Перайсці да зместу

Угра

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Угра
Характарыстыка
Даўжыня
  • 399 км
Басейн 15 700 км²
Расход вады 84,8 м³/с (каля пасёлка Таваркава[1])
Вадацёк
Выток  
 • Месцазнаходжанне Смаленскае ўзвышша, в. Бабічы
 • Каардынаты 54°24′33,30″ пн. ш. 33°27′52,90″ у. д.HGЯO
Вусце Ака
 • Месцазнаходжанне сяло Угра (Калуга)
 • Вышыня 117,3 м
 • Каардынаты 54°30′26″ пн. ш. 36°06′24″ у. д.HGЯO
Размяшчэнне
Водная сістэма Ака → Волга → Каспійскае мора

Краіна
Рэгіёны Смаленская вобласць, Калужская вобласць
Раён Ельнінскі раён
Код у ДВР 09010100412110000020453
physical
выток
выток
вусце
вусце
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Угра́[2] (руск.: Угра) — рака ў Смаленскай і Калужскай абласцях Расіі, левы прыток Акі (басейн Волгі). Найдаўжэйшы (разам з ракой Масквой) прыток Акі на Верхнім і Сярэднім Павоччы.

Назва Угра балцкага паходжання, яна не звязаная з этнонімам «вугры».

Найбліжэйшыя гідранімічныя адпаведнікі — літоўская рачная назва Ugra[3], латышская Ugriņ-up (< Ugriņa «Уграчка» < *Ugra)[4].

Назва Угра параўноўваецца з назвай латвійскай дзвінскай ракі Ogre (Uogre) і звязваецца з балцкім *angur- «(рыба) вугор»[5].

Далей да індаеўрапейскага *ang(h)i- «змяя, чарвяк»[6], ад якога балцкае *angis «вуж, вужака» і вытворнае ад яго *angra- «падобны да вужакі» (> «вугор»)[7].

Рака Угра вядомая сваёй выключнай звілістасцю[3] (колькасцю выгінаў і паваротаў на адзінку вымярэння)[8]. Яе назва матываваная звілістасцю рачнога рэчышча, так жа сама як «звілістасць» уласцівая вугру і вужу.

Паводле звілістасці рэчышча таксама названая і пруская рака *Wangr-ape «Звілістая рака», назва якой ад іншага кораня — балцкага *veng-[9] (да індаеўрапейскага *ṷe-n-g- «быць сагнутым»[10]).

Даўжыня 399[2] км, плошча басейна 15 700[2] км². Бярэ пачатак на Смаленскім узвышшы на паўднёвым усходзе Смаленскай вобласці. Сярэдні расход вады каля пасёлка Тваракава 84,8 м³/м[1].

Жыўленне ракі змяшанае: доля сцёку талых вод у сярэднім складае каля 60 %, больш за 30 % гадавога сцёку прыпадае на грунтавыя воды, каля 5 % — на сцёк дажджавых вод. Расход вады за 35 км ад вусця — каля 90[2] м³/с. Замярзае ў лістападзе — пачатку студзеня.

Даліна ракі пойменная, з шырынёй поймы 1—2 км, у ніжнім цячэнні — 3,5 км. Шырыня рэчышча ў ніжнім цячэнні — 70—80 м. Глыбіня ў межань на перакатах — 0,4-0,6 м, найбольшая на плёсах — 4 м. Сярэдняя хуткасць цячэння вады — 0,4—0,6 м/с.

На рацэ горад Юхнаў. У басейне ракі 213 азёр і вадасховішчаў агульнай плошчай 4,76 км²[1].

  1. а б в ГЭС 1989.
  2. а б в г ГЭС 1983.
  3. а б ГНР 2008.
  4. A. Vanagas. Lietuvių hidronimų etimologinis žodynas. — Vilnius, 1981. — С. 352.
  5. Топоров В. Н. Балтийский элемент в гидронимии Поочья III // Балто-славянские исследования 1988—1996. — Москва, 1997. — С. 288—289.
  6. J. Pokorny. Indogermanisches etymologisches Wörterbuch. Bern / München 1959 / 1969. C. 43—44.
  7. V. Mažiulis. Prūsų kalbos etimologijos žodynas. Vilnius, 2013. C. 31.
  8. Топоров В. Н. Балтийский элемент в гидронимии Поочья III // Балто-славянские исследования 1988—1996. — Москва, 1997. — С. 286.
  9. V. Mažiulis. Prūsų kalbos etimologijos žodynas. Vilnius, 2013. C. 932, 949.
  10. J. Pokorny. Indogermanisches etymologisches Wörterbuch. Bern / München 1959 / 1969. C. 1148—1149.
  • Географический энциклопедический словарь: Географические названия (руск.) / Гл. ред. А. Ф. Трёшников; Ред. кол.: Э. Б. Алаев, П. М. Алампиев, А. Г. Воронов и др. — М.: Сов. энциклопедия, 1983. — С. 443. — 538 с. — 100 000 экз.
  • Угра́ // Географический энциклопедический словарь: Географические названия (руск.) / Гл. ред. А. Ф. Трёшников; Ред. кол.: Э. Б. Алаев, П. М. Алампиев (зам. гл. ред.) и др. — 2-е изд., исправл. и дополн. — М.: Советская энциклопедия, 1989. — С. 495. — 592 с. — 210 000 экз. — ISBN 5-85270-057-6.
  • Угра́ // Т. 26. Тихоходки — Ульяново. — М. : Советская энциклопедия, 1977. — С. 465. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров; 1969—1978). (руск.)
  • Угра́ // Географические названия Росии: Топонимический словарь: более 4000 единиц / Е. М. Поспелов. — М.: АСТ; Астрель, 2008. — С. 454. — 523 с. — 3 000 экз. — ISBN 978-5-17-054966-5 (Аст), ISBN 978-5-271-20728-0 (Астрель). (руск.)
  • Угра́ // Энциклопедический географический словарь (руск.). — М.: РИПОЛ классик, 2011. — С. 696. — 800 с. — (Словари но­вого века). — 5 000 экз. — ISBN 978-5-386-03063-6.