Wołkowysk

miasto na Białorusi

Wołkowysk (biał. Ваўкавыск/Vaŭkavysk Waukawysk; ros. Волковыск, Wołkowysk) – miasto na Białorusi, w obwodzie grodzieńskim, stolica rejonu wołkowyskiego, nad Wołkowyją, w pobliżu jej ujścia do Rosi; 44 tys. mieszkańców (2010); przemysł maszynowy, metalowy, elektrotechniczny, mineralny, drzewny, chemiczny, spożywczy; węzeł kolejowy.

Wołkowysk
Ваўкавыск
Ilustracja
Centrum miasta
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Białoruś

Obwód

 grodzieński

Populacja (2010)
• liczba ludności


44 000[1]

Nr kierunkowy

+375 1512

Kod pocztowy

231900

Tablice rejestracyjne

4

Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego
Mapa konturowa obwodu grodzieńskiego, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Wołkowysk”
Położenie na mapie Białorusi
Mapa konturowa Białorusi, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Wołkowysk”
Położenie na mapie Polski w 1939
Mapa konturowa Polski w 1939, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Wołkowysk”
Ziemia53°10′N 24°28′E/53,166667 24,466667
Strona internetowa

Miasto królewskie położone było w końcu XVIII wieku w starostwie grodowym wołkowyskim w powiecie wołkowyskim województwa nowogródzkiego[2]. Miejsce obrad sejmiku generalnego Wielkiego Księstwa Litewskiego i sejmików ziemskich powiatu wołkowyskiego od XVI wieku do pierwszej połowy XVIII wieku[3].

Historia

edytuj

Gród został założony przez litewskiego księcia Mendoga. Następnie należał do książąt włodzimiersko-wołyńskich. W XIV wieku ponownie włączony do Wielkiego Księstwa Litewskiego.

W czasach Rzeczypospolitej Obojga Narodów w Wołkowysku mieściło się starostwo grodowe i siedziba powiatu w województwie nowogródzkim. Tu odbywały się sejmiki generalne dla całej Litwy. Do znaczniejszych rodzin Wołkowyska należeli m.in. Gołgowscy i Piotrowicze.

Zabytki

edytuj
Wybrane zabytki:
 
Kościół św. Wacława
 
Cmentarz żołnierzy polskich poległych w latach 1919–1920
 
Cmentarz katolicki (na zdj. jeden z polskich przedwojennych nagrobków)
 
Cerkiew św. Mikołaja
 
Dom Napoleona/Dom Bagrationa
  • Góra Zamkowa (Góry Szwedzkie) z miejscem po zamku z XIV w.
  • kościół parafialny pw. św. Wacława z 1841 r.
  • cerkiew prawosławna pw. św. Mikołaja z 1847 r.
  • cmentarz powstańców styczniowych 1863 r. i żołnierzy Wojska Polskiego poległych w latach 1919–1920
  • koszary 3 Pułku Strzelców Konnych
  • Dworek, przed wojną tzw. Dom Napoleona, po wojnie tzw. Dom Bagrationa – obecnie muzeum historyczno-wojskowe.

Nieistniejące:

  • Kościół farny pw. św. Mikołaja – drewniany, położony na obrzeżach miasta, spłonął w październiku 1827 roku[6].
  • Kościół i klasztor jezuitów – drewniany kościół i klasztor w 1734 roku ufundowali Katarzyna Elżbieta z Ogińskich Puzynina, kasztelanowa mścisławska oraz podkomorzy wołkowyski Józef Antoni Kaczanowski i jego żona Salomea Katarzyna oraz o. Jerzy Linowski. Staraniem rektora słonimskiego, o. Kazimierza Stankiewicza, w r. 1753 na danym przez miasto placu rozpoczęto budowę nowego kościoła pw. Najświętszego Odkupiciela, poświęconego w r. 1755 i konsekrowanego w r. 1757 przez biskupa wileńskiego Jana Zienkowicza. Kościół usytuowany był w centrum miasta, na wschód od rynku. Został wzniesiony z drewna, na murowanych piwnicach i posiadał dwuwieżową fasadę. Świątynia posiadała trzy krypty: jedną pod wielkim ołtarzem, przeznaczoną na pochówek fundatorów i zakonników, oraz dwie pod ołtarzami bocznymi: rodziny Bułharynów oraz dla studentów kolegium i służby. Po kasacie zakonu jezuitów w r. 1773 szkoła jezuitów została podporządkowana Komisji Edukacji Narodowej, jako podwydziałowa, a kościół funkcjonował pod nazwą akademickiego do 25 czerwca 1800 roku, kiedy spłonął[6]. W 1773 roku obok drewnianego klasztoru na krótko przed kasatą wzniesiono murowany klasztor. Był on parterowy i 7-osiowy[6].
  • Synagoga[7] – wybudowana w pierwszej połowie XIX wieku. Umiejscowiona została przy Dziedzińcu Szkolnym następnie zmienionym na ul. Berka Joselewicza. Obecnie ul. Lenina. Bożnicę w 1941 spalili Niemcy[8]. Była także druga synagoga wybudowana w latach 30. XX wieku przy ulicy Zamościańskiej. W latach 60. została rozebrana by uzyskać teren pod budowę kombinatu chlebowego[9].

Od czasów II RP w Wołkowysku funkcjonuje klub sportowy Sokół Wołkowysk. Do 1939 roku w mieście funkcjonowały także kluby sportowe WTS Wołkowysk oraz Przyszłość Wołkowysk.

Ludzie związani z Wołkowyskiem

edytuj

Współpraca

edytuj

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Czislennost′ nasielenija po Riespublikie Biełaruś, obłastiam i g. Minsku (tysiacz czełowiek) na 1 janwaria 2010 goda. belstat.gov.by. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-18)]. (ros.)..
  2. Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 98.
  3. Wojciech Kriegseisen, Sejmiki Rzeczypospolitej szlacheckiej w XVII i XVIII wieku, Warszawa 1991, s. 34.
  4. Andrzej Betlej, Sztuka kresów wschodnich, vol. 6, Kraków 2006 [online] [dostęp 2019-05-29] (ang.).
  5. Lech Wyszczelski: Odwrót znad Auty i Berezyny. W: Wojna polsko-rosyjska 1919–1920. T. 1. s. 600.
  6. a b c Marcin Zgliński, Kościół pw. Najświętszego Odkupiciela i klasztor jezuitów w Wołkowysku, [w:] Sztuka kresów wschodnich, t. 6, Instytut Sztuki PAN, Kraków 2006
    .
  7. Księga Adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa; Annuaire da la Pologne (y Compris la V.L. de Dantzig), Warszawa 1930, s. 108.
  8. Synagoga (ul. Lenina) | Wirtualny Sztetl [online], sztetl.org.pl [dostęp 2020-03-05].
  9. Synagoga (ul. Zenitczyków) | Wirtualny Sztetl [online], sztetl.org.pl [dostęp 2020-03-05].
  10. O drodze z Wołkowyska na wyżyny kultury europejskiej.... pomorzezachodnie.pl. [dostęp 2016-02-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-06-30)].

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj