Borgarstjóri Reykjavíkur

Borgarstjóri Reykjavíkur er æðsti embættismaður Reykjavíkurborgar. Borgarstjóri framkvæmir samþykktir borgarstjórnar og er yfirmaður starfsmanna borgarinnar. Hann er oftast valinn úr hópi borgarfulltrúa þó hann geti líka verið ráðinn. Núverandi borgarstjóri er Einar Þorsteinsson og tók hann við embætti 16. janúar 2024.

Tuttugu og þrír hafa gegnt embætti borgarstjóra Reykjavíkur, þar af nítján karlmenn og fjórar konur.

Í bæjarstjórnarlögum fyrir Reykjavík sem sett voru árið 1907 var í fyrsta sinn kveðið á um embætti borgarstjóra. Embættið var auglýst árið 1908 og sóttu tveir um stöðuna, þeir Páll Einarsson og Knud Zimsen. Páll var ráðinn til sex ára en að þeim tíma loknum ákvað hann að hætta störfum og Knud Zimsen tók við embættinu. Hann hélt því til ársins 1932. Frá árinu 1935 til 1994 komu allir nema einn af borgarstjórum Reykjavíkur úr röðum Sjálfstæðisflokksins, sem hélt lengi vel hreinum meirihluta í borginni. Í kosningunum 1994 stofnuðu þáverandi félagshyggjuflokkar (Alþýðuflokkurinn, Alþýðubandalagið, Kvennalistinn og Framsóknarflokkurinn) sameiginlegan framboðslista sem kallaður var Reykjavíkurlistinn undir forystu Ingibjargar Sólrúnar Gísladóttur. Reykjavíkurlistinn bauð fram og hélt meirihluta í borginni til ársins 2006 þegar flokkarnir sem mynduðu listann (þá Samfylkingin, Vinstrihreyfingin - grænt framboð og Framsóknarflokkurinn) buðu fram undir eigin merkjum á ný. Nýtt framboð, Besti flokkurinn, sem leiddur var af Jóni Gnarr bauð fram í Sveitarstjórnarkosningunum 2010 og varð stærsti flokkurinn í borgarstjórn í kjölfar efnahagshrunsins á Íslandi 2008. Þá mynduðu borgarfulltrúar flokksins meirihluta ásamt Samfylkingunni og varð Jón Gnarr borgarstjóri. Besti flokkurinn bauð ekki fram aftur í Sveitarstjórnarkosningunum 2014 en þá varð Samfylkingin stærsti flokkurinn í borgarstjórn með fimm borgarfulltrúa og tók Dagur B. Eggertsson við sem borgarstjóri. Fór Samfylkingin fyrir meirihluta ásamt Vinstri hreyfingunni - grænu framboði, Bestaflokknum og Pírötum.

Í kosningum til borgarstjórnar árið 2018 varð Sjálfstæðisflokkurinn á ný stærsti flokkurinn með naumum mun yfir Samfylkginguna. Gamli meirihlutinn frá kosningunum 2014 hélt að mestu leyti í sinni mynd, utan þess að Viðreisn kom í stað Besta flokksins. Eins bættust við þrír nýir flokkar sem ekki höfðu áður setið í borgarstjórn: Miðflokkurinn, Sósíalistaflokkur Íslands og Flokkur fólksins. Nýr meirihluti Reykjavíkurborgar var myndaður af Samfylkingunni, Viðreisn, Vinstrihreyfingunni - grænu framboði og Pírötum en í minnihluta sitja borgarfulltrúar Sjálfstæðisflokksins, Miðflokksins, Sósíalistaflokks Íslands og Flokks fólksins.

Starf borgarstjóra felst í tveimur meginhlutverkum, annars vegar að starfa sem framkvæmdarstjóri Reykjavíkurborgar og hins vegar að koma fram sem opinber fulltrúi hennar. Iðulega er borgarstjóri jafnframt pólitískur leiðtogi meirihluta borgarstjórnar. Svo þarf ekki að vera, enda getur borgarstjóri verið ráðinn á faglegum forsendum eða verið pólitískur fulltrúi sem hefur þó ekki sérstakar leiðtogastöðu.

Hann getur tekið sæti á fundum nefndar borgarinnar og hefur þar bæði málfrelsi og tillögurétt. Einnig gegnir hann skyldum sem prókúruhafi borgarsjóðs og undirritar skjöl varðandi kaup og sölu á fasteignum, lántökur og annað sem varðar fjárhagslegar skuldbindingar og ráðstafanir eftir að borgarstjórn hefur samþykkt þær. Borgarstjóri fer líka með eignarhluta Reykjavíkurborgar í svokölluðum B-hluta fyrirtækjum.

Eftirtaldir hafa gegnt embætti borgarstjóra í Reykjavík:

Borgarstjóri		Frá	Til	Flokkur
	Páll Einarsson	1908	1914	Óháður
	Knud Zimsen	1914	1932	Óháður
	Jón Þorláksson	1932	1935	Sjálfstæðis­flokkurinn
	Pétur Halldórsson	1935	8. október 1940	Sjálfstæðis­flokkurinn
	Bjarni Benediktsson	8. október 1940	4. febrúar 1947	Sjálfstæðis­flokkurinn
	Gunnar Thoroddsen	4. febrúar 1947	6. október 1960	Sjálfstæðis­flokkurinn
	Auður Auðuns	19. nóvember 1959	6. október 1960	Sjálfstæðis­flokkurinn
	Geir Hallgrímsson	19. nóvember 1959	1. desember 1972	Sjálfstæðis­flokkurinn
	Birgir Ísleifur Gunnarsson	1. desember 1972	15. ágúst 1978	Sjálfstæðis­flokkurinn
	Egill Skúli Ingibergsson	15. ágúst 1978	27. maí 1982	Óháður
	Davíð Oddsson	27. maí 1982	16. júlí 1991	Sjálfstæðis­flokkurinn
	Markús Örn Antonsson	16. júlí 1991	17. mars 1994	Sjálfstæðis­flokkurinn
	Árni Sigfússon	17. mars 1994	13. júní 1994	Sjálfstæðis­flokkurinn
	Ingibjörg Sólrún Gísladóttir	13. júní 1994	1. febrúar 2003	Reykjavíkurlistinn
	Þórólfur Árnason	1. febrúar 2003	1. desember 2004	Reykjavíkurlistinn
	Steinunn Valdís Óskarsdóttir	1. desember 2004	13. júní 2006	Reykjavíkurlistinn
	Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson	13. júní 2006	16. október 2007	Sjálfstæðis­flokkurinn
	Dagur B. Eggertsson	16. október 2007	24. janúar 2008	Samfylkingin
	Ólafur F. Magnússon	24. janúar 2008	21. ágúst 2008	Frjálslyndi flokkurinn
	Hanna Birna Kristjánsdóttir	21. ágúst 2008	15. júní 2010	Sjálfstæðis­flokkurinn
	Jón Gnarr	15. júní 2010	16. júní 2014	Besti flokkurinn
	Dagur B. Eggertsson	16. júní 2014	16. janúar 2024	Samfylkingin
	Einar Þorsteinsson	16. janúar 2024	Enn í embætti	Framsóknar­flokkurinn

• Reykjavik.is - Borgarstjórar í Reykjavík frá 1908 Geymt 2 janúar 2009 í Wayback Machine
• Upplýsingasíða um Jón Gnarr Geymt 3 júlí 2011 í Wayback Machine af vef Reykjavíkurborgar
• Öld frá skipun fyrsta borgarstjóra