Jump to content

Неарктика

From Vikipediya
Дунё харитасида Неарктика

Неарктика (Неарcтис — Неарктика қироллиги ёки минтақаси) қуруқликнинг иккита зоогеографик минтақасидан бири бўлиб, Голарктика ба’зан бўлинади (иккинчи минтақа - Палеарктика[1]). Ернинг энг йирик биогеографик минтақаларидан бири саналади[2].

Географияси

[edit | edit source]

Неарктика деярли бутун Шимолий Америка, Гренландия ва Мексика тоғликларини қамраб олади. Икки Америка қит’асининг унга кирмаган минтақа қисмлари Неотропикка тегишли.

Бизнинг давримизда Панама яримороллари билан боғлаб турувчи Шимолий ва Жанубий Америка 180 миллион йил олдин бир-биридан ажралган. У ерда бутунлай бошқа турдаги ўсимлик ва ҳайвонлар олами вужудга келди. Шимолий Америка шимолий суперконтинент Лавразиянинг бир қисми бўлса, Жанубий Америка жанубий суперконтинент Гондвананинг бир қисми эди. Атлантика океани пайдо бўлгандан сўнг, Шимолий Америка кейинчалик Евроосиёдан ажралиб чиқди, аммо у яна Беринг бўғози ўрнида жойлашган табиий кўприк орқали бирикади. Бу эса ҳар иккала қит’ага ўсимлик ва ҳайвонот дунёсининг кўплаб турларини яна бир бор "тенглаштириш" имконини берди. Шунинг учун Неарктика ва Палеарктика бугунги кунда жуда кўп умумий биологик турларга эга ва улар кўпинча Голарктиканинг умумий экологик зонасига бирлаштирилган.

Ўсимлик олами

[edit | edit source]

Ўсимлик дунёси 8 та эндемик оилани ўз ичига олади. Улардан биттаси - Гйротҳираcеаэ — Кордилер минтақасига хос, 2 - Ҳйдрастидаcеаэ (айиқтовондошларга яқин) ва Леитнериаcеаэ (1 тур – пўканак дарахтлар Леитнериа флоридана) Миссисипи минтақасида ўсади.

Соноран ҳудудида 5 та эндемик— Cроссосоматаcеаэ, Фоуқуиэриаcеаэ (энг машҳур ксерофил тиконли буталар "окотило" - Фоуқуиэриа спленденс), Коэберлиниаcеаэ ва Птеростемонаcеаэ турлари кенг тарқалган.

Ҳайвонот дунёси

[edit | edit source]

Сўнгги музлик даврида Неарктикада от, туя, мамонт, мастодон, қиличтишли йўлбарс ва кичик юзли айиқ каби кўплаб йирик ҳайвонлар қирилиб кетди. Шу билан бирга, одамларнинг жойлашиши бошланди. Бўшатилган экологик жойлар ёввойи буқалар (бизон), гризлилар (айиқ тури) ва вапитлар (кийик) каби турлар эгаллаши мумкин эди.

Неарктикадан келиб чиққан ҳайвонот туркумлари:

Гепард ҳам дастлаб Шимолий Америкада пайдо бўлган, Осиё ва Европага тарқалган, аммо айни паллада у деярли фақат Африкада учрайди. Кичик юзли айиқлар фақат Шимолий Америкада топилган. Уларнинг бугунги кунда тирик қолган ягона яқин вакили Жанубий Америкада яшовчи кўзойнакли айиқдир.

Характерли жиҳати шундаки, Неарктикада сичқонлар оиласининг кемирувчилари йўқлиги (умумий синантроплар - каламушлар ва уй сичқонлари бундан мустасно), хомяклар кўплиги ва хилма-хиллиги билан ажралиб туради.

Манбалар

[edit | edit source]
  1. Неарктика. Словарь иностранных слов, 2006.
  2. Второв П. П., Дроздов Н. Н.. Биогеография. М.: Просвещение, 1978.