Irailaren 11
data
Irailaren 11 gregoriotar egutegiaren urteko berrehun eta berrogeita hamalaugarren eguna da, 255.a bisurteetan. 111 egun falta dira urtea amaitzeko.
.jpg)
.jpg)
Gertaerak
aldatuEuskal Herria
aldatu- 1974 – ETAk Martin Durán Grande goardia zibila hil zuen Nafarroan.
- 2007 – Espainiako Auzitegi Nazionaleko Baltasar Garzon epaileak Juan Mari Olano Askatasunaren eleduna kartzelara bidali zuen.
- 2008 – Europar Batasuneko Justizia Auzitegiak EAEko foru ogasun sistema onartu eta babesteko erabakia hartu zuen.
Mundua
aldatu- 1297 – Stirling zubiko gudua: William Wallace-en agindupean, eskoziarrek ingelesak garaitu zituzten.
- 1973 – Augusto Pinochetek zuzendutako armadak Txileko herrialdearen kontrola hartu zuen eta Salvador Allendek bere buruaz beste egin zuen La Monedan.
- 2001 – 2001eko irailaren 11ko atentatuak: New Yorkeko World Trade Center eta Washingtongo Pentagonoa eraikinek, hegazkin bidezko atentuak jasan zituzten inoiz inork AEBetako lurraldean jo duen erasorik larriena sorraraziz.
- 2005 – Junichiro Koizumi, Japoniako lehen ministro berraukeratu zuten.
- 2006 – 736 etorkin ailegatu ziren Kanarietara Mauritaniatik itsasoz etorriak.
- 2012 – "Catalunya, nou estat d'Europa" manifestazioa: Bartzelonan milioi bat eta erdi lagun Kataluniaren independentziaren alde manisfestatu ziren.
- 2013 – Kataluniako Egun Nazionala: Kataluniako independentismoa aldarrikatuz 400 kilometro luze zituen Via Catalana izeneko giza-katea egin zen.
- 2014 – Kataluniako Egun Nazionalean jendetza handiak Kataluniaren autodeterminaziorako erreferendumaren eta independentziaren alde V erraldoi bat osatuz Bartzelonako kaleak bete zituen.
- 2018 – Fem la República Catalana (Kataluniako Errepublika egin dezagun) manifestazioak miloi bat inguru lagun bildu zituen Bartzelonan.
Arte eta kultura
aldatuEuskal Herria
aldatu- 2008 – Ekainberri, Ekaingo leizearen erreplika zabaldu zuten.
Mundua
aldatu- 1962 – Ingalaterra: The Beatles taldeak lehen singlea bukatu zuten: Love Me Do.
- 1987 – Hellraiser filma estreinatu zen, Clive Barkerek zuzendu eta Andrew Robinson, Clare Higgins, Sean Chapman, Ashley Laurence, Doug Bradley, Nicholas Vince, Simon Bamford, Grace Kirby eta Oliver Smith aktoreek antzeztu zuten.
- 1992 – Sneakers (Begiluzeak) filma estreinatu zen, Phil Alden Robinsonek zuzendu eta Robert Redford, Dan Aykroyd, Ben Kingsley, Mary McDonnell, River Phoenix, Sidney Poitier eta David Strathairn aktoreek antzeztu zuten.
- 1998 – Rounders filma estreinatu zen, John Dahlek zuzendu eta Matt Damon, Edward Norton, John Turturro, Famke Janssen, Gretchen Mol, John Malkovich eta Martin Landau aktoreek antzeztu zutelarik.
Zientzia eta teknologia
aldatuEuskal Herria
aldatuMundua
aldatuKirolak
aldatuEuskal Herria
aldatu- 2011 – Urdaibaik Kontxako CXVI. Bandera irabazi zuen; bermeotarrek lortzen zuten ondoz ondoko bigarrena zen.
- 2016 – Kontxako CXXI. Bandera: Gizonezkoetan Urdaibai (Bermeo) garaile eta emakumezkoetan San Juan (Pasai Donibane).
- 2022 – 2022ko Kontxako Bandera: Urdaibai (Bermeo)k 6. bandera eskuratu zuen, eta Oriok hirugarrena emakumezkoetan.
Mundua
aldatuJaiotzak
aldatuEuskal Herria
aldatu- 1710 – Juan Kastañiza, bizkaitar militarra (h. 1770).
- 1811 – Joan Batista Artxu, euskal idazlea (h. 1881).
- 1868 – Migel Muñoa, gipuzkoar irakaslea, gaur egungo ikastolen aitzindaria (h. 1953).
- 1875 – Adolfo Sáenz-Alonso, Real Sociedad futbol klubeko lehenengo presidentea (h. 1964).
- 1885 – Pedro Mourlane Mitxelena, gipuzkoar idazle eta kazetaria (h. 1955).
- 1892 – Jose Antonio Uharte, nafar biolinista (h. 1968).
- 1911 – Conchita Montenegro, euskal herritar aktore eta dantzaria (h. 2007).
- 1916 – Faustino Azpiazu, Sakabi, euskal trikilaria, Sakabi eta Egañazpi bikoteko kidea (h. 1995).
- 1923 – Jose Luis Akarregi, esku huskako euskal pilotaria (h. 2012).
- 1924 – Julien Arrieta, gipuzkoar errugbilaria (h. 2017).
- 1925 – Agustín Argote, bizkaitar boxeolaria (h. 1996).
- 1926 – Imanol Lertxundi, militante ezkertiar eta abertzalea (h. 1995).
- 1935 – Jazinto Sagarna, Gorbeiako artzaina, bizkaitar artzain eta eguraldi iragarlea (h. 2018).
- 1939 –
- Mariano Ferrer, gipuzkoar kazetaria (h. 2019).
- Klaudio Harluxet, baxenafar informatikaria, politikaria eta euskaltzalea, euskarazko informatikan aitzindaria (h. 1993).
- 1947 –
- José Antonio Nielfa, La Otxoa, bizkaitar transformista eta musikaria, 1970-80 hamarkadan Hego Euskal Herrian publiko orokorrarentzat ezaguna izan zen lehen LGBT artista.
- Amaia Zubiria, gipuzkoar abeslaria, Euskal Abestigintza Berriak emandako emakumezko abeslaririk garrantzitsuena.
- 1953 – Juan José Crespo Galende, PCE (r)-ko eta GRAPOko bizkaitar militantea (h. 1981).
- 1960 – Pantxoa Etxegoin, baxenafar kultura-eragilea.
- 1962 – Julio Salinas, bizkaitar futbolari ohia eta kirol esataria.
- 1967 – Javier Vizcaino, bizkaitar kazetaria eta irrati esataria.
- 1973 – Maite Ruiz de Larramendi, nafar palaria.
- 1977 – Katia Reimberg, brasildar-gipuzkoar Giza Eskubideen aldeko ekintzailea eta feminista, São Paulon.
- 1986 – Fabrice Martin, lapurtar tenislaria.
- 1989 – Enrique Sanz, nafar txirrindularia.
- 1997 – Andrea Monrocle, bizkaitar artista plastikoa.
- 2005 – Udane Ostolaza, gipuzkoar harri-jasotzailea.
Mundua
aldatu- 1182 – Minamoto no Yoriie, Japoniako Kamakura shogunerriko bigarren shoguna (h. 1204).
- 1470 – Martin Waldseemüller, alemaniar kartografoa, Amerika izena erabiltzen lehenengoa (h. 1520).
- 1476 – Luisa Savoiakoa, Frantzisko I.a Frantziakoaren ama (h. 1531).
- 1494 – Elixabete Brunswick-Lüneburgekoa, Brunswick-Lüneburgeko dukesa jaiotzez eta Guelderseko dukesa ezkontzaz (h. 1572).
- 1522 – Ulisse Aldrovandi, italiar naturalista, historia naturaleko ikasketen aita (h. 1605).
- 1524 – Pierre de Ronsard, frantziar poeta (h. 1585).
- 1557 – Josef Calasanz, espainiar apaiz eta hezitzailea, Eskolapioak kongregazioaren fundatzailea (h. 1648).
- 1611 – Henri de La Tour d'Auvergne (Turenneko bizkondea), Frantziako mariskal jenerala (h. 1675).
- 1656 – Ulrika Eleonor Danimarkakoa, Suediako erregina ezkontidea (h. 1693).
- 1741 – Arthur Young, britainiar ekonomialaria (h. 1820).
- 1743 – Nicolai Abildgaard, daniar margolari, eskultore, arkitekto eta irakaslea (h. 1809).
- 1762 – Joanna Baillie, eskoziar poeta eta dramagilea (h. 1851).
- 1769 – Johann Erdmann Hummel, alemaniar margolaria (h. 1852).
- 1771 – Mungo Park, eskoziar esploratzailea, botanikoa eta naturalista (h. 1808).
- 1798 – Franz Ernst Neumann, alemaniar mineralogo eta fisikaria (h. 1895).
- 1815 – Karl Zeiss, alemaniar optikoa (h. 1888).
- 1829 – Thomas Hill, estatubatuar margolaria (h. 1908).
- 1838 – Adam Asnyk, poloniar olerkari eta antzerkigilea (h. 1897).
- 1861 – Erich von Falkenhayn, Alemaniako Estatu Nagusiaren nagusia (h. 1922).
- 1862 – O. Henry, estatubatuar idazle eta kazetaria (h. 1910).
- 1865 – Rainis, letonierazko olerkaria (h. 1929).
- 1869 – Víctor Català, kataluniar eleberrigilea (h. 1966).
- 1870 – Nils Kjær, norvegiar idazlea (h. 1924).
- 1875 – Edith Humphrey, ustez Kimikako doktoretza lortu zuen lehen emakume britainiarra (h. 1978).
- 1877 –
- Feliks Dzerzhinski, Burdinezko Feliks, poloniar boltxebikea (h. 1926).
- James Hopwood Jeans, ingeles fisikari eta astronomoa (h. 1946).
- Rosika Schwimmer, hungariar aktibista feminista, bakezale eta sufragista (h. 1948).
- 1881 – Asta Nielsen, danimarkar aktorea (h. 1972).
- 1883 – William Llewellyn Dyer, ingeles enpresaburu eta futbolaria (h. 1936).
- 1885 – D.H. Lawrence, ingeles idazle eta poeta (h. 1930).
- 1889 – Pierre Reverdy, frantziar olerkaria (h. 1960).
- 1890 – Euphemia Haynes, estatubatuar matematikari eta irakaslea (h. 1980).
- 1891 – Noël Gallon, frantziar konpositore eta musika irakaslea (h. 1966).
- 1892 – Lucien Buysse, belgikar txirrindularia (h. 1980).
- 1903 – Theodor Adorno, alemaniar filosofo, soziologo eta musikologoa (h. 1969).
- 1904 – José María Bueno, espainiar kardinala, Gasteizko gotzaina izandakoa (h. 1987).
- 1910 – Manuel Mujica Láinez, argentinar idazlea (h. 1984).
- 1913 – Johanne Andersen, daniar apaiz luterotarra (h. 1999).
- 1917 – Ferdinand Marcos, Filipinetako diktadorea (h. 1989).
- 1919 – Ota Šik, txekiar ekonomialaria, Pragako 1968ko Udaberriko buruzagietako bat (h. 2004).
- 1927 – Abel San Martín, Barberito I.a, esku huskako errioxar pilotaria (h. 1980).
- 1930 –
- Jean-Claude Forest, frantziar komikigilea (h. 1998).
- Vera T. Sós, hungariar matematikaria, zenbakien teorian eta konbinatorian espezializatua (h. 2023).
- 1933 –
- Rachid Sfar, Tunisiako lehen ministroa (h. 2023).
- Mátyás Szűrös, Hungariako presidentea.
- 1935 –
- Arvo Pärt, estoniar musikagilea.
- German Titov, sobietar kosmonauta, Lurra orbitatu zuen bigarren gizakia (h. 2000).
- 1937 – Paola Belgikakoa, Belgikako erregina ezkontidea.
- 1940 – Brian De Palma, estatubatuar zinema-zuzendari eta gidoigilea.
- 1943 – Michel Herjean, bretoi sindikalista eta independentista (h. 2022).
- 1944 – Serge Haroche, frantziar fisikaria, 2012ko Fisikako Nobel Saria.
- 1945 – Franz Beckenbauer, Kaiserra, alemaniar futbolaren historiako jokalaririk onentzat hartua (h. 2024).
- 1946 – Anthony Browne, Haur eta Gazte Liburuen ilustratzaile eta idazle britainiarra.
- 1947 – Gerry Conway, ingeles musikaria, Jethro Tull eta Fairport Convention taldeetako kidea (h. 2024).
- 1950 – Eijun Kiyokumo, japoniar futbolari ohia.
- 1951 – Hugo Porta, argentinar arkitekto eta errugbilari ohia.
- 1956 – Roger Subirats, Roger, kataluniar komikilaria (h. 2017).
- 1960 – Hiroshi Amano, japoniar ingeniaria, 2014ko Fisikako Nobel Saria.
- 1961 - Dolores Sanchez Palomino, galiziar irakaslea eta filologoa.
- 1963 – Carmen Ybarra Careaga, espainiar enpresaburua da, Ybarrako Arriluce III. markesa.
- 1965 –
- Baxar al-Assad, Siriako presidentea.
- Pablo Granados, argentinar aktore, musikagile eta umorista.
- 1967 – Sung Jae-gi, Hego Koreako feminismoaren aurkako ekintzailea (h. 2013).
- 1970 – Paul B. Preciado, espainiar filosofoa eta queer aktibista.
- 1972 – Eoin Ó Broin, irlandar politikari eta idazlea.
- 1982 –
- Sviatlana Tsikhanouskaia, bielorrusiar giza eskubideen aldeko ekintzailea eta politikaria.
- Lieuwe Westra, Herbehereetako txirrindularia (h. 2023).
- 1983 - Vivian Cheruiyot, kenyar atleta, distantzia ertainetan eta maratoian aditua.
- 1987 – Munroe Bergdorf, britainiar emakumezko modelo transgenero, DJ eta transexualen aldeko eta arrazakeriaren aurkako ekintzailea.
- 1988 – Juanfran, espainiar futbolaria.
- 1994 –
- Jaylon Brown, estatubatuar saskibaloi jokalaria.
- Jordi el Niño Polla, espainiar aktore pornografikoa.
- 1995 – Matilda De Angelis, italiar musikagilea, abeslaria eta aktorea.
- 1999 – Samantha Hudson, espainiar artista, abeslari, aktore, interneteko ospetsu eta LGBT kolektiboko aktibista.
- 2001 – Jovan Kljajić, montenegroar saskibaloi jokalaria.
Heriotzak
aldatuEuskal Herria
aldatu- 1951 – Gabriel Ybarra, bizkaitar merkatari, enpresaburu eta industrialaria (j. 1877).
- 1969 – Julio Beobide, zumaiar eskultorea (j. 1891).
- 1973 – Manuel Iribarren, nafar idazle eta kritikaria (j. 1902).
- 1974 – Krispin Sorarrain, Alkizako alkatea eta kronista (j. 1889).
- 1980 – Ignacio Agirrezabala, Txirri II.a, euskal herritar futbolari eta ingeniaria (j. 1909).
- 1992 – Fernando Otazu, gipuzkoar abokatu eta politikaria (j. 1920).
- 2002 –
- Resurrección Hernández Gil, 109 urte bizi izan zen euskal herritarra (j. 1893).
- Rosario Zubizarreta, Ermua I, bizkatar erraketista (j. 1918).
Mundua
aldatu- 1161 – Melisenda Jerusalemgoa, Jerusalemgo erregina (j. 1105).
- 1227 – Luis IV.a Turingiakoa, Turingiako landgraf edo jauna (j. 1200).
- 1596 – Pieter Dirkszoon Keyser, herbeheretar itsasgizon, kartografo, esploratzaile eta astronomoa (j. c. 1540).
- 1661 – Jan Fyt, flandestar margolaria (j. 1611).
- 1721 – Rudolf Jakob Camerarius, Alemaniako naturalista (j. 1665).
- 1733 – François Couperin Handia, frantziar musikagile barrokoa (j. 1668).
- 1823 – David Ricardo, britainiar ekonomialari politikoa (j. 1772).
- 1888 – Domingo Faustino Sarmiento, idazle, politikari eta presidente argentinarra (j. 1811).
- 1891 –
- Antero de Quental, portugaleko olerkaria (j. 1842).
- Augustin Théodule Ribot, frantziar margolaria (j. 1823).
- 1939 – Konstantin Korovin, errusiar margolaria (j. 1861).
- 1941 – Khristian Rakovski, bulgariar iraultzailea (j. 1873).
- 1943 – Oswald Teichmüller, alemaniar matematikaria (j. 1913).
- 1948 – Muhammad Ali Jinnah, Pakistango buruzagi musulmana eta lehendabiziko lehen gobernaria (j. 1876).
- 1949 – Henri Rabaud, frantziar musikagilea (j. 1873).
- 1950 –
- Jan Christian Smuts, Hegoafrikako politikari eta militarra, Hego Afrikaren batasunaren aitzindaria (j. 1870).
- Romanonesko kondea, espainiar lurjabe agintetsua eta Espainiako presidentea (j. 1863).
- 1956 – Lucien Febvre, frantziar historialaria (j. 1878).
- 1957 – Mary Proctor, britaniar-estatubatuar astronomia-zabaltzailea (j. 1862).
- 1971 – Nikita Khrustxov, SESBeko burua (j. 1894).
- 1973 –
- Salvador Allende, Txileko presidentea, munduko demokratikoki aukeratutako lehenengo presidente marxista (j. 1908).
- Edward Evan Evans-Pritchard, ingeles antropologo eta etnologoa (j. 1902).
- 1975 – Pedro Antequera Azpiri, espainiar margolaria, marrazkilaria eta artista grafikoa (j. 1892).
- 1978 – Ronnie Peterson, suediar 1 Formulako gidaria (j. 1944).
- 1982 – Wifredo Lam, kubatar margolari eta eskultorea (j. 1902).
- 1986 – Panagiotis Kanellopoulos, Greziako lehen ministroa (j. 1902).
- 1987 –
- Lorne Greene, kanadar aktore eta abeslaria (j. 1915).
- Peter Tosh, jamaikar reggae musikaria (j. 1944).
- 1990 – Myrna Mack, guatemalar antropologoa (j. 1949).
- 1993 – Erich Leinsdorf, austriar-estatubatuar orkestra-zuzendaria (j. 1912).
- 1994 –
- Luciano Sgrizzi, italiar klabe-jotzailea, pianista, musikagilea eta musikologoa (j. 1910).
- Jessica Tandy, estatubatuar aktorea (j. 1909).
- 1995 – Georges Canguilhem, frantziar filosofoa, epistemologiaren sortzaileetako bat (j. 1904).
- 1996 – Koichi Oita, japoniar futbolaria (j. 1914).
- 1998 – Claudia López Benaiges, txiletar militante feminista eta anarkista (j. 1972).
- 2001 – Berry Berenson, estatubatuar modeloa, argazkilaria eta aktorea, irailaren 11ko erasoetan eraila (j. 1948).
- 2002 – Kim Hunter, estatubatuar zine, antzerki eta telebista aktorea (j. 1922).
- 2003 –
- Anna Lindh, suediar politikaria (j. 1957).
- John Ritter, estatubatuar aktorea (j. 1948).
- 2005 – Abdallah Ibrahim, Marokoko lehen ministroa (j. 1918).
- 2006 –
- Solange Fernex, frantziar ekintzaile politiko eta bakezalea, Europako mugimendu ekologistaren aitzindarietako bat (j. 1934).
- Joachim Fest, alemaniar historialari, kazetari, kritikari eta argitaratzailea (j. 1926).
- 2009 – Juan Almeida Bosque, kubatar politikari, militar, konpositore eta iraultzaile komunista (j. 1927).
- 2011 – Andy Whitfield, galestar aktorea (j. 1971).
- 2013 –
- Jimmy Fontana, italiar kantautore, abeslari eta musikagilea (j. 1934).
- Lesley Sibner, estatubatuar matematikaria (j. 1934).
- 2016 – Alexis Arquette, estatubatuar aktore, kabaret-artista, marrazkilari underground eta ekintzaile transexuala (j. 1969).
- 2017 –
- Abdul Halim Kedahkoa, Kedahko sultana eta Malaysiako erregea (j. 1927).
- Peter Hall, britainiar antzerki zuzendaria (j. 1930).
- 2019 – B. J. Habibie, Indonesiako presidentea (j. 1936).
- 2020 – Christian Poncelet, frantziar politikaria (j. 1928).
- 2021 – Abimael Guzmán, Presidente Gonzalo, Peruko iraultzailea (j. 1934).
- 2022 –
- Javier Marías, espainiar idazle eta itzultzailea (j. 1951).
- Alain Tanner, suitzar zinemagilea (j. 1929).
Jaiak eta urteurrenak
aldatu- Sehaska egutegiko izendegia: Koro, Koru eta Adur.
- Kataluniako Egun Nazionala.
Kanpo estekak
aldatu