Słownik języka polskiego PWN

NA CZASIE

Dać komuś arbuza
Czyli: odmówić ręki konkurentowi do niej. Można dawać też czerninę, inaczej czarną polewkę, można dawać kosza. Ważne, by się dawało właśnie kosza i arbuza, a nie kosz czy arbuz.

Trudno odmowę wyrażać wprost, zwłaszcza w takich drażliwych sprawach, stąd wygodne było stosowanie symboli, w tym także gastronomicznych. Można było udawać, że się dało (a jeszcze bardziej: dostało) arbuz, nie arbuza. Taki był zwyczaj na Podolu, gdzie wiele arbuzów.
Jerzy Bralczyk

Więcej
Łatwo pomylić

MASARZ, MASAŻ
Masarz to właściciel masarni, czyli osoba zajmująca się produkcją wędlin, masaż to inaczej masowanie. Pierwsze z tych słów przyszło do polszczyzny z języka czeskiego, drugie z francuskiego.

Źródłem pierwszego jest czeskie maso ‛mięso’, źródłem drugiego portugalskie massa ‛ciasto’. Jaki związek ma ciasto z masażem? Ciasto można ugniatać, podobnie jak ciało osoby masowanej, a swoje massage Francuzi zawdzięczają prawdopodobnie portugalskiemu amassar ‛ugniatać, gnieść’, pochodnemu od massa.
Mirosław Bańko

Więcej
To ciekawe

CIEPŁO
„Ciepło, ciepło...” – mówimy, aby naprowadzić kogoś na ślad rzeczy, której on szuka na naszych oczach. W tej zabawie ciepło znaczy ‛blisko’, a zimno znaczy ‛daleko’ i nie są to odpowiedniości przypadkowe, lecz uzasadnione np. ludzką percepcją tzw. ciepłych i zimnych barw.

Projektanci wnętrz dobrze wiedzą, że pomieszczenia o barwach zielonych i błękitnych wydają się większe niż takie same pomieszczenia utrzymane w żółciach lub pomarańczach. Ciepło jest także pożądane – jak ogień dla naszych odległych przodków, a gesty i uśmiechy ludzi sympatycznych, z którymi chcemy być blisko, określa się jako ciepłe. „Ciepło, ciepło...” – te słowa nie bez powodu utwierdzają nas, że idziemy w dobrym kierunku.
Mirosław Bańko

Więcej

Słowo dnia: podróż

Czy wiesz, że?

Mówimy „Wyszło szydło z worka”, jeśli wydało się coś wstydliwego. Długotrwałe kariery są często podejrzane. Po latach wychodzi szydło z worka.

Więcej przysłów

Zasady pisowni

58. [231] Pisownia nazwisk Polaków — postaci historycznych

Nazwiska osób, które pojawiły się w dziejach Polski przed rokiem 1800, piszemy zgodnie z dzisiejszą ortografią, a więc: Mikołaj Rej, Jan Zamojski (hetman i kanclerz z XVI w.), Tadeusz Rejtan (poseł sejmu rozbiorowego) itp. Wyjątek robimy dla nielicznych nazwisk o pisowni mocno utrwalonej w społecznej świadomości, np. Trembecki (Stanisław — poeta), Kołłątaj (Hugo — pisarz i polityk).

I odpowiednio — nazwiska postaci historycznych działających po roku 1800 piszemy zgodnie z ówczesną pisownią. Dlatego napiszemy: Władysław Stanisław Reymont, Jakub Gieysztor, a także Andrzej Zamoyski (prezes Towarzystwa Rolniczego — 1800–1874), ale Andrzej Zamojski (kanclerz wielki koronny — 1716–1792).

... >>

Porady językowe

Więcej porad

Zmieniają się czasy,
zmieniają się słowa

Zobacz w Słowniku języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego, jak przez pół wieku zmieniło się słowo hospicjum

Więcej słów

Powiedz to inaczej

tajemniczy (sprawa, siła)

Popularne słowa

Przeglądaj słowniki

A
B
C
D
E
F
G
H
I
J
K
L
M
N
O
P
R
S
T
U
V
W
X
Y
Z

Przeglądaj Słownik języka polskiego

A
B
C
D
E
F
G
H
I
J
K
L
M
N
O
P
R
S
T
U
V
W
X
Y
Z

Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny

A
B
C
D
E
F
G
H
I
J
K
L
M
N
O
P
R
S
T
U
V
W
X
Y
Z

Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego

A
B
C
D
E
F
G
H
I
J
K
L
M
N
O
P
R
S
T
U
V
W
X
Y
Z

Jul	AUG	Sep
	24
2016	2017	2018

Newsletter