Neidio i'r cynnwys

Cryptogam

Oddi ar Wicipedia
Polystichum setiferum, rhedynen
Grimmia pulvinata, mwsogl
Pelvetia canaliculata, alga brown
Hypholoma fasciculare, ffwng

Planhigyn (yn ystyr eang y gair) neu organeb tebyg i blanhigyn sy'n atgenhedlu â sborau, heb flodau na hadau yw cryptogam (enw gwyddonol Cryptogamae). Mae'r enw Cryptogamae ( o'r Groegaidd hynafol κρυπτός "cudd" ) yn golygu "atgenhedlu cudd", gan gyfeirio at y ffaith na chynhyrchir unrhyw hadau, felly mae cryptogama'n cynrychioli'r planhigion nad ydynt yn dwyn hadau. Mae enwau eraill, megis " thaloffytau ", " planhigion is ", a "planhigion sborau" hefyd yn cael eu defnyddio o bryd i'w gilydd. Fel grŵp, mae Cryptogamae i'r gwrthwyneb i'r Phanerogamae ( o'r Groegaidd hynafol φανερός "gweledol") neu Sbermatoffyta ( from Groeg hynafol σπέρματος "hâd" a φυτόν (phutón), "planhigyn"), y planhigion hadau . Y grwpiau mwyaf adnabyddus o cryptogamau yw algâu, cennau, mwsoglau, a rhedyn, [1] ond mae hefyd yn cynnwys organebau nad ydynt yn ffotosynthetig a ddosberthir yn draddodiadol fel planhigion, megis ffyngau, llwydni llysnafeddog, a bacteria . [2] Mae'r dosbarthiad bellach yn anghymeradwy yn nhacsonomeg Linnaean .

Ar un adeg, roedd cryptogamau'n cael eu cydnabod yn ffurfiol fel grŵp o fewn y deyrnas planhigion. Yn ei system ar gyfer dosbarthu'r holl blanhigion ac anifeiliaid hysbys, rhannodd Carl Linnaeus (1707-1778) y deyrnas planhigion i 24 dosbarth, [3] ac un ohonynt oedd y "Cryptogamia". Roedd hyn yn cynnwys pob planhigyn ag organau atgenhedlu cudd . Rhannodd Cryptogamia yn bedwar urdd: Algae, Musci ( bryoffytau ), Filices ( rhedyn ), a ffyngau .

Nid yw pob cryptogam yn cael ei drin fel rhan o'r deyrnas planhigion heddiw; mae'r ffyngau, yn arbennig, yn cael eu hystyried yn deyrnas ar wahân, sy'n perthyn yn agosach i anifeiliaid na phlanhigion, tra bod algâu gwyrddlas bellach yn cael eu hystyried yn ffylwm o facteria . Felly, mewn systemateg planhigion cyfoes, nid yw " Cryptogamae " yn grŵp sy'n gydlynol yn dacsonomaidd, ond mae'n polyffyletig yn gladdistig . Fodd bynnag, mae pob organeb a elwir yn cryptogam yn perthyn i'r maes a astudiwyd yn draddodiadol gan fotanegwyr ac mae enwau'r holl cryptogamau yn cael eu rheoleiddio gan y Cod Enwebu Rhyngwladol ar gyfer algâu, ffyngau a phlanhigion .

Yn ystod yr Ail Ryfel Byd, fe wnaeth Cod Llywodraeth Prydain ac Ysgol Cypher recriwtio Geoffrey Tandy, arbenigwr biolegydd morol mewn cryptogamau, i Orsaf X, Parc Bletchley, yn ôl pob sôn pan ddrysodd rhywun y rhain â cryptogramau . [4] [5] [6]

Gweler hefyd

[golygu | golygu cod]
  • Planhigyn – i weld sut mae cryptogamau'n cael eu dosbarthu ar draws systemau dosbarthu modern

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. "Cryptogams". Royal Botanic Garden, Edinburgh. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2007-11-18. Cyrchwyd 2007-07-02.
  2. Smith, Gilbert M. (1938). Cryptogamic Botany, Vol. 1. McGraw-Hill.
  3. Dixon, P. S. (1973). Biology of the Rhodophyta. Oliver and Boyd, Edinburgh. ISBN 0-05-002485-X.
  4. Smithies, Sandy (19 January 1999). "Television Tuesday Watching brief". The Guardian. Cyrchwyd 23 July 2015.
  5. Davies, Mike (20 January 1999). "Cracking the code at last of Station X". Birmingham Post.
  6. Hanks, Robert (20 January 1999). "Television Review". The Independent.