Lubelszczyzna

Kraina historyczna w północno-wschodniej Małopolsce

Lubelszczyznakraina historyczna, położona nad prawym brzegiem Wisły, w dorzeczu rzeki Wieprz. Region stanowi północno-wschodnią część Małopolski.

Lubelszczyzna
Herb
Herb
Państwa

 Polska

Stolica

Lublin

Ważniejsze miejscowości

Puławy, Łuków, Siedlce, Kazimierz Dolny

Położenie na mapie
Mapa województwa lubelskiego

Określenie regionu używane jest w zależności od kontekstu: w odniesieniu do ziemi lubelskiej (średniowiecze), województwa lubelskiego z lat 1474–1795 lub do późniejszych województw lubelskich. Po 1999 r. instytucje samorządowe pod nazwą Lubelszczyzna określają obecne województwo lubelskie i stosują je zamiennie (synonim)[1][2].

W literaturze historycznej nazwą Lubelszczyzna określa się historyczne województwo lubelskie istniejące w latach 1474–1795[3], którego obszar różnił się od obszaru współczesnego województwa lubelskiego. Lubelszczyzna w tym ujęciu stanowi północno-wschodnią część Małopolski. Graniczy z ziemią sandomierską na zachodzie, Mazowszem na północnym zachodzie, Podlasiem (wraz z Podlasiem Południowym) na północnym wschodzie oraz Grodami Czerwieńskimi/Rusią Czerwoną na wschodzie.

Historia

edytuj
 
Akt unii lubelskiej

W 1474 r. król Kazimierz IV Jagiellończyk wydzielił z ówczesnego województwa sandomierskiego nowe – województwo lubelskie, w skład którego weszły tereny ziemi lubelskiej i ziemi łukowskiej.

Protestantyzm na Lubelszczyźnie pojawił się dopiero w drugiej połowie XVI w., jednak ten region Polski szybko stał się jednym z najważniejszych ośrodków kalwinizmu i arianizmu aż do połowy XVII w., kiedy zwyciężyła kontrreformacja. Działała tu jedna z gmin braci polskich, której przedstawicielem był Jan Niemojewski, a ministrem zboru Marcin Czechowic.

Po III rozbiorze w 1795 Lubelszczyzna znalazła się pod panowaniem Austrii. W 1809 region został włączony do Księstwa Warszawskiego. W 1815 znalazło się w Królestwie Polskim w zaborze rosyjskim, w 1837 Lublin został stolicą guberni lubelskiej.

W 1801 Izabela Czartoryska założyła w Świątyni Sybilli w Puławach pierwsze polskie muzeum. W 1831 stoczono na Lubelszczyźnie kilka bitew powstania listopadowego.

W 1877 zbudowano pierwsze połączenie kolejowe. Podczas I wojny światowej rosyjski odwrót i zajęcie regionu przez wojska niemieckie i austro-węgierskie w lecie 1915 ostatecznie zakończyło rosyjskie rządy na Lubelszczyźnie.

Miasta

edytuj
 
Stare Miasto w Lublinie
 
Ulica Józefa Piłsudskiego w Siedlcach
 
Świątynia Sybilli w Puławach
 
Rynek w Kazimierzu Dolnym

Miasta historycznej Lubelszczyzny (w granicach województwa lubelskiego I RP):

Lp. Miasto Populacja Powierzchnia Województwo Status w I RP
1.   Lublin 334 681 147,45 km²   lubelskie miasto królewskie, wojewódzkie, powiatowe
2.   Siedlce 77 645 31,86 km²   mazowieckie miasto szlacheckie
3.   Puławy 46 664 50,49 km²   lubelskie wieś szlachecka
4.   Świdnik 39 136 20,35 km²   lubelskie wieś królewska
5.   Kraśnik 36 870 25,52 km²   lubelskie miasto szlacheckie
6.   Łuków 29 170 35,75 km²   lubelskie miasto królewskie, powiatowe
7.   Biłgoraj 26 329 21,1 km²   lubelskie miasto szlacheckie
8.   Lubartów 21 828 13,91 km²   lubelskie miasto szlacheckie
9.   Łęczna 18 820 19 km²   lubelskie miasto szlacheckie
10.   Radzyń Podlaski 15 182 22,31 km²   lubelskie miasto szlacheckie
11.   Janów Lubelski 11 661 14,8 km²   lubelskie miasto szlacheckie
12.   Parczew 10 648 8,05 km²   lubelskie miasto królewskie
13.   Poniatowa 8980 15,26 km²   lubelskie
14.   Opole Lubelskie 8388 15,12 km²   lubelskie miasto szlacheckie
15.   Bełżyce 6477 23,46 km²   lubelskie miasto szlacheckie
16.   Bychawa 4855 6,69 km²   lubelskie miasto szlacheckie
17.   Nałęczów 3753 13,82 km²   lubelskie
18.   Kock 3273 16,78 km²   lubelskie miasto szlacheckie
19.   Zaklików 2929 11,42 km²   podkarpackie miasto szlacheckie
20.   Piaski 2573 8,43 km²   lubelskie
21.   Annopol 2488 7,75 km²   lubelskie wieś szlachecka
22.   Kazimierz Dolny 2530 30,44 km²   lubelskie miasto królewskie
23.   Ostrów Lubelski 2110 29,77 km²   lubelskie miasto królewskie
24.   Urzędów 1694 12,91 km²   lubelskie miasto królewskie, powiatowe
25.   Frampol 1432 4,67 km²   lubelskie
26.   Modliborzyce 1459 7,90 km²   lubelskie miasto szlacheckie
27.   Józefów nad Wisłą 920 3,65 km²   lubelskie miasto szlacheckie

Galeria

edytuj

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Położenie regionu. Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego w Lublinie. [dostęp 2011-06-05].
  2. Lubelszczyzna – trzy lata w Unii Europejskiej. Lubelski Urząd Wojewódzki w Lublinie. [dostęp 2011-06-05].
  3. Stanisław Kuraś: Słownik historyczno-geograficzny województwa lubelskiego w średniowieczu. T. 3. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1983, s. 10-13, seria: Dzieje Lubelszczyzny. ISBN 83-01-03443-2.