Aller au contenu

Soni Ali Ber

Wikipedia, ɔnsikopedi hɔrɔn ka nyɛ

Soni Ali Shyw

Jona Soni Ali y’a-yɛrɛ sabati mansamara lakɛlɛ ɲadɔnna baa ani cɛfarin. A ye tnɔbɔ Mali mansamara bini na, ka kɛlɛbolow ta ka kɛlɛ juru dabɔ. Aka mansamara laban ye Mali labin, a fɛnsɛn bɛ dugukolo datugun min ka bon ni bii Tlebi Eropa ye. A jatelen Farafin mansamara bɛɛ lafɛnsɛn baa ye min ɲwan ma ye.


Soni Ali Ber kera Songai mansa ba fɔlɔ ye. Ali tun ye silame ye inafo Mali mansaw minu kɔnna a ɲɛ. Kɛlɛɲadɔnna baa tun don, min san 1460w kɔnɔ, ye Songai krɛfɛ duguw caman minɛ, Mali Mansamara tɔtolen b’o la. Ni jago siraw blali ye a kabakɔrɔ, ani duguw inafo Tumutu, Soni Ali ye nafolo baa saman kataa Songai Mansamara ma, aka fanga selen kuru kan, ye Mali dan nafolotigiya la.



Aka walankatali wilikajɔw senfɛ, Soni Ali ye dugukolo caman minɛ, ka Mosi kɛlɛw kunben worodugu fɛ, seli Dɔgɔnɔw la saheli fɛ kakɔn ka Tumutu fara aka mara kan san 1468, tumanin yen Silamɛ ɲɛmɔgɔ ye tlomageni ɲini a fɛ walasa ka Burdamɛ binganinaw gen minu donna dugu kɔnɔ katugun Mali Mansamara bini na. Nka, Ali kunbena ni fanga ye, a kɛlen k’i ɲa jɔ nafolodugu ani jago tɔgɔtigi Jene la. Kalo-woro dagasigi kɔfɛ, a sera ka dugu in fara aka mansamara kan san 1473, a kɛlen kɔ k’u kɔngɔ ka dugu karankadaw bɛɛ sɔgɔ.


Tumamin Silamɛ tun don, Ali ma Silamɛya taabolo jagoya Silamɛtanw kan, a sɔnna an’a ye lakodɔnnikɛ ka Farafin ladala diine baaraw boya. Krɛnkrɛneya la aka Tumutu dagakolocili, Silamɛya lakaliw caman b’a mankutun inafo fugulablen fangatigi. Silamɛya tarikudɔnna, Al-Sa’df b’a kɔnɔta fɔ ak’a donni kan Tumutu : «Soni Ali donna Tumutu, a ye tɲɔni belebelew kɛ, ka dugu jeni ka flenkloci, ka mɔgɔw caman nimatɔrɔ. Tumamin ni Akilu ye Soni Ali ka nali mɛn, a nara ni ɲamɛ ba caman ye ka Sankore Sharidɔnnaw ‘fugahd’ ta ka taa n’u ye Walata… Nin Allajugu jolibɔna ye mɔgɔfaga ta ka ɲɛsin tɔw minu tora Tumutu k’u kɛ yekofla ye. »



Dala lakali la, a dɔnnen tuguni inafo shubaa belebele. A kera cogo-o-cogo, Soni ka kokɔrɔlakali b’a kɛ cɛfarin ye min ni siran ma shi yɔrɔ kelen ani min sera ka mansamara baa fara ɲwankan, a ye kɔblaw to minu b’u cogo la fo bii. Aka fanga kɔnɔ Jene ni Tumutu ye sira ta ka kɛ kalan dagayɔrɔ baa ye dunia kɔrɔlen.