Altay SK

Altay, 16 Ocak 1914'te Altay İdman Yurdu adı altında kurulmuştur.^[1] O devirde; İzmir'de sporda ve günlük hayatta Rum, Ermeni ve İtalyanların etkisi önemli bir sorundu. Devrin Valisi Rahmi Bey, Vasıf Çınar Bey ile Necati Beye "Şark İdadisi" isminde bir okul açtırdı. Amaç, Rumların ve diğer azınlığın etkinliğini kırmaktı. Bu amaç uğruna 16 Ocak 1914 yılında Altay İdman Yurdu sportif faaliyetlere başladı. Yunan, Ermeni ve İtalyan takımlarıyla yaptığı maçlarda başarılı sonuçlar aldı.

1913 yılı sonlarında İzmir'e gelen Celal Bayar İttihat Terakki Cemiyetine katmak için spor yapan Altaylı gençleri davet etti ve 1914 yılının 16 Ocak tarihinde Altay fiilen kuruldu. Celal Bayar Şark İdadisinde faaliyet gösteren Altay'ın kuruluşu için para yardımında bulundu.

1923 Yılında Başkent Ankara'ya davet edilen Altay'ın bu seyahatinin çok başarılı olması nedeniyle büyük kurtarıcı Atatürk 1924 Paris Olimpiyatlarına Türk sporcularının katılmaları için emir verdi. 1924 Paris Olimpiyatları'na Altay'dan Futbolcu olarak Hamit Aslan, Atlet olarak Said Odyak iştirak etti.^[2]

14 Ekim 1925 günü Mustafa Kemal Atatürk İzmir'e gelir ve kulübü ziyaret eder. Altay'ın 9 Eylül kupasını gören Atatürk, "Aferin çocuklar, kupa da kazanmışlar" der. Altay'ın spor faaliyetlerini dinledikten sonra Atatürk kulüp defterine şunları yazarak imzalar: ‘‘Altay Spor Kulübünde tanıdığım gençlik iftihara şayandır. Bu gençlik müvacehesinde istikbalin kuvveti ve saadeti en bariz görülmektedir.’’^[1]

Altay aynı zamanda ilklerin takımıdır. Türkiye tarihinde deplasman yapan ilk takımdır. Kendi bünyesinden takım çıkaran ve bunu ikinci defa yapan ilk takımdır. İzmir'in ilk milli futbolcusu da Altay bünyesinden çıkan Hamit Aslandır. İzmir'in ilk milli atleti yine Altay'ın bünyesinden çıkan Said Odyaktır. Eski adı Fuar Şehirleri kupası olan UEFA Kupası’na katılan ilk Türk Takımı Altay’dır. Ulusal çaptaki birincil Türkiye Ligi'nde ilk üçe giren ilk Anadolu takımıdır. Ziraat Türkiye Kupası'nı kazanan ilk Anadolu Takımıdır. Türk futbolunu modernleştiren, dernek yapısını aklımıza kazıyan ilk isim, soyadını bile Altay'dan alan Vahap Özaltay'dır. Aynı zamanda Altaylı Vahap Özaltay, Türkiye'nin ilk profesyonel futbolcusudur.

İkinci Meşrutiyet (1908)’e kadar Türkiye’de spor yapmak hem padişah yönetiminin baskısı, hem de muhafazakarların tutumu nedeniyle hemen hemen olanaksızdı. Spor yapanlar o dönemde pederşahi bir zihniyetle ayıplanırdı. Türkiye’de modern beden eğitimi öncüsü Selim Sırrı Tarcan, 1909 yılında sporu geliştirmek amacıyla bir salon açmak için İzmir’e geldi. Onun bu girişimi “Sarıklılar” olarak tabir edilen aşırı muhafazakarlar tarafından engellendi. Selim Sırrı Tarcan, salon açamamasına rağmen, o dönemde Vali Rahmi Bey, Necati Bey ve Vasıf Çınar Bey’le görüştü. Tarcan’ın spor sevgisi aşısı sonucu Rum ve Ermeniler ile diğer azınlığın da etkinliği nedeniyle artık Türk gençleri spor yapma gereğini duymaya başladı. Türkiye’de futbol ilk kez Rum, Ermeni, İngiliz ve İtalyanlar tarafından 1898 yılında oynandı. 1905 yılında ise Amerikan Koleji’nde eğitim gören Talat Erboy, orada okuyan iki arkadaşı Şerif Remzi Reyent ve Sabri Süleymanoviç’i de yanına alarak yabancı öğrencilerle birlikte futbol oynamaya başladı.

