czas
Encyklopedia
czas, gr. aiṓn [‘trwanie’] lub chrónos [‘następstwo’],
kolejność występowania po sobie zjawisk i zdarzeń, stanowiąca przedmiot badań chronologii;
językozn. kategoria fleksyjna czasownika służąca jako gramatyczny środek określania czasu sytuacji, która jest treścią wypowiadanego zdania, poprzez jej relację do momentu czasowego już wyznaczonego;
polonijny tygodnik ogólnoinformacyjny, wyd. od 1915 w Winnipeg (Kanada);
dziennik informacyjno-polit., wyd. 1848–1934 w Krakowie, 1935–39 w Warszawie;
liczba godzin, w ciągu których pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie lub innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy;
fiz. w teorii względności czas odmierzany przez poruszający się zegar idealny, który mierzyłby czas kolejno w inercjalnych układach odniesienia, w których by chwilowo spoczywał;
czas mierzony położeniem Słońca;
socjol. normy wyznaczające organizację czasu w ramach interakcji, grupy, zbiorowości.
czas obowiązujący w każdej z 24 stref czasowych, na które jest podzielona kula ziemska;
pismo wyd. od 1990 w Krakowie;
czas połowicznego rozpadu, czas połowicznego zaniku, okres połowicznego rozpadu, okres połowicznego zaniku, T1/2,
czas, w ciągu którego liczba nietrwałych mikroobiektów (np. promieniotwórcze jądro atomu, nietrwała cząstka elementarna), a zatem i aktywność promieniotwórcza, zmniejszają się do połowy;
czas faktycznie przepracowany;
fiz. hipotetyczny czas, którego pomiar nie zależy od warunków, w których znajduje się zegar;
czas atomowy międzynarodowy, fr. Temps Atomique International (TAI),
czas ustalany przez Sekcję Czasu Międzynarodowego Biura Miar na podstawie porównań wielu wzorców jednostki czasu (zegary atomowe i in.) rozmieszczonych w różnych miejscach kuli ziemskiej;
czas związany z położeniem na sferze niebieskiej punktu równonocy wiosennej.
czas, po którym natężenie dźwięku w pomieszczeniu zamkniętym zmaleje po wyłączeniu źródła dźwięku o umownie przyjętą wartość 60 dB;
czas pracy, którym są objęci pracownicy zajmujący kierownicze stanowiska (wykonywanie pracy poza normalnym czasem pracy bez dodatkowego wynagrodzenia).
czas pracy, w którym przekroczenie dobowych lub tygodniowych norm czasu pracy zostaje wyrównane krótszym czasem pracy w innych dniach lub tygodniach (usługi, handel, transport).
czas pracy krótszy od normowanego,
Materiały dodatkowe
Ilustracje, multimedia
Tabele, zestawienia
Słownik języka polskiego
czas
1. «nieprzerwany ciąg chwil»
2. «okres, pora, gdy coś jest wykonywane lub coś się dzieje»
3. «chwila, moment, pora»
4. «stosowna, właściwa pora na coś»
5. «sposób obliczania, wyznaczania czasu»
6. «kategoria i forma gramatyczna czasownika»
7. daw. «pogoda»
czas fizyczny «czas mierzony jakimkolwiek zjawiskiem periodycznym, zwykle obrotem Ziemi dookoła osi»
czas geologiczny «rachuba czasu dotycząca procesów skałotwórczych»
czas gwiazdowy «rachuba czasu, której podstawą jest doba gwiazdowa»
czas letni, zimowy «czas przesunięty na okres lata lub zimy o jedną godzinę w stosunku do czasu strefowego lub urzędowego»
czas miejscowy, urzędowy «rachuba czasu obowiązująca na danym obszarze»
czas ochronny «czas, w którym nie można polować na dane zwierzęta»
czas połowicznego rozpadu «okres, po którym liczba jąder atomowych substancji promieniotwórczej zmniejsza się o połowę»
czas przeszły «forma gramatyczna czasownika wyrażająca to, że dokonywanie się czynności jest wcześniejsze od mówienia o niej»
czas przyszły «forma gramatyczna czasownika wyrażająca to, że dokonywanie się czynności jest późniejsze od mówienia o niej»
czas słoneczny «czas mierzony położeniem Słońca»
czas spoczynku «przerwa w wegetacji rośliny z powodu niekorzystnych warunków otoczenia»
czas strefowy «czas obowiązujący w strefach o szerokości 15° długości geograficznej»
czas teraźniejszy «forma gramatyczna czasownika wyrażająca to, że dokonywanie się czynności i chwila mówienia o niej przypadają jednocześnie»
czas uniwersalny «czas słoneczny strefy południka zerowego, przyjęty za podstawowy dla całej kuli ziemskiej»
czas zaprzeszły «czas przeszły oznaczający czynność dokonaną wcześniejszą w stosunku do innej czynności przeszłej»
nienormowany czas pracy «czas pracy niemający ściśle określonych godzin rozpoczęcia i zakończenia pracy»
ruchomy czas pracy «czas pracy o ustalonej liczbie godzin i niewyznaczonej porze jej rozpoczęcia»
dylatacja czasu «w teorii względności: zjawisko polegające na opóźnieniu się zegara będącego w ruchu w stosunku do zegara spoczywającego w układzie inercjalnym»
jedność czasu, miejsca, akcji «trzy podstawowe zasady kompozycji dramatu klasycznego»
neutralizacja czasu «w zawodach sportowych: odliczanie czasu potrzebnego na odbycie dodatkowej drogi lub ominięcie przeszkody»
okolicznik czasu «okolicznik określający czas trwania czynności lub stanu»
wehikuł czasu «w powieściach lub filmach fantastycznonaukowych: urządzenie przenoszące ludzi w przeszłość lub przyszłość»
z czasem «w miarę upływu czasu»
