Univerzitet

akademska institucija višeg obrazovanja

Univerzitet (njem. Universität < srednjovj. lat. universitas: udruga; zajednica) ili sveučilište (kalk prema grč. Πανδιδαϰτήριον, Pandidaktḗrion: ime škole osnovane 325. u Konstantinopolu), institucija višeg obrazovanja i istraživanja, koja daje akademske rangove. Riječ univerzitet je nastala od latinskog universitas, koja znači udruženje jer su prvi srednjovjekovni univerziteti u Evrope bili obične grupe učenjaka.

Profesor drži predavanje na Helsinškom univerzitu tehnologije

Historija

uredi

Zbog gore navedene definicije, najstariji univerziteti na svijetu su svi evropski, jer dodjeljivanje akademskih rangova nije bio običaj starih škola u Aziji i Africi. Ipak, institucije sa višim školstvom, koje su bile dosta starije od starih evropskih univerziteta, su postojale u zemljama kao što su Kina, Egipat i Indija.

Akademija, koju je osnovao grčki filozof Platon 387. pne.. u gaju Academos blizu Atine, je podučavala studente u filozofiji, matematici i gimnastici, a ponekad se smatra prethodnici modernih evropskih univerziteta. Drugi grčki gradovi s istaknutim obrazovnim institucijama su bili na Kosu (dom Hipokratesa), koji je imao medicinsku školu, i Rodos, koji je imao filozofske škole. Drugi klasični poznati univerzitet je bio Muzej i biblioteka grada Aleksandrije.

Oko hiljadu godina nakon Platona, institucije koje nose neke sličnosti sa sadašnjim univerzitetima su postojali u Perziji i Islamskom svijetu, npr. Gundišapurska akademija, a kasnije i al-Azhar univerzitet u Kairu.

U Aziji su postojale mnoge institucije višeg obrazovanja koje su imale vrlo malo sličnosti sa evropskim shvatanjem institucije univerziteta. Npr., rana kineska država je ovisila o pismenim i obrazovanim službenicima da bi mogla funkcionisati, a carski ispit i obrazovni sistem je bio osnovan u Han Dinastiji (206 p.n.e-220) kako bi ocijenila i odabrala službenike iz naroda. Antički gradovi Nalanda, Vikramasila, Kančipura i Takšasila su bili poznati centri učenja na Istoku, sa studentima iz cijele Azije. Posebno je Nalanda bio poznati centar budističke učenosti, i kao takav je privlačio veliki broj budističkih učenjaka iz Kine, centralne Azije i južnoistočne Azije.

Prvi srednjovjekovni univerzitet u Evropi je bio Magnaurski Univerzitet u Carigradu, (sada Istanbul, Turska), koji je osnovao car Bardas 849. Onda su slijedili Univerzitet u Bolonji i Univerzitet u Parizu. Mnogi srednjovjekovni univerziteti u zapadnoj Evropi su stvoreni pod okriljem Katoličke Crkve, obično kao katedralske škole.

U Evropi su mladići nastavili sa obrazovanjem na univerzietima kada završe studije triviuma – prethodna znanja o gramatici, retorike i logike – kvadriviuma: aritmetika, geometrija, musika i astronomija.

Univerziteti su uglavnom bili osnovani po statutu ili povelji. U Velikoj Britaniji se univerzitet osniva po dekretu koji se donosi u parlamentu, ili kraljevskoj povelji; u oba slučaja se zakon odobrava od strane Državnog Savjeta (Privy Council of the United Kingdom).

Francuska

uredi

U Francuskoj studenti mogu pohađati grandes écoles, koji su veoma prestižne i elitne škole, sa malim brojem studenata— obično par stotina studenata i koji imaju veoma selektivne prolazne ispite. Postoje grandes écoles za literaturu, biznis i inžinjerstvo. Standard u ovim školama je obično bolji nego na odgovarajućim francuskim univerzitetima. Sistem sa grandes écoles je specifičan za francuski obrazovni sistem.

Sjedinjene Američke Države

uredi

U SAD-u univerziteti se smatraju kao svako drugo preduzeće, iako su mnoge savezne države uvele posebne odgovornosti kako bi osigurale dobrobit i napredak studenata. S obzirom da se federalna vlada ne upliće direktno u organizaciju ili regulaciju univerziteta, osnovan je neslužben ali formaliziran sistem akreditacije od strane regionalnih mreža akademskih institucija.

Krajem 19. vijeka američki Kongres je podstakao stvaranje mnogih univerziteta, land-grant colleges. Posljednjih decenija 20. vijeka je onovano više "mega univerzieta", na kojima se nastava vrši tehnikama "učenja na daljinu".

Većina američkih privatnih i javnih univerziteta rade na bazi non-profita (što znači da se svaki višak ulaže u poboljšanje usluga), ali su početkom 1970-ih mnogi koledži i univerziteti osnovani sa ciljem zarade novca.

Govorno (nekolokvijalno) korištenje

uredi

Kolokvijalno, izraz univerzitet je korišten širom svijeta kao faza u nečijem životu: "kada sam studirao na univerzitetu u SAD-u, koledž je često korištena riječ: "kada sam bio na koledžu". U Australiji se "univerzitet" često naziva "Uni".

U Bosni i Hercegovini se institucija koju sačinjava više fakulteta naziva "univerzitetom".

Povezano

uredi

Reference

uredi
  • Walter Ruegg (ed), A History of the University in Europe, Cambridge University Press, Cambridge (3 vols) ISBN 0-521-36107-9.