Оренбург

Оренбург
Оренбург
	шаҳар
	; Байроқ ; Герб
	51°46′0″Н 55°6′0″Э / 51.76667°Н 55.10000°Э
Мамлакат	Россия
вилоят	Оренбург вилояти
Ҳукумат
	Мишеряков, Юрий Николаэвич
Асос солинган	1743
Илк эслатилиши	1735
Аввалги номлари	1938 — Оренбург ; 1957 — Чкалов
Майдон	259 км2 (100 кв ми)
Аҳолиси (2011)	579,3 минг
Зичлиги	2 112 киши/км2
Миллий таркиб	руслар 83,4 % ; татарлар 7,8 % ; украинлар 2 % ; қозоқлар 2 % ; ва бошқалар 4,8 % ;
Телефон коди	3532
Почта индекс(лар)и	460000
ОКАТО коди	53401
	Оренбург Оренбург

Оренбург ёки Оринбор (русча: Оренбу́рг, қозоқча: Орынбор; 1938-1957-йилларда Чкалов) — Россия Федерациясининг Оренбург вилоятидаги шаҳар. Урал дарёси бўйида. Темир йўл тугуни. Аҳолиси 529,6 минг киши (1998). Шаҳар саноатида машинасозлик етакчи ўринда — темирчилик, пресслаш асбобускуналари, пармаловчи жиҳозлар, паст волтли аппаратлар, станок ва бошқа ишлаб чиқарилади; ёқилғи, кимё ва нефт кимёси, енгил (ипак газла-малар, кўн), озиқовқат саноати корхоналари мавжуд. 4 олий ўқув юрти, 3 театр, ўлкашунослик, тасвирий санъ-ат музейлари бор. Илк бор 1735-йилда Ўр дарёсининг Ёйиқ (ҳозирги Урал)га қуйилиш жойида вужудга келган (номи шундан); 1743-йилдан ҳозирги ўрнида. О. 18-аср ва 19-асрнинг 1-ярмида ҳарбий чегара линиясининг асосий истеҳкоми; 1744-йилдан О. губерняси, 1782-йилдан Уфа но-иблиги (наместничествоси)нинг маркази, 1796—1801 ва 1865-йилдан губерня маркази. О. казак қўшинларининг ҳарбий ва маъмурий маркази (1748-йилдан). 1850—81 йилларда генерал губернаторлик маркази. Россия империяси билан Ўрта Осиё хонликлари ўртасида 18— 19-асрларда савдо ва элчилик алокалари, асосан, О. орқали ўтган. Ўрта Осиёдан О.га савдо ва элчилик карвонлари қатнаб турган (қаранг Оренбург савдо Нули). 1900—1906-йилларда О. — Тошкент темир йўл қурилган. 1920—25 йилларда Қирғизистон Мухтор Республикаси (ўша вақтларда руслар Қозоғистонни Киргизия деб атаган) пойтахти. Меъморий ёдгорликлардан қалъа дарвозаси крлдикдари (18-аср), карвонсарой (1836—42) сақланиб қолган.^[3]

Оренбург (1938—1957-йиллари Чкалов) — Россиядаги шаҳар, вилоят маркази. 1735-йили қўрғон мақсадида барпо этилиб, номи Ор дарёсининг номига бағишлаб қўйилган. Аҳолиси 579,3 мимг киши (2011). Шаҳарда машинасозлик, кимё, нефт кимёси, озиқ овқатлар ишлаб чиқариш ва бошқа маҳсулот ишлаб чиқариш саноати яхши ривожланган. 4 та олий ўқув юрти, жаҳоннома ва тасвирий сан'ат музейлари бор. Оренбург шаҳри Ёйиқ дарёсининг ўнг қирғоғида жойлашган.

Аҳолиси

Шаҳр аҳолиси 579,3-мимг киши (2011). Ўртача зичлиги 2 112 киши./км². Аҳолининг миллий таркиби: руслар 83,4 %, татарлар 7,8 %, украинлар 1,97 %, қозоқлар 2,03 %, бошқуртлар 1,10 %, арманлар 0,63 %, мордвалар 0,52 % ва бошқалар 2,52 %.

Губерния тузулиши

Оренбург генерал-губернаторлиги, Қозоғистоннинг ғрбий, шимолий-ғарб ва жанубий-ғарб томонларини ўтарлаш мақсадида 1850-йили барпо этилиб, 1881-йилгача сақланди. 1868 йили Оренбург генерал-губернаторлиги таркибига маркази Оренбург шаҳри бўлган Тўрғай вилояти ташкил топди. 1876—1881-йили Қозоғистоннинг шимолий-шрқ тарафи билан жанубида Дала ва Туркистон генерал-губернаторликларининг ташкил топиши билан, Оренбург генерал-губернаторлиги тарқалиб, Оренбург губернияси ҳолатига келтирилди. Айтиш жойизки Тўрғай вилояти Оренбург губерниясининг таркибида қолдирилди.

Манбалар

↑ Генералний план Оренбурга. Материали по обоснованию проэкта. Раздел 4.1. Территория города. Стр. 29
↑ Итоги Всероссийской переписи населения 2010 года
↑ ЎзМЕ. Биринчи жилд. Тошкент, 2000-йил

Ушбу мақолада Ўзбекистон миллий энсиклопедияси (2000-2005) маълумотларидан фойдаланилган.

[1] Генералний план Оренбурга. Материали по обоснованию проэкта. Раздел 4.1. Территория города. Стр. 29

[etnicheski-2] Итоги Всероссийской переписи населения 2010 года

[3] ЎзМЕ. Биринчи жилд. Тошкент, 2000-йил

[1]