Ir al contenido

Valls

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Valls
Municipio de Catalunya
Escudo d'armas
A Casa d'a Villa de Valls
A Casa d'a Villa de Valls.
Entidat
 • Estau
 • Comunidat
 • Provincia
 • Comarca
Municipio
 Espanya
 Catalunya
Tarragona
Alto Campo
Superficie 55,28 km²
Población
 • Total
 • Densidat

25 014 hab. (2013)
439,31 hab/km²
Altaria
 • Meyana

215 m.
Distancia
 • 19 km

enta Tarragona
Alcalde Dolors Farré i Cuadras
Codigo postal 43800
Chentilicio vallenc / vallenca (en catalán)
vallense (en castellano)
Coordenadas
Valls ubicada en Catalunya
Valls
Valls
Valls en Catalunya
Web oficial

Valls ye un municipio catalán situato en a provincia de Tarragona, capital d'a comarca d'Alto Campo y d'o partiu chudicial de Valls.

A suya población ye de 25 014 habitants, en una superficie de 55,28 km² con una densidat de población de 439,31 hab/km².

Cheografía

[editar | modificar o codigo]

Valls ye situato a 215 metros d'altaria sobre o ran d'o mar, a una distancia de 19 km de Tarragona, a capital d'a suya provincia.

D'o suyo termin municipal fan parte os lugars de Picamoixons, Fontscaldes y Masmolets y a urbanización d'El Bosc de Valls, amás d'os despoblatos de L'Espinavesa, El Palau de Reig y Olivet.

Valls, 1896. Arxiu Comarcal de l'Alt Camp.

En estar situato en un puesto de paso, en a plana, a man d'o río Francolí, o termin municipal de Valls ya fue ocupato en a Prehistoria, como muestra, entre atros, un chacimiento arqueolochico en Picamoixons.

Ista ocupación d'o territorio s'intensificó con os ibers, y mes encara mientres l'Imperio Romano, cuan a ocupación espacial estió muit intensa.

Sindembargo, no se puet charrar propiament d'a existencia de Valls dica o sieglo XII, cuan a Corona d'Aragón ya heba conquerito a comarca.

Tradicionalment, a economía de Valls yera basata en l'agricultura, con vinya, olivera, cerials, almendrera y avellanera. Actualment, destaca tamién a ganadería, en especial l'avicultura.[1]

Demografía

[editar | modificar o codigo]
Evolución demografica
1497 f 1515 f 1553 f 1717 1787 1857 1877 1887 1900
245 337 665 3.116 8.155 13.588 13.250 13.274 12.625

1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970 1981 1990
11.911 10.698 11.210 10.866 11.650 11.886 15.091 18.753 20.283

1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008
20.074 20.263 20.206 20.098 20.382 21.048 22.237 23.315 24.710
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
- 25.158 - 25.084 - 24.570 - 24.285 -
2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 -
- - - - 24.727 - - - -

1497-1553: fuegos; 1717-1981: población de feito; 1990- : población de dreito
A Colla Vella dels Xiquets de Valls, una d'as prencipals collas castelleras d'a ciudat, en un concurso de castellers en Vilafranca del Penedès.

Os castellers, agrupatos en as ditas colles castelleres, son uno d'os sinyals d'identidat de Valls y d'as comarcas amanatas (Penedés y Campo de Tarragona), y bi naixioron en o sieglo XVIII; a colla castellera mas antiga conoixita ye a Colla dels Pagesos, establita en 1801 en Valls.[2] Os castellers construyen castells (castiellos, en aragonés) humans, feitos sin aduya mecanica de dengún tipo, que gosan plegar ta os nueu u diez pisos d'altaria.

Calçots y calçotades

[editar | modificar o codigo]

Os calçots son uns brunos (d'a variedat Blanca Tardana de Lérida) que se puet trobar en zonas d'as comarcas de l'Alto Campo, Baixo Campo, Tarragonés y Baixo Penedés, y que se calzan (d'aquí o suyo nombre) con tierra sobre os suyos brotz ta que creixcan en altaria, quedando un tallo blanco d'arredol de 20–25 cm de largaria.

A suya temporada de cautivo ye en zaguerías d'hibierno y primerías de primavera, y se fan a la brasa, sobre un fuego y brasa de ixarmientos de vinya, fendo cremar a parte exterior d'o bruno y dexando o suyo interior tierno y cremoso. Ta minchar-los, s'elimina con as mans a parte cremada, s'alzan y se minchan enteros, mullatos en una salsa especial. Ye menester fer servir uns babers ta no ensuciar-se. En zagueras, ye una actividat turistica en a comarca, con as ditas calçotades.

O suyo orichen ye en Valls, que tien una Denominación d'Orichen ta a protección d'os suyos calçots. Se diz que estió un labrador u pagès de Valls, dito o Xat de Benaiges quien descubrió o procedimiento a finals d'o sieglo XIX.

Administración

[editar | modificar o codigo]

Reparto de concellers

[editar | modificar o codigo]
Eleccions municipals
Partiu 1979 1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011
PSC 6 9 9 10 8 7 8 7 3
CiU 5 6 6 9 10 8 9 10 13
CC-UCD 2 - - - - - - - -
CUP - - - 1 -[3] - 1 1 3[4]
ERC 1 - 2 1 2 5 2 2 1
PP - 1.[5] - - - 1 1 1 1
PSUC/IC 3[6] 1[6] - - 1[7] - - - -
Total 17 17 17 21 21 21 21 21

Fuent: MUNICAT, en a pachina web d'a Generalitat de Catalunya.

Lista d'alcaldes
Lechislatura Nombre Partiu politico
19791983 Pau Nuet PSC
19831987 Pau Nuet PSC
19871991 Pau Nuet PSC
19911995 Alfred Pérez de Tudela PSC
19951999 Jordi Castells ERC
19992003 Jordi Castells/Francesc Moreno ERC/PSC
20032007 Dolors Batalla i Nogués CiU
20072008 Dolors Batalla i Nogués CiU
20082011 Albert Batet Canadell CiU
20112015 Albert Batet Canadell CiU
20152019 Albert Batet Canadell PDeCAT

Comunicacions

[editar | modificar o codigo]

Localidaz achirmanatas

[editar | modificar o codigo]

Se veiga tamién

[editar | modificar o codigo]

Vinclos externos

[editar | modificar o codigo]

Referencias

[editar | modificar o codigo]