خەلات
خەلات | |
|---|---|
| ئاهلات | |
  خەلات | |
| کۆۆردینات: 38°45′1″بک 42°28′34″ره / 38.75028°بک 42.47611°ره | |
| وەلات | باکورێ کوردستانێ |
| دەولەت | ترکیە |
| پارێزگەه | بدلیس (پارێزگەه) |
| سەرباژار | خەلات |
| حەژمارا ناهیەیان | 2 ناهیە |
| حەژمارا باژارۆکان | 2 باژارۆک |
| حەژمارا گوندان | 26 گوند |
| حەژمارا مەزرایان | 2 مەزرا |
| قادا رووەردێ | |
| • گشتی | 1.044 کم2 (403 سق م) |
| بلنداهی | 1.720 م (5640 فت) |
| نفووس (2008) | 35.236[1] |
| • بەربەلاڤی | 33،8/کم2 (88/سق م) |
| • سەرباژار (2008) | 19.551 |
| کۆدا پۆستایێ | 13400 |
| کۆدا تەلەفۆنێ | (+90) 434 |
 | |
بگوهێرە | |
خەلات (ب ترکی: ئاهلات)، یەک ژ ناڤچەیێن بەدلیسێ یە. رووبەر 1.044 کم² یە. حەژمارا نشتەجهێن ناڤەندێ 23.000ئوو ب گشتی ژی نێزیکی 45.000ئە . 26 گوندئوو 2 مەزرەیە وێ هەنە. گەل ژ کوردان پێک تێ. د سالێن 60´ی دە دەولەتا ترک ناڤێنئە ردنیگاریکئێ ن کوردی قەدەخە کریەئوو ناڤێن ب ترکی پێڤە دانیە.
سەیدا مەهموود برفکانی،د پرتووکا خوە ب ناڤێ برفکان سەیدالارı دا وەها گۆت: چار هێزار سال بەرێ دەما حوریائە ڤ باژارئا ڤا کر. حەر دو تشتێ کوو ژێ هەز دکرن کووئا خئوو چیا بوو ب هەڤە زەلقاندنئوو گۆتن خەلات یانێ (اخ)ئوو (لات). حەر وەک تێ زاننێئا لیک خەلاتێ چیایێ سیپانئوو ئا لیک و ژئا خ. خەلاتێ ناڤێ خوە گرتیە. حەر وەک تێ زاننێ حور باپرێ کوردانە.
د تۆمارێن دیرۆکی دە ناڤێ خەلاتێ وەکی خەلات، خالادس، ئاخلات، شالەات (ئەرمەنی)، کەلاته (ئاشووری)، خیلات (ئەرەبی) دەرباس دبە. پشتیئا ڤا بوو نا کۆمارا ترکیێ د سالا 1924'ی دە دبە ناڤچە.
ناڤدارێن خەلاتێ
[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]ئەڤ زات کورێ سەییدئە لی'یێ خۆراسانی یە. ناڤلێکە وی باڤە لوورە یە.د 682'ێ حجری دا لئا خلات'ێ چوون ل سەر مافەیا خوە. شێخێ تەریقەتا سوهرەڤەردی بوو یە.
ناڤێ وی یێئە سلێ سەیدا موهەممەدئە . ناڤلێکا وی حاجی نزامەددینئە . کورێ سەیدائە همەدێ خەلاتی یە. د سالا 751'ێ حجری دا چوون ل سەر مافەیا خوە. تربە وی ل تاخا دەرەئە یە. (واد) لێ نخابن د کورێ بوبەلەرئە فتاخ خەرا بوو یە. نها ب ڤە ناڤە تاخاک وەها نینە. دبە کوئە فتاخ خەرابە باژێرئا ن ژ تاخا قالە یە بە. شێخێ تەریقەتا سوهرەڤەرد یە.
کورێ حەج نیزامەددینئا خلاتی یە. شێخێ تەریقەتا سوهرەڤەرد یە. د 781'ێ حجر دا ل خەلات'ێ چوون ل سەر مافەیا خوە.
ئەڤ زات دئی لمێ زاهرئوو باتن دا ماهر بوو. د تەریقەتا سوهرەوەردی دا ب کوتوب بوو د زانستییێ دا فەیلەسۆف بوو. گشتی بوو نەپەنئوو ئە سرارێ İمام'ێنئە هلێبەیتێ. ژ بەر ڤێ یەکێ ژێرا دهات گۆتن İمام حسێن خەلاتی. د سالا 808'ێ حجری دا ل مسرێ ل قاهیرەیێ چوون ل سەر مافەیا خوە. تربە وی ل مەنتەقە یا İمامێنئە . چار کورێ وی هەنە، سەیدا باڤە مەنسوورئوو سەیدا باڤە مەکقسوودئوو سەیدا میر حەسەنئوو سەیدا مهەممەد. مالباتا بریفکانیا ژ سەیدا باڤا مەنسوور تێ. ناڤێ کورێ سەیدا باڤا مەنسوور، سەیدا İسهەق خەلاتی بوو یە. (890 ح.) ناڤێ کورێ وی سەیدائە بدوولگان خەلاتی (926 ح.) ناڤێ کورێ وی سەیدا سلێمان خەلاتی بوو یە (961 ح.) ناڤێ کورێ و سەیدا مووسا خەلات بوو یە.(995 ح.) ناڤێ کورێ وی سەیدائە بدلکەرم خەلاتی یە . (1027 ح.) ناڤێ کورێ وی سەیدا شەمسەدن قوتبێ خەلات بریفکانی یە. حەموو بریفکانی ژ وەرتا سەیدا شەمسەدنئە . نێها بریفکانی ل İراق'ێئوو ترکیە'یێ خەلات - ئامەد - خنووس - وانێئوو سووری (حاما) دژین.
- ئیزەد بەگ ، سەرهلدانا کوردان د بن سەرۆکاتیائی زەد بەگ
وارگەهێن دیرۆکیئوو توریستیکئێ ن خەلاتێ
[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]- پرەیا خەرابشارێ
- کەلا رۆمایی
- کەلا خەرابشارێ
- مزگەفتا باباجان (تر. بایندر جام)
- مزگەفتائی سکەندەر
- مزگەفتا قازی مەهموود
- مزگەفتا لەزگین بەگ (تر.ئو لو جام)
- گۆرستانا مەد (تر. تüرک بüیüکلەر مەزارلگ)
- گۆرستانا شێخێ رەش
- گۆرستانا چلبرا
- گۆرستانائە رکیزان
- حەمامائە مرخانئی سکەندەر (تر. Iسکەندەرپاسا حامام)
- کومبەتائە رکیزان خاتوون (تر.ئە رزەن حاتون)
- کومبەتا کەشیش
- کومبەتا فلەهان (تر. حاسان پاشا کüمبەت)
- کومبەتا لەزگین بەگ (تر.ئە مر بایندر کüمبەت)
- کومبەتا خۆسرۆڤئوو کنارێ (تر.ئە سەن ڤە تەکن کüمبەت)
- تربا شێخ نەجمەدین
- تربائە مرولەرەب (تر.ئا ل تüبەس،ئا راپەمر تüربەس)
چاڤکانی
[دەستکاری | دەستکاریی سەرچاوە]- سەیید ماهموت بıرفکان-"بıرفکان سەییدلەر"
| باژار |  | |
|---|---|---|
| گوند | ||
| گراڤێن گۆلێ |  | |
|---|---|---|
| کەلا | ||
| باژارێن دەروودۆرا گۆلێ | ||
| گۆلێن نێزیکی بەهرا وانێ | ||