Ne yazık ki bu üç Türk genci, İstibdat Devri’nin karanlık günlerinde Kamil Paşa’nın baskısı sonucu Amerikan Kolejinden çıkarılırken, Talat Erboy eğitimini tamamlamak üzere İngiltere’ye gönderildi. 2 yıl İngiltere’de kalan Erboy, futbolun beşiği sayılan İngiltere’de futbolunu geliştirdi. Ülkesine geri dönen Talat Erboy, Altay Spor Kulübü'nün kurucuları arasında yer almaktadır.

Aynı tarihlerde Adnan Menderes’in eniştesi Nejat Evliyazade de futbol oynuyordu. Eğitim için yurtdışına giden Evliyazade, Belçika’da futbol oynayan ilk Türk futbolcusu oldu. Belgesel kayıtlara göre 1905 yılında futbola başlayan Talat Erboy, Sabri Süleymanoviç, Şerif Remzi Reyent ve Nejat Evliyazade ilk Türk futbolcularıdır. 1908 yılında İkinci Meşrutiyet ilan edilince İstibdat Dönemi de sona erdi ve Türk gençleri artık futbol oynamaya başladı. 1908 yılından sonra futbol, Türk okullarına da girdi. Sultani Mektebi’nde okuyan öğrenciler, Okul Müdürü Şükrü Saraçoğlu, Müdür Yardımcısı Baha Esat Tekant’ın daha sonra da Şark İdadisi’nde Necati Bey ile Vasıf Çınar’ın desteğiyle futbol gelişmeye başladı.15-16 yaşlarında olan Talat Erboy, Nejat Evliyazade, Sabri Süleymanoviç, Kemal Tahsin Soydam, Hasan Tahsin Soydam, Şimendiferci lakabıyla anılan Rıfat İyison, Mazlum Bey ve Hüsnü Bey ile Çakır Kemal Bey de futbolcu olarak spor tarihine isimlerini yazdırdılar.Türkiye’de ilk futbol tüzüğünü İngilizce den tercüme edenler Türkiye Şeker Fabrikaları Genel Müdürlüğü’nü yapan Baha Esat Tekant, Talat Erboy ve Nejat Evliyazade oldular.İşte tüm bunlar yaşanırken 1913 yılı sonunda İzmir’e gelen Celal Bayar, spor yapan Altaylı gençleri İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne katmak ve 1914 yılının 16 Ocak tarihinde Altay fiilen kuruldu. Celal Bayar, o dönem Şark İdadisi’nde faaliyet gösteren Altay’ın kuruluşu için para yardımında da bulunarak Altay’ın güçlenmesini sağladı. Kulübümüzün kurucuları Mustafa Necati Bey, Vasıf Çınar Bey, Şükrü Saraçoğlu Bey, Baha Esat Tekand Bey, Talat Erboy Bey, Esat Çınar Bey, Nejat Evliyazade Bey, Hüsnü Uğural Bey, Muharrir Rauf Nezih Bey, Şimendiferci Rıfat İyison Bey, Dr.Kemal Tahsin Soydam Bey, Enver Esat tekand Bey, Tayyareci Mazlum bey, Kemal Çakırel Bey, Nuri Sıtkı Erboy Bey, Dr.Fikret Tahsin Soydam Bey, Mazlum Öksüz Bey, Tüccar Süreyya Bey, Çiftçi Necati Bey, Fethi Özalp Bey, Sıhhıyeci Kemal İstanbullu Bey ve Halil Zeki Osma Bey’dir.

Şark Gazetesi sahibi Halil Zeki Osma Bey, Fahrettin Altay Paşa, Şükrü Saraçoğlu Bey, Baha Esat Tekant Bey ve Mahmut Esat Bozkurt Beyleri sinesinde yetiştirmiş. Altay, Türk milli mücadelesinde de rol oynadı. 9 Eylül 1922 tarihinde Türk ordusu Yunanistan kuvvetlerini püskürtürken sonra, soyadını Altay’dan alan süvari alayı ile İzmir’e giren Fahrettin Altay Paşa, Konak’taki vilayet binasına Türk Bayrağı’nı astıran kumandan olmuştur. 23 Nisan 1920’de ilk Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde mebuslarıyla Atatürk’ün yanına koşan, onunla Cumhuriyet’in koruyucusu olan Fahrettin Altay, çok partili hayata geçişte de tarihte yerini alıp Demokrat Parti’nin kuruluşunda önemli rol oynadı. Altay’ın kalesini koruyan Başbakan Adnan Menderes, Altaylılar’a İttihat ve Terakki Cemiyeti’nde kucak açan Celal Bayar ile kader birliği yaptı. Menderes’in futbol oynadığı yıllarda kulübün başkanı, şimdiki AP’nin kurucularından olan Şinasi Osma’nın babası gazeteci Halil Zeki Bey’dir. Yine Altay formasını şerefle giymiş Refik Şevket İnce, Danyal Akbel, Sebati Acun ve Muzaffer Balaban da Demokrat Parti safhalarında yer almıştı. CHP’nin başkanı Şükrü Saraçoğlu, 1924 Paris Olimpiyatları’nda Türk Milli Takım formasını giyen CHP’li Said Odyak, Şerif Remzi Reyent, Ruhi Soyer ve Dündar Soyer, Altay için ayrı bir gurur kaynağıdır.

Rum metropoliti Hiristosmos, Rum kolonisi İzmir’deki maçların devamlı seyircileriydi. Maçlar, şimdiki Alsancak Stadı’nın bulunduğu o zamanki Panainios Sahası’nda oynanırdı. Rumlar, her maça Rum Evangelidis okulunun bandosunu getirirlerdi. 1914 yılında Birinci Dünya Savaşı patlak verince Altay’ın maçları, Rum Takımları’na karşı Türk’lerin gurur maçları oldu. Metropolit Hiristosmos’un da karşılaşmaları izlemesi, Rum ve diğer yabancı azınlığı kışkırtması bakımından çok önemliydi. Altay’ın her maçını izleyen İzmir Valisi Rahmi Bey ise milliyetçilik ruhu ile hamurlaşmış ve Türkçülük hareketinin en büyük öncülerinden biriydi. Rahmi Bey, beraberinde, Belediye Başkanı Müftü Cevherizade Ahmet Hamdi Bey’i ve askeri bandoyu da getiriyordu. Altay’ın bazı maçlarını izleyenler arasında, zaman zaman, İzmir milletvekili Celal Bayar da bulunuyordu. İttihat ve Terakkiciler, İttihat ve Terakki Lisesi Müdürü Şükrü Saraçoğlu (Eski Başbakan), Şark İdadisi Müdürü Necati Bey, kardeşi Hüsnü Bey, Şark İdadisi Müdür Yardımcısı Vasıf Çınar Bey, Enver Esat Tekand Bey, eski İzmir Şark Gazetesi sahibi Halil Zeki Bey (İzmir Milletvekili Ş. Osma’nın babası) ve Esat Çınar Bey ile bu dönemde sık sık toplantı yapıyordu. Yunanlıların İzmir’i işgalinden bir gün önce Bahri Baba Parkı önünde milliyetçi geçlerin iştiraki ile miting yapıldı.

