Vítězslav Nezval (ur. 26 maja 1900 w Biskoupkach koło Třebíča na Morawach, zm. 6 kwietnia 1958 w Pradze) – czeski poeta, prozaik i tłumacz, współtwórca poetyzmu, przedstawiciel czeskiego surrealizmu.

Vítězslav Nezval
ilustracja
Data i miejsce urodzenia

26 maja 1900
Biskoupki k. Třebíča

Data i miejsce śmierci

6 kwietnia 1958
Praga

Narodowość

czeska

Język

czeski

Dziedzina sztuki

poeta

Ważne dzieła
  • Manon Lescaut
  • Sbohem a šáteček
  • Waleria i tydzień cudów
Faksymile

Zarys biografii

edytuj

Był synem wiejskiego nauczyciela. Imię otrzymał na cześć Vítězslava Hálka[1]. Studiował prawo w Brnie i filozofię w Pradze, studiów jednak nie ukończył. Był uczniem F. X. Saldy[2]. Pod wpływem antologii współczesnych poetów francuskich dał początek nowemu kierunkowi poetyckiemu – poetyzmowi, charakterystycznemu dla czeskiej lewicy skupionej wokół grupy Devětsil. W 1922 razem z Karolem Teige przystąpił do Devětsilu, jednak już w 1924 od niego się zdystansował. W tymże roku wstąpił do Komunistycznej Partii Czechosłowacji, której odtąd był aktywnym członkiem. Przejściowo (1925) był sekretarzem wydawnictwa encyklopedycznego Masarykův slovník naučný. Później całkowicie poświęcił się pracy twórczej.

W 1934 założył w Pradze Grupę Surrealistów[1], rozwiązał ją jednak po wystąpieniu paryskich surrealistów przeciwko partii komunistycznej. Utrzymywał szerokie kontakty z działaczami i pisarzami radzieckimi, w 1934 był delegatem na ich zjazd. Publikował m.in. w prasie lewicowej („Rudé právo”, „Tvorba”, „Odeon”, „Nové scéna”, „Lidové Noviný”). Podczas wojny działał w antyfaszystowskiej Gminie Pisarzy Czeskich.

Zmarł nagle w domu podczas świąt wielkanocnych, najprawdopodobniej na zawał serca.

Nagrody

edytuj

Twórczość

edytuj

Debiutował w 1922 tomikiem wierszy Most. Z radykalizmem przekonań łączył nowatorstwo formy. W latach 20. był jednym z głównych przedstawicieli czeskiego poetyzmu. Pod względem twórczym wykazywał stopniową metamorfozę, przechodząc od witalistycznej poezji młodzieńczej do surrealizmu. Z czasem jego poezja odchodziła od barwnych metafor, skojarzeń i beztroski, mających służyć za wzór proletariatowi, by skłonić się ku gorzkiej refleksji nad światem technicznej cywilizacji, a także odnajdywaniu głębin ludzkiego wnętrza w wizjach surrealistycznych. Po zerwaniu z nadrealizmem powrócił do poezji dyskursywnej i klasycznych form wypowiedzi, takich jak ballada czy sonet. W twórczości dawał wyraz poglądom antyfaszystowskim.

Po wojnie jako zagorzały komunista zwrócił się ku socrealizmowi, dając mu wyraz przede wszystkim w utworach Stalin (1949) i Wielki zegar ratusza (Veliký orloj 1949)[1], atakującym „burżuazyjną” mentalność. Pisał również dramaty, z których najbardziej znanym był Manon (1940), inspirowany powieścią Prévosta.

Był autorem książki dla dzieci Ania Skrzatek i Słomiany Hubert (Anička skřítek a Slaměný Hubert), na podstawie której powstał czechosłowacki animowany serial telewizyjny oraz spektakl Teatru Lalki i Aktora „Kubuś” w Kielcach zaprezentowany 2 stycznia 1974 podczas III Telewizyjnego Festiwalu Widowisk Lalkowych dla Dzieci.

Wybór utworów

edytuj
 
Vítězslav Nezval (po prawej) z poetą Philippe Soupault (z lewej)
  • Cudowny czarodziej (Podivuhodný kouzelník, 1922)
  • Pantomima (1924)
  • Abecadło (Abeceda)
  • Papuga na motocyklu (Papoušek na motocyklu) – manifest poetyzmu
  • Mały ogród różany (Menší růžová zahrada, 1926)
  • Akrobata (Akrobat, 1927)
  • Edison (1928)
  • Wiersze do nocy (Básně noci, 1930)
  • Sylwestrowa noc (Silvestrovská noc)
  • Sygnał czasu (Signál času)
  • Żegnaj i chustka w dłoni (Zbohem a šáteček, 1934)
  • Kobieta w liczbie mnogiej (Žena v množném čísle, 1936)
  • Absolutny grabarz (Absolutní hrobař, 1937)
  •  
    Popiersie pisarza w Dalešicach
    Z mojego życia (Z mého života) – pamiętnik pisarza
  • Matka nadziei (Matka naděje, 1938)
  • Praski przechodzeń (Pražský chodec, 1938)
  • Obraz historyczny (Historický obraz, 1939)
  • Pięć minut za miastem (Pět minut za městem, 1940)
  • Pieśń pokoju (Zpěv míru, 1950)
  • Chabry i miasta (Chrpy a města, 1955)

Polskie przekłady

edytuj

Na język polski wiersze i poematy Vítězslava Nezvala tłumaczyli między innymi Kazimierz Andrzej Jaworski, Jarosław Iwaszkiewicz, Anna Kamieńska, Józef Waczków i Adam Włodek.

Przypisy

edytuj
  1. a b c Vítězslav Nezval. mzm.cz. [dostęp 2018-03-05]. (cz.).
  2. Vítězslav Nezval. slovnikceskeliteratury.cz. [dostęp 2018-03-05]. (cz.).

Bibliografia

edytuj
  • J. Magnuszewski: Historia literatury czeskiej. Wrocław: Ossolineum, 1973
  • Literatury zachodniosłowiańskie czasu przełomów. Tom 2: Literatura czeska. Katowice: Wydawnictwo Śląsk, 1999
  • Mały słownik pisarzy świata. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1968, s. 273