Ocean Indyjski

ocean między Afryką, Azją, Australią i Antarktydą

Ocean Indyjski[1] (rzadko: Indyk[2][3]) – trzeci pod względem wielkości zbiornik wodny na świecie, ocean zajmujący około 20% powierzchni Wszechoceanu.

Ocean Indyjski
Ilustracja
Kontynent

Azja, Afryka, Australia

Państwa

 Południowa Afryka,
 Mozambik,
 Madagaskar,
 Mauritius,
 Komory,
 Tanzania,
 Seszele,
 Kenia,
 Somalia,
 Dżibuti,
 Erytrea,
 Sudan,
 Egipt,
 Izrael,
 Jordania,
 Arabia Saudyjska,
 Jemen,
 Oman,
 Zjednoczone Emiraty Arabskie,
 Katar,
 Bahrajn,
 Kuwejt,
 Irak,
 Iran,
 Pakistan,
 Indie,
 Malediwy,
 Sri Lanka,
 Bangladesz,
 Mjanma,
 Tajlandia,
 Malezja,
 Singapur,
 Indonezja,
 Timor Wschodni,
 Australia

Terytoria

 Francuskie Terytoria Południowe i Antarktyczne,
 Reunion,
 Majotta,
 Brytyjskie Terytorium Oceanu Indyjskiego,
 Wyspy Kokosowe,
 Wyspa Bożego Narodzenia,
 Wyspy Ashmore i Cartiera,
 Wyspy Heard i McDonalda

Powierzchnia

68 556–73 560 tys. km²

Średnia głębokość

3890 m

Największa głębia

Rów Sundajski, 7258 m

Objętość

264 mln km³

Zasolenie

34,8

Części morza

Morze Andamańskie
Morze Arabskie
Morze Arafura
Morze Czerwone
Morze Lakkadiwskie
Morze Timor
Wielka Zatoka Australijska
Zatoka Bengalska
Zatoka Perska

Wyspy

Madagaskar, Sumatra, Jawa, Cejlon

Mapa batymetryczna Oceanu Indyjskiego

Położenie i obszar

edytuj

Ocean Indyjski od północy ograniczony jest przez Azję, od zachodu przez Półwysep Arabski i Afrykę, od wschodu przez Półwysep Malajski, Wyspy Sundajskie oraz Australię, a od południa przez Antarktydę (Ocean Południowy). Umownymi granicami są południki: 20° i 147° długości geograficznej wschodniej.

Jego powierzchnię szacuje się na 68 556 tys. km²[4] do 73 560 tys. km²[5] (włączając Morze Czerwone i Zatokę Perską); przybliżona objętość wynosi 264 mln km³[5]. Rozciągłość południkowa i równoleżnikowa dochodzi do 10 tys. km. Średnia głębokość 3890 m, maksymalna 7258 m (Rów Sundajski)[4]. Linia brzegowa o długości 66 526 km jest słabo rozwinięta. Jest bardzo ciepły, w północnej części temperatura wód powierzchniowych rzadko spada poniżej 25 °C, natomiast w pobliżu Antarktydy obniża się do ok. 0 °C, co daje średnią na poziomie 17 °C. Zasolenie wynosi 34,8 .

Morza układu oceanicznego – Ocean Indyjski[6][7]

edytuj

Wyspy i archipelagi

edytuj

Większe wyspy i archipelagi:

Ukształtowanie dna

edytuj

Ocean Indyjski podzielony jest przez grzbiety śródoceaniczne na kilka mniejszych części – basenów oceanicznych[8].

Grzbiety śródoceaniczne

edytuj

Przez środek Oceanu Indyjskiego biegną grzbiety śródoceaniczne, będące fragmentem globalnej sieci grzbietów. Są to grzbiety: Adeński, Arabsko-Indyjski, Środkowoindyjski, Afrykańsko-Antarktyczny, Zachodnioindyjski, Zachodnioaustralijski, Australijsko-Antarktyczny.

Baseny oceaniczne

edytuj

Na Oceanie Indyjskim znajdują się następujące baseny oceaniczne: Arabski, Somalijski, Madagaskarski, Maskareński, Mozambicki, Crozeta, Środkowoindyjski, Kokosowy, Zachodnioaustralijski, Północnoaustralijski i Południowoaustralijski. W obrębie basenów widoczne są oceaniczne strefy spękań, leżące na przedłużeniu uskoków transformacyjnych.

Wiek skorupy ziemskiej

edytuj

Wiek najstarszej skorupy oceanicznej na Oceanie Indyjskim określono jako jurajski. Występuje ona w dwóch rejonach: na krańcu wschodnim, między Australią a Indonezją oraz w części zachodniej – pomiędzy Afryką a Madagaskarem (pod basenami Mozambickim i Madagaskarskim oraz Kanałem Mozambickim).

Wiek pozostałej skorupy ziemskiej jest kredowy i kenozoiczny, przy czym im bliżej szczeliny ryftowej, tym jest młodszy. Większość grzbietów śródoceanicznych pochodzi z ery kenozoicznej.

Klimat

edytuj

Warunki klimatyczne Oceanu Indyjskiego kształtują się pod wpływem wzajemnego oddziaływania kontynentu i oceanu. Silne, północno-wschodnie wiatry wieją od października do kwietnia; od maja do października dominują wiatry południowe i wschodnie. Na półkuli południowej wiatry są raczej łagodniejsze, ale letnie sztormy w pobliżu Mauritiusa mogą być niebezpieczne. Cyklony występują u wybrzeży Morza Arabskiego i Zatoki Bengalskiej w miesiącach wymiany monsunów zimowego i letniego.

Prądy oceaniczne

edytuj

Prądy powierzchniowe

edytuj

W części północnej oceanu prądy morskie są zależne od monsunów i mają charakter sezonowy (prądy Somalijski, Monsunowy i Równikowy Wsteczny). Ciepłe prądy stałe to: Prąd Południoworównikowy, Prąd Madagaskarski, Prąd Mozambicki, natomiast zimne: Prąd Zachodnioaustralijski oraz Prąd Wiatrów Zachodnich.

Gospodarka

edytuj

Ocean Indyjski jest ważną drogą łączącą Bliski Wschód, Afrykę, południową Azję i Australię. Jest szlakiem przewozu ropy naftowej oraz produktów ropopochodnych pochodzących z rejonu Zatoki Perskiej i Indonezji. Rybołówstwo jest dość słabo rozwinięte i zaspokaja głównie potrzeby lokalne. Poławia się przeważnie tuńczyki i krewetki.

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Nazewnictwo Geograficzne Świata. T. Zeszyt 10: Morza i oceany. Warszawa: Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami RP, 2008, s. 17. ISBN 978-83-254-0462-8.
  2. Andrzej Czerny, Teoria nazw geograficznych, Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN im. Stanisława Leszczyckiego, 2011, s. 50, przypis 28, ISBN 978-83-61590-16-3 [dostęp 2023-06-18].
  3. Indyjski Ocean, [w:] Encyklopedia WIEM [online] [zarchiwizowane 2007-02-25].
  4. a b CIA World Factbook. 2011-11-15. [dostęp 2013-03-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-09)].
  5. a b B.W. Eakins, G.F. Sharman, Volumes of the World’s Oceans from ETOPO1, NOAA National Geophysical Data Center, Boulder, CO 2010 [zarchiwizowane 2013-07-02].
  6. Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami RP: Nazewnictwo Geograficzne Świata. T. Zeszyt 10: Morza i oceany. Warszawa: Główny Geodeta Kraju, 2008, s. 32. ISBN 978-83-254-0462-8.
  7. Stefan Trzeciak, Meteorologia morska z oceanografią, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, s. 175–179, ISBN 978-83-01-14160-8.
  8. Indyjski, Ocean, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-05-02].

Linki zewnętrzne

edytuj