کاربر:Aghajanpour/معماری

هنرهای زیبا[ویرایش]

هنر، یعنی حل مسائلی که قبل از حل شدن، قابلیت تدوین و فرموله شدن را ندارند.^[۱] پیت هاین، شاعر و دانشمند دانمارکی

هنرهای زیبا عبارتند از:

• موسیقی
• هنرهای دستی
• هنرهای تجسمی
• ادبیات، نمایشنامه نویسی و فیلمنامه نویسی
• معماری
• رقص و حرکات نمایشی
• هنرهای نمایشی: تئاتر و سینما^[۲]

معماری[ویرایش]

معماری، موسیقی جامد است. گوته

معماری (مهرازی، والادگری یا رازیگری)، سبک طراحی و شیوه ساخت و ساز ساختمان ها و دیگر سازه های فیزیکی است.^[۳] معماری، به عنوان تصