecji, zwłaszcza że ciągle istniało zagrożenie ze strony Imperium osmańskiego. Jego polityka i działania przeciwstawiały się (lub ewentualnie próbowały uniknąć) tendencjom w kierunku absolutyzmu, które charakteryzowały pozostałe państwa Europy. Otwarty konflikt między kanclerzem a królem wybuchł podczas sejmu w 1592 r., kiedy Zamoyski odkrył, że Zygmunt spiskuje, aby scedować koronę polską dla Habsburgów w zamian za ich wsparcie w walce o szwedzki tron. Zamoyski nie zdołał zdetronizować króla, ale udało mu się wywalczyć wolną rękę podczas interwencji w Mołdawii, gdzie w 1595 pomógł hospodarowi Jeremiemu Mohyle w objęciu tronu (bitwa pod Cecorą (1595)). W 1600 r. walczył przeciwko wołoskiemu Michałowi Walecznemu, który zdobył Mołdawię kilka miesięcy wcześniej. Pokonał go w bitwie pod Bukową 20 października 1600 r. i przywrócił tron mołdawski Jeremiemu Mohyle. Pomógł również jego bratu, Szymonowi Mohyle, w objęciu tronu Hospodarstwa Wołoskiego, rozciągając tym samym wpływy Rzeczypospolitej na te kraje aż po Dunaj.

W latach 1600–1601 brał udział w wojnie przeciwko najazdowi szwedzkiemu, dowodząc siłami polskimi w bitwach o Inflanty. W roku 1600 odbił z rąk Szwedów kilka zamków warownych, rok później zdobył Wolmar i Fellin, a w roku 1602 Biały Kamień. Kampania ta była dla niego zbyt surowa, dlatego w 1602 r. zrezygnował z dowództwa. W literaturze historycznej (St. Herbst) krytykowany jest za mało energiczne i schematyczne (według wzorów batoriańskich) prowadzenie walk o Inflanty.

1 lutego 1605 r. wygłosił przed sejmem swój polityczny testament, zalecając wcielenie w życie merkantylistycznych postulatów imitacyjnego modelu wzrostu, polegającego na ściąganiu do Polski zagranicznych rzemieślników i rozwijaniu rodzimej produkcji kosztem importowania z zewnątrz drogich, przetworzonych produktów stworzonych za granicą ze sprowadzonych wcześniej niższym kosztem surowców z Rzeczypospolitej, odtwarzaniu u siebie zaawansowanych produktów z wykorzystaniem zagranicznych technologii z krajów bardziej rozwiniętych[14].

Tablica genealogiczna rodziny Jana Zamoyskiego

edytuj
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Florian Zamoyski
 
 
 
 
 
 
 
Feliks Zamoyski
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Anna Komorowska
 
 
 
 
 
 
 
Stanisław Zamoyski
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Anna Uhrowiecka
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Jan Zamoyski
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Anna Herburt
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Tomasz Zamoyski
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Barbara Tarnowska
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Jego prawnukiem był król Polski i wielki książę litewski Michał Korybut Wiśniowiecki.

Majątek

edytuj

W ciągu swojego życia zdążył bardzo się wzbogacić. Pozostawił swojemu spadkobiercy 11 miast i ponad 200 wsi oraz jako dzierżawca dóbr królewskich 12 miast i 612 wsi[15]. Jego roczny dochód szacowany był na 200 000 złotych. W 1580 założył miasto Zamość, a w 1589, w celu utrzymania pozycji rodu i zapobieżenia rozdrobnieniu majątku, utworzył Ordynację Zamojską, którą zarządzało po nim kolejno piętnastu ordynatów i która przetrwała do 1944 r. Zamoyski dbał o racjonalne wydawanie pieniędzy, oferował rzemieślnikom tanie kredyty, sprowadzał kupców, budował huty żelaza i szkła oraz cegielnie. W 1595 r. ufundował Akademię Zamojską. Posiadał własne wojsko, w skład którego wchodziło 4000 piechoty (głównie piechoty węgierskiej) oraz 2000 jazdy.

Stosunek do religii

edytuj

Jan Zamoyski patrzył na sprawy religii bardziej poprzez sprawy polityki niż teologii. Jego ojciec i stryj byli kalwinistami, a sam zamienił kalwinizm na katolicyzm dopiero na studiach w Padwie. Pierwsze trzy żony Jana Zamoyskiego były wyznania protestanckiego. Również i jego siostry były kalwinistkami, przyrodnia siostra Zofia wyszła za mąż za kalwinistę Łukasza Działyńskiego, a podobnie siostrzenicę kalwinistkę Annę Oleśnicką wydał za luteranina Jana Dulskiego. Wielu wyznawców protestantyzmu przebywało też na jego dworze i mimo że nie mogli osiedlać się w Zamościu, to cieszyli się swobodą religijną w jego Ordynacji. Kanclerz był też jednym z twórców unii brzeskiej[potrzebny przypis] i był przychylnie nastawiony do kościołów wschodnich, czemu dał wyraz pozwalając się osiedlać w Zamościu Ormianom i Grekom. Jan Zamoyski nie lubił ostentacyjnej pobożności, czemu dał wyraz zalecając, by na jego nagrobku nie było żadnych symboli religijnych.

Twórczość

edytuj

Ważniejsze utwory

edytuj
  • De senatu romano libri II, Wenecja 1563, drukarnia Ziletti; wyd. następne: Strasburg 1608; Strasburg 1670; unikat wyd. 3. w Bibliotece w Uppsali
  • Oratio qua Henricum Valesium regem renuntiat, Paryż 1573, drukarnia Morelli; wyd. następne przy: S. Reszka De rebus in electione... Henrici regis Poloniae, Rzym 1574; przekł. polski pt. Mowa J. Zamoyskiego do Henryka Walezjusza, wyd. L. Niedźwiedzki (wraz z tekstem łac.), Paryż 1864; przekł. francuski: L. Le Roy, 1574
  • 6 mów z lat 1575–1605, wyd. A. Małecki „Wybór mów staropolskich świeckich’, Kraków 1860, Biblioteka Polska, zeszyt 6-8 (tu również wiadomości o wcześniejszych przedrukach); Mowę na sejmie w Warszawie 1605, wyd. J. Czubek Pisma polityczne z czasów rokoszu Zebrzydowskiego 1606–1608, t. 2, Kraków 1918; liczne mowy wyd. w: Archiwum Jana Zamoyskiego; zob. Ważniejsze listy i materiały; zob. także: „Diariusze sejmowe r. 1597”, wyd. E. Berwiński, Scriptores Rerum Polonicarum, t. 20 (1907); por. B. Nadolski „Wybór mów staropolskich”, Wrocław 1961, Biblioteka Narodowa, seria I, nr 175; przekł. francuski mowy z roku 1605, wyd. K. Sienkiewicz, przy wyd.: La deffaicte des Tartares et des Turcs faicte en 1589, Paryż 1859
  • Accusationis in Christophorum Sborovium actiones tres, Kraków 1585, drukarnia Łazarzowa (mowy łacińskie przeciw K. Zborowskiemu, wyd. pod nazwiskiem Andrzeja Rzeczyckiego).

Dialectica Ciceronis, wyd. Zamość 1604 – jest dziełem Adama Burskiego, któremu Zamoyski dostarczył materiału, tzw. notat padewskich, i poddał pomysł pracy.

Ważniejsze listy i materiały

edytuj
  • Archiwum Jana Zamoyskiego, t. 1 (1553-1579), wyd. W. Sobieski, Warszawa 1904; t. 2 (1580-1582), wyd. J. Siemieński, Warszawa 1909; t. 3 (1582-1584), wyd. J. Siemieński, Warszawa 1913; t. 4 (1585-1588), wyd. K. Lepszy, Kraków 1948 (tu m.in.: korespondencja z różnymi osobami: Albrechtem księciem pruskim, Górkami, Henrykiem Walezym, S. Hozjuszem, S. Karnkowskim, W. Laureo, cesarzem Maksymilianem, P. Manucjuszem, P. Myszkowskim, A. Opalińskim, A. Possewinem, Radziwiłłami, Stefanem Batorym, K. Sygoniuszem, Zygmuntem III; z różnymi urzędami oraz korespondencja różnych osób dot. J. Zamoyskiego; wyd. po raz pierwszy z rękopisów, a także przedruki większości niżej podanych pozycji; zestawienie innych wyd. wcześniejszych zob.: Archiwum..., t. 1, wstęp: s. VII-VIII; listy z roku 1583, pominięte w t. 3 Archiwum..., znajdują się w kopiariuszu Andrzeja Opalińskiego, Biblioteka Kórnicka)
  • Do Pawła Manucjusza, dat. w Padwie 23 października 1562, 2 kwietnia 1563, wyd. K. Miaskowski „Dwa nieznane listy J. Zamoyskiego do Pawła Manucjusza”, Pamiętniki Literackie, rocznik 4 (1905)
  • Korespondencja z lat 1574–1602 z Radziwiłłami, wyd. W. Nehring „Listy J. Zamoyskiego do Radziwiłłów”, Kwartalnik Historyczny 1890
  • Do Fulwiusa Ursina, dat. w obozie pod Gdańskiem 24 czerwca 1577; do S. Reszki, dat. we Lwowie 13 września (brak roku), w Glinianach 22 września 1589; do biskupa Piotra Dunina Wolskiego, dat. w obozie pod Pskowem 24 grudnia 1581; do M. Kromera, dat. w Zamościu 4 listopada 1584; od W. Goślickiego, dat. w Książu 26 sierpnia 1590; od. J. Ursinusa, dat. w Padwie 31 grudnia 1599; wyd. T. Wierzbowski Materiały do dziejów piśmiennictwa polskiego, t. 1, Warszawa 1900
  • Korespondencja z lat 1577–1604 z Radziwiłłami, wyd. A. Sokołowski „Archiwum Domu Radziwiłłów”, Scriptores Rerum Polonicarum, t. 8 (1885)
  • Pojedyncze listy (w całości i fragm.) z lat 1581–1582 do A. Bolognettiego, M. Kromera, wyd.: L. Boratyński Monumenta Poloniae Vaticana, t. 4 (1915); E. Kuntze i C. Nanke Monumenta Poloniae Vaticana, t. 5 (1923/1933)
  • 9 listów z lat 1584–1600 do S. Reszki, wyd. A. Grabowski Starożytności historyczne polskie, t. 2, Kraków 1840, s. 390–404
  • Do S. Szymonowica, dat. w Czochowicach 13 kwietnia 1587; w Zamościu 12 marca 1593 oraz kilkanaście listów z lat 1589–1602 od S. Szymonowica, wyd. A. Bielowski „Szymon Szymonowic”, Pamiętniki AU, t. 2 (1875) i odb.
  • Do Zygmunta III, dat. spod Byczyny 25 stycznia 1588, wyd. A. Grabowski Starożytności historyczne polskie, t. 2, Kraków 1840, s. 79–80
  • 5 listów z roku 1592 do Zygmunta III, wyd. E. Barwiński „Dyjaryjusze i akta sejmowe z r. 1591-1592”, Scriptores Rerum Polonicarum, t. 21 (1911)
  • List do Stanisława Włodka, wojewody bełskiego, dat. w Zamościu 10 listopada 1599, uniwersał dat. w Zamościu 9 listopada 1599, wyd. F. Bostel Kwartalnik Historyczny 1891
  • Pojedyncze listy z lat 1581–1585 od: Stefana Batorego, A. Bolognettiego, Grzegorza XIII, A. Possewina, S. Reszki, H. Rozdrażewskiego; wyd.: E. Kuntze i C. Nanke Monumenta Poloniae Vaticana, t. 5 (1923/1933); E. Kuntze Monumenta Poloniae Vaticana, t. 6 (1938), t. 7 (1938/1948-1950)
  • Pojedyncze listy od różnych osób z roku 1582, wyd. I. Polkowski „Sprawy wojenne króla Stefana Batorego. Dyjaryjusze, relacyje, listy i akta z lat 1576–1586”, Kraków 1887, Acta Historica Res Gestas Poloniae Illustrantia, t. 11
  • 5 listów od S. Szymonowica z lat 1593–1602 oraz kilka listów z lat 1591–1604 od różnych osób (m.in.: A. Czahrowskiego, A. Kochanowskiego, E. Otwinowskiego, P. Skargi, J. Ursinusa), wyd. W.A. Maciejowski Piśmiennictwo polskie, t. 3 Dod., Warszawa 1852; listy od S. Szymonowica przedr. S. Węclewski przy: S. Szymonowic: Sielanki i kilka innych pism polskich, Chełmno 1864
  • Streszczenia listów od dygnitarzy tureckich z okresu 1578-1602(?), zob.: „Katalog dokumentów tureckich. Dokumenty do dziejów Polski i krajów ościennych w latach 1455–1672, oprac. Z. Abrahamowicz, Warszawa 1959, Katalog Rękopisów Orientalnych ze Zbiorów Pol. PAN Zakład Orientalistyki, t. 1, cz. 1.
  • Notaty heraldyczno-sfragistyczne, wyd. F. Piekosiński Studia, rozprawy i materiały z dziedziny historii polskiej i prawa polskiego, t. 7. II: Jana Zamojskiego notaty heraldyczno-sfragistyczne, Kraków 1907
  • Collectanea vitam resque gestas J. Zamoiscii... illustrantia, wyd. A. T. Działyński, Poznań 1861 (tu m.in.: De nuptiis... 1583; Oratio ab A. Burscio; M. Dresseri Epistola, 1607)
  • Dokumenty różne, dotyczące m.in.: nominacji, spraw majątkowych; kwity, przywileje, uniwersały – wyd. w: Archiwum Jana Zamoyskiego, t. 1 (1553-1579), wyd. W. Sobieski, Warszawa 1904; t. 2 (1580-1582), wyd. J. Siemieński, Warszawa 1909; t. 3 (1582-1584), wyd. J. Siemieński, Warszawa 1913; t. 4 (1585-1588), wyd. K. Lepszy, Kraków 1948
  • Dokumenty różne – zob. Katalog dokumentów Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, cz. 1, oprac. A. Fastnacht, Wrocław 1953; inne akta, dokumenty, korespondencja – w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie
  • Wiadomości o rękopisach podają m.in.: P. Savio „De actis Nuntiaturae Poloniae quae partem Archivi Secretariatus Status constituunt”, Watykan 1947, Studia Teologiczne XIII, s. 96 – E. Czapski „Documents polonais dans les archives des Gonzagues à Mantue”, Antemurale (Rzym), t. 3 (1956) – M. Bogucka „Polonica z XVI i XVII wieku w archiwach czeskich”, Przegląd Historyczny 1957, zeszyt 1, s. 84 – K. Lepszy, J. Tazbir „Poszukiwania naukowe na Węgrzech”, Kwartalnik Historyczny 1957, nr 2, s. 279–280 – A. Mączak „Wyniki poszukiwań źródłowych dotyczących wojny polsko-szwedzkiej 1655-1660, dokonanych w Szwecji w r. 1955”, Przegląd Historyczny 1956, zeszyt 1
  • List do rektora Akademii Zamojskiej, dat. na rok 1585 (wyd. M. Hornowska, Warszawa 1927, Prace Nauk. Oddz. Warsz. Komisji do Badań Dziejów Wychowania i Szkolnictwa w Polsce nr 1) nie jest autentyczny, jak stwierdził S. Łempicki (Minerwa Polska 1927).

Upamiętnienie

edytuj
 
Pomnik Jana Zamoyskiego w Zamościu

2 lutego 1919 przy poznańskiej Miejskiej Szkole Realnej powstała drużyna harcerska, która istnieje do dziś jako szczep Poznańska Czarna Trzynastka im. het. Jana Zamoyskiego przy VIII Liceum Ogólnokształcącym oraz Aeroklubie Poznańskim.

W 1938 imię hetmana otrzymał 2 Pułk Artylerii Ciężkiej, stacjonujący w garnizonie Chełm.

Od 29 lipca 2004 hetman Jan Zamoyski jest patronem 34 Brygady Kawalerii Pancernej, stacjonującej w garnizonie Żagań[16].

W Lublinie działa 4 Lubelska Drużyna Wędrownicza „Czarna Czwórka” im. hetmana Jana Zamoyskiego, która należy do Związku Harcerstwa Polskiego, działająca przy Hufcu ZHP Lublin.

Jan Zamoyski jest patronem XVIII Liceum Ogólnokształcącego w Warszawie[17], II Liceum Ogólnokształcącego w Lublinie oraz I Liceum Ogólnokształcącego w Zamościu[18].

Kultura masowa

edytuj

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Włodzimierz Kaczorowski, Kanclerz Jan Sariusz Zamoyski w świetle relacji nuncjusza Claudia Rangoniego z 1604, „Opolskie Studia Administracyjno-Prawne”, XII (4), 2014, s. 41–60, ISSN 2658-1922 [dostęp 2020-01-19] (pol.).
  2. W tym roku uzyskał dożywocie na starostwo międzyrzeckie, Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565–1795 Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 109.
  3. W tym roku uzyskał dożywocie na starostwo knyszyńskie, Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565–1795 Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 306.
  4. Leszek Andrzej Wierzbicki, Senatorowie koronni na sejmach Rzeczypospolitej, Warszawa 2017, s. 176.
  5. Studia Zamoyskiego w Paryżu podaje w wątpliwość St. Grzybowski, Jan Zamoyski, Warszawa 1994, s. 15–17.
  6. Nierówność poszczególnych fragmentów tego dzieła nasunęła podejrzenia, iż Zamoyski nie jedynym jego autorem. Prawdopodobnie pisał ten utwór pod kierunkiem Sygoniusza, zob. S. Grzybowski, Jan Zamoyski, Warszawa 1994, s. 26; S. Leśniewski, Jan Zamoyski, Warszawa 2008, s. 13.
  7. Mirosław Korolko, Seminarium Rzeczypospolitej Królestwa Polskiego. Humaniści w kancelarii królewskiej Zygmunta Augusta, Warszawa 1991, s. 240.
  8. Posłowie ziemscy koronni 1493–1600, pod red. Ireny Kaniewskiej, Warszawa 2013, s. 215.
  9. Włodzimierz Budka, Kto podpisał konfederację warszawską 1573 R.?, w: Reformacja w Polsce. R.1 1921 nr 4, s. 319.
  10. Józef Szujski, Dzieje Polski, t. III, Lwów 1864, s. 24.
  11. Rafał Jaworski, Spis posłów koronnych na sejm koronacyjny w 1574 roku, w: Kwartalnik Historyczny, Rocznik CXXIV, 2017, 2, s. 311.
  12. Skład i struktura senatu oraz izby poselskiej na sejmie koronacyjnym Zygmunta III (1587-1588), w: Czasopismo Prawno-Historyczne, t. LXVIII, z. 2, 2017, s. 71.
  13. Codex diplomaticus Regni Poloniae et Magni Ducatus Lituaniae, wydał Maciej Dogiel, t. I, Wilno 1758, s. 232.
  14. Andrzej Chwalba, Wojciech Harpula, Zwrotnice dziejów. Alternatywne historie Polski, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2019, s. 222–223.
  15. F. Smoter Zamość – Jan Zamoyski [dostęp 2016-12-03].
  16. Decyzja Nr 166/MON/PSSS Ministra Obrony Narodowej z dnia 21 czerwca 2004 r. w sprawie nadania imienia patrona 34 Brygadzie Kawalerii Pancernej w Żaganiu. Decyzja ogłoszona została w Dzienniku Urzędowym Ministra Obrony Narodowej Nr 7 z dnia 14 lipca 2004 r., poz. 83 i weszła w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, czyli 29 lipca 2004 r.
  17. XVIII Liceum Ogólnokształcące im. Jana Zamoyskiego. oficjalna strona [dostęp 2019-01-11].
  18. I Liceum Ogólnokształcące im. Jana Zamoyskiego. oficjalna strona. [dostęp 2019-11-17].

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj