| Ważniejsze fakty z historii zoologii
|
| IV w. p.n.e. |
Arystoteles — pierwsze całościowe opracowanie wiedzy zoologicznej z zakresu anatomii, embriologii, fizjologii i systematyki |
| I w. n.e. |
Pliniusz Starszy — zebranie całokształtu wiedzy przyrodniczej starożytnych |
| 2. poł. II w. n.e. |
Galen — stworzenie podstaw anatomii i fizjologii |
| 1543 |
A. Vesalius — pierwsze systematyczne i naukowo ścisłe opracowanie anatomii człowieka |
| 2. poł. XVI w. |
K. Gesner — zebranie całości wiedzy zoologicznej od czasów starożytnych |
| 1602 |
U. Aldrovandi — pierwsze dzieło o owadach, zapoczątkowanie entomologii |
| 1628 |
W. Harvey — pierwszy prawidłowy opis całego krwiobiegu |
| 1668 |
F. Redi — pierwszy dowód przeciw teorii samorództwa (doświadczenia m.in. z mięsem skażonym jajami muchy mięsnej) |
| 1693 |
J. Ray przedstawił pierwszą hierarchiczną klasyfikację wszystkich zwierząt znanych od Arystotelesa, powstałą na drodze kolejnych dychotonicznych podziałów Synopsis methodica quadrupedium et serpentini genesis; po raz pierwszy w zoologii określił podstawową jednostkę — gatunek |
| 2. poł. XVII w. |
M. Malpighi — podstawy anatomii mikroskopowej |
| przeł. XVII i XVIII w. |
R. Leeuwenhoek — pierwsze mikroskopowe obserwacje pierwotniaków |
| 1735 |
C. Linné — pierwszy uporządkowany i jednolity układ systematyczny świata zwierząt; wprowadzenie dwuimiennego nazewnictwa gatunków |
| 1740 |
Ch. Bonnet — odkrycie partenogenezy (u mszyc); stworzenie koncepcji drabiny jestestw |
| 1757–66 |
A. Haller — zebranie całości wiedzy ówczesnej o budowie i działaniu organizmu ludzkiego; podstawy współczesnej fizjologii |
| 1759 |
C.F. Wolff — naukowe udokumentowanie teorii epigenezy |
| 1780 |
L. Spallanzani — następny dowód przeciw teorii samorództwa (doświadczenia ze sterylnymi naparami z ziół) |
| 1802–05 |
P.A. Latreille — zebranie i całościowe opracowanie wiedzy z zakresu anatomii, morfologii i warunków życia stawonogów, zwł. owadów |
| 1809 |
J.B. Lamarck — pierwsza teoria ewolucji uzasadniająca zmienność organizmów i wyjaśniająca mechanizm powstawania gatunków; 1815–29 pierwszy układ systematyczny świata zwierząt oparty na ogólnej koncepcji drzewa genealogicznego |
| pocz. XIX w. |
G. Cuvier — wykrycie zasady korelacji (współzależności budowy i funkcji poszczególnych części organizmu), stworzenie podstaw anatomii porównawczej i paleozoologii |
| 1827–28 |
K.E. Baer — odkrycie komórki jajowej ssaków; sformułowanie prawa rozwojowego (prawo Baera); podstawy nowoczesnej embriologii zwierząt |
| 1838–41 |
Ch.G. Ehrenberg, F. Dujardin — podstawy nauki o pierwotniakach (protozoologii) |
| 1838–39 |
T. Schwann — teoria komórkowej budowy organizmów zwierzęcych |
| 1848 |
R. Leuckart — udoskonalenie układu systematycznego zwierząt, stworzenie podstaw parazytologii jako odrębnej nauki |
| poł. XIX w. |
R. Owen — opracowanie i ugruntowanie pojęcia analogii i homologii narządów |
| poł. XIX w. |
J. Dzierżoń — odkrycie dzieworództwa u pszczół; stworzenie naukowych podstaw pszczelarstwa |
| poł. XIX w. |
J.P. Müller — początki fizjologii porównawczej |
| 2. poł. XIX w. |
Rozpoczęcie publikowania fundamentalnych kompendiów zoologicznych: Bronns Klassen und Ordnungen des Tierreichs (od 1853) i Traité de Zoologie (od 1896), aktualizowanych do dziś |
| 1850–55 |
R. Remak — ugruntowanie teorii listków zarodkowych |
| 1854 |
K. Gegenbaur — ugruntowanie kierunku ewolucyjnego w anatomii porównawczej |
| 1855–65 |
C. Bernard — podstawowe odkrycia fizjologiczne z zakresu przemiany materii; rozwój fizjologii eksperymentalnej |
| 1859 |
Ch.R. Darwin — wszechstronnie udokumentowana i naukowo uzasadniona teoria ewolucji organizmów, oparta na tezach doboru naturalnego i walki o byt; jednocześnie taka sama teoria podana przez A.R. Wallace’a
|
| 1861 |
M.J. Schultze — nowoczesna definicja komórki, wykazanie znaczenia protoplazmy jako podłoża procesów życiowych |
| 1863 |
Th.H. Huxley — pierwsze odniesienie teorii ewolucji Ch.R. Darwina także do człowieka; ustalenie pochodzenia płazów od ryb, a ptaków od gadów; zapoczątkowanie kierunku ewolucyjnego w naukach zoologicznych |
| 1865–71 |
A. Kowalewski — naukowe podstawy embriologii porównawczej; udowodnienie homologii listków zarodkowych bezkręgowców i kręgowców |
| 1866 |
E. Haeckel — uogólnienie i sformułowanie prawa biogenetycznego (wykrytego 1864 przez F. Müllera) jako podstawowej zasady rozwoju organizmów zwierzęcych; wyodrębnienie ekologii jako dyscypliny naukowej |
| 1869–80 |
A.R. Wallace — fundamenty zoogeografii |
| 1873 |
W. Mayzel — pierwsze doniesienie o podziale pośrednim (mitozie) komórki zwierzęcej (niezależnie od innych badaczy) |
| 1873–74 |
W. Kowalewski — podwaliny paleontologii ewolucyjnej |
| 1876 |
A.R. Wallace — stworzenie podstaw nowoczesnej zoogeografii, wykrycie zależności rozmieszczenia zwierząt od czynników fizykogeograficznych i historyczno-geologicznych |
| 1877 |
K.A. Möbius — wprowadzenie do nauki pojęcia biocenozy |
| 1885 |
H. Milne-Edwards — wprowadzenie podziału kręgowców na bezowodniowce i owodniowce |
| 1885–1905 |
W. Roux — ugruntowanie eksperymentalnego kierunku w embriologii, nazwanego przez Roux mechaniką rozwoju, a zapoczątkowanego pracami O. i R. Hertwigów
|
| 1888–1903 |
I. Pawłow — wyjaśnienie mechanizmu wydzielania soków trawiennych; po 1903 stworzenie podstaw fizjologii wyższych czynności nerwowych |
| 1879–1907 |
J.H. Fabre — podstawowe prace o życiu (zwł. instynktach) owadów |
| 1892 |
A. Weismann — teoria ciągłości plazmy zarodkowej, stworzenie kierunku zw. neodarwinizmem |
| 1893 |
L. Dollo — prawo nieodwracalności rozwoju rodowego |
| 1900–01 |
G.B. Grassi, F.R. Schaudinn — ostateczne ustalenie cyklu rozwojowego zarodźca zimnicy i wyjaśnienie roli widliszka w tym cyklu |
| 1900–35 |
H.F. Osborn — całościowe opracowanie kopalnych ssaków z obszarów Ameryki Północnej |
| pocz. XX w. |
Th.H. Morgan — doświadczalne wykazanie roli chromosomów w dziedziczeniu |
| 1909 |
L. Dollo — stworzenie biologicznie ujmowanej paleontologii — paleobiologii |
| od 1920 |
J. Pawłowski i K. Skriabin — fundamentalne prace z zakresu parazytologii, m.in. w ujęciu ekologicznym |
| 1927 |
H.J. Muller — odkrycie mutagennego działania promieni rentgenowskich (doświadczenia z drozofilą) |
| od ok. 1927 |
K. von Frisch — podstawowe badania nad zachowaniem się zwierząt (m.in. nad odczuwaniem barwy, dźwięków i czynników chemicznych, gł. przez pszczoły i ryby) |
| 1948–62 |
R. Kozłowski — fundamentalne badania nad graptolitami i ustalenie ich stanowiska systematycznego |
| od 1949 |
K.Z. Lorenz i N. Tinbergen — podstawy etologii |
| 1959–66 |
W. Henning — rozwój systematyki filogenetycznej i metod kladystycznych |
| od 2. poł. XX w. |
Odkrycie i opisanie zwierząt o nieznanych dotąd planach budowy i pozycji systematycznej |
| 1961 |
Opublikowanie przyjętych przez International Commision on Zoological Nomenclature (powstała w 1901) kluczowych dla zoologii reguł nazewnictwa zoologicznego — International Code of Zoological Nomenclature (ostatnie wydanie 1999) |
| 1975 |
F.O. Wilson — podstawy socjobiologii |