14 Mayıs 1914'te Yunan işgalinden bir gün önceki toplantıya 31 yaşında Sorbonne Üniversitesi mezunu Hukuk-u Beşer yazarı Osman Nevres Bey (Hasan Tahsin) de katıldı. Türklük haysiyeti için halkı mücadeleye çağıran Şark İdadisi Müdürü Necati Bey, Müsella Müdafaa tertibatı yapmaya çalışıyordu. Halkı coşturuyordu. Ondan sonra konuşan Vasıf Çınar Bey, padişahın aczini anlatıp, saltanatın, Türklere düşman tarafından esaret zincirini giydirmeye çalıştığını belirtti. Onlar kürsüde konuşurken genç gazeteci Hasan Tahsin de heyecandan gözyaşı döküyordu.

15 Mayıs 1914'te Yunan askeri, İzmir’i istilaya gelirken düşmana ilk kurşun işte o Hasan Tahsin tarafından sıkıldı. Bir gün önce Vasıf Çınar’ların, Necati Bey’lerin ateşli konuşmaları sırasında gözyaşı döken, heyecanlı genç, sıktığı ilk kurşunun ardından şehit edildi. Yunanlılar, Hasan Tahsin’in ardından Necati Bey’i ve Vasıf Çınar’ı yok etmeye çalıştılar. Şark İdadisi’nin bu değerli öğretmenleri, ne pahasına olursa olsun ele geçirilmeliydi. Papaz Hiristosmos’un casusları ve saltanatın uşakları, onları arıyordu. Necati Bey ve Vasıf Çınar, 15 gün boyunca saklandılar. Necati Bey, daha sonra İstanbul’a gitti. Vasıf Çınar Bey ise Yunan işgalcilerine karşı Redd-i-İlhak cemiyetini kurdu. Bir süre sonra Necati Bey ile Vasıf Çınar, Balıkesir’de Müdafaayı Hak Teşkilatı’nda çalıştılar ve şehit gazeteci Hasan Tahsin’den hürriyet meşalesini alarak “İzmir’e Doğru” gazetesini yayımlayarak ateşli makaleler yazdılar. Bir süre sonra da Bergama ve Akhisar cephelerinde Bulgurcu Mehmet Efe ile çalıştılar. Necati Bey, ilk Türkiye Büyük Millet Meclisinde Celal Bayar ile birlikte Saruhan Mebusu seçildi.

İkinci Meşrutiyet’ten sonra devrimciliğin ilk öncüsü olan Altay, İttihat ve Terakki Cemiyeti’nde spor faaliyetini gençlere yaptırırken, İzmir’deki Rum ve diğer azınlıkların ekonomik, siyasi baskısını yok etmeye çalıştı. Milliyetçilik bilincini gençlere aşıladı ve Milli Mücadele’ye hürriyet kahramanları yetiştirdi.

Eski Cumhurbaşkanı Celal Bayar, eski Başbakanlar Şükrü Saraçoğlu ve Adnan Menderes, Eski İmar ve İskan, Adalet, Milli Eğitim Bakanı Necati Bey, eski Milli Eğitim Bakanı Vasıf Çınar, eski İzmir Milletvekili Enver Esat Bozkurt, eski İzmir Milletvekili, Adalet ve Milli Eğitim Bakanı Mahmut Esat Bozkurt, Orgeneral Fahrettin Altay, eski Milletvekili Refik Şevket İnce, eski İzmir Milletvekili Said Odyak, Danyal Akbel, Nejat Evliyazade, eski İzmir Milletvekili Şerif Remzi Reyent, eski İzmir Valisi Sayın Ruhi Soyer, eski İzmir Milletvekili eski Spor Bakanı Sayın Kamil Ocak’ın kardeşi Gazi Ocak, Dündar Soyer, eski Milletvekili Muzaffer Balaban, İzmir Milletvekili Şinasi Osma, eski İzmir Milletvekili Sebati Acun, eski Emniyet Genel Müdür Muavini İsmail Hakkı Küntay ve oğlu Bursa Senatörü Barlas Küntay, Cumhuriyet döneminde politikaya yön veren şahsiyetler oldular. Önce CHP’de daha sonra Demokrat Parti, Hürriyet Partisi, Adalet Partisi ve Cumhuriyetçi Güven Partisi, kuruluşlarında kurucu ve yönetici olarak görev alan bu büyük değerli şahsiyetler, Altay'a her zaman destek çıkmışlardır.

Yalnız politik sahada değil spor örgütüne de yönetici olarak siyah-beyazlı camiada yetişenlerin hizmetleri geçti. Danyal Akbel, Beden Terbiyesi Genel Müdürlüğü görevinde bulundu ve federasyonlarda çalıştı. Yine federasyonlarda ve onların örgütlerinde görev alan değerli Altay’ı spor adamlarımız şunlardır: Şinasi Osma, İsmail Hakkı Küntay, Saim Saymaner, Sezai Karabilgin, Hayri Yorgancıoğlu, Mazhar Zorlu, Sayın Hakkı Gürüz, Feyyaz Tuğrul…

Asma yaprağından esinlenerek çizilen Altay arması, yıllar içerisinde değişmeden bugünlere ulaştı. 1928'de yaşanan Harf Devrimi'nden önce Altay'ın armasının içerisinde laleye benzer motifler bulunmaktaydı, devrimden sonra sadece harf ve rakamların Latin harflere çevrildiği arma, esas şeklini asma yaprağından almıştır.

İlk kurulduğu günlerde de Siyah-Beyaz renkleri kullanan Altay, Kurtuluş Savaşı mücadelesi döneminde hem büyük acılar çeken, hem de kurtuluş ile birlikte büyük mutluluklar yaşayan kulüp, bu iki zıt duyguyu yansıtan “siyah” ve “beyaz” renklerini hiçbir zaman değiştirmemiştir.

Armadaki “İzmir” yazısı, bağlı kök saldığı topraklardaki güçlü yapıya atıfta bulunurken, 1914 ise bold (kalın harf) karakteriyle güçlü tarihe dikkat çeker.^[3]

Ana madde: Altay SK (futbol takımı)

Altay, futbol şubesiyle sayısız başarılara imza atmıştır. Derbilerde açık ara fark atıp İzmir'in en büyüğü lakabını aldıktan sonra 1959'dan itibaren defalarca "3 büyük"lerin yanına 4. olarak ismi yazılmıştır. 2 defa Türkiye Kupası şampiyonluğu 5 kere Türkiye Kupası 2.liği ve sayısız 1. 2. 3. lig kupası, İzmir Futbol Ligi kupası, TSYD İzmir Kupası, İzmir Şildi, İzmir Kupası, Türkiye Futbol Şampiyonası İkinciliği bulunmaktadır. Süper ligde en uzun süre oynamış, en çok puan toplamış 8. takımıdır. Aktif olarak 2. Ligde devam etmektedir.

TFF'nin 20 Eylül 2021 tarihli yönetim kurulu toplantısında aldığı karar sonrası 2021-2022 sezonu Süper Lig ve TFF 1. Lig takımlarının yaptığı başvuru sonrası içlerinde Altay'ın da bulunduğu toplam 6 Süper Lig kulübünün doğrudan en üst lig olan Kadınlar Süper Ligi'ne katılımı onaylanmıştır. Sonrasında 2 Süper Lig kulübünün daha katılımı ile sayı 8 olmuştur. Takım alınan bu karar sonrası 2021-2022 sezonunda 24 takımın yer alacağı Kadınlar Süper Ligi'nde tarihinde ilk kez mücadele etmeye hak kazanmıştır. 2021-22 Sezonu Kadınlar Süper Ligi A Grubunda mücadele eden takım, grubunu 9. sırada tamamlayarak grupta son 4 takımın yer aldığı play out'lara kalmış ve rakibi İlkadım Belediyesi Yabancılar Pazarıspor'u eleyerek ligde kalmayı başarmıştır. Takım, 2022-2023 sezonunda şubeyi kapatma kararı almış ve liglerden çekilmiştir. Günümüzde şube faal değildir.

Altay Erkek Basketbol Takımı, 1967-72 sezonları arasında Altay ve 2000-01 sezonunda Egepen Altay adıyla toplam altı sezon Basketbol Süper Ligi'nde mücadele etmiştir.^[4] Altay Spor Kulübü'nün basketbol şubesi şu anda sadece altyapı hizmeti vermektedir. TBF İzmir Basketbol altyapı liglerinde erkeklerde; U-16, U-15, U-14, U-13, U-12 ve U-11, Kızlarda ise U-14 ve U-12 yaş gruplarında mücadele etmektedir.

Altay Kadın Basketbol Takımı, zamanında Türkiye Kadın Basketbol 2. Ligi'nde oynayan Altay Konak, aktif olarak şu anda sadece 8-13 yaş altyapı eğitimi vermektedir.

Altay Voleybol Takımı, 1922 yılında kurulmuştur. Yıllardır profesyonel liglerde mücadele etmektelerdir. 6 Şubesi ve 310 Sporcusu ile İzmir'de Voleybolu temsil etmektedir. 2024 yılında Yunanistan'da dostluk maçı düzenlemişlerdir. Yunanistan'dan 2 takım ve Türkiye'den Altay ve Karşıyaka Voleybol katılmıştır.

Altay E-Spor Takımı resmi olarak 23 Ekim 2019 tarihinde kurulmuştur. Kurulduğu günlerde sadece eski adıyla FIFA şimdi ki adıyla EA SPORTS FC oyununda faaliyet göstermiştir. 2024 itibarıyla NBA 2K oyununda, League of Legends oyununda ve Valorant oyunlarında faaliyet göstermektedir. 2023 Yılında Juventus gibi gedikli takımların bulunduğu Balkan Kupası'nı kazanmışlardır. Avrupa'nın ilk LAN Pro Clubs 11v11 Sheffield etkinliğinde yarı final başarısı göstermişlerdir. Racing dalında Efe İşken TAC TCX Sprint Kupasını kazandırıp Efe İşken, Altay'a 3. kupasını kazandırmıştır.

Altay Yüzme Takımı, Hala faal olarak Gaziemir'de hizmet vermektelerdir. Her yaş kategorisinde İzmir içinde hizmet vermektelerdir. Genel olarak yetiştirme hizmeti verilmesine rağmen il dışında bulunan şampiyonalarda katılım sağlanmaktadır.

Altay Hentbol Kadın Takımı, 2015 sezonunda playoff ile en üst lige çıkmıştır. 2017'de teknik direktörün takımı maça çıkarmaması sebebiyle takım bir alt lige düşürülmüştür. Hala faal olarak hizmet vermektelerdir.

Altay Hentbol Erkek Takımı, 2012 yılında kurulup Hentbol 2. Liginde 2022'ye kadar devam faaliyetlerini sürdürmüştür.

Altay Veteran Hentbol Erkek Takımı, ligin İzmir'de başladığı ilk sezondan itibaren ligde mücadele etmeye devam etmektedir.

Altay Masa Tenisi Takımı, Aktif olarak Masa Tenisi 2. Ligi'nde mücadele etmektedirler. Son sezonunda Altay, tüm maçları kazanarak ligi tamamlamıştır.

• Altay Spor Kulübü resmi sitesi
• TFF.org'da Altay SK
• X'te Altay SK
• Instagram'da Altay SK
• Facebook'ta Altay SK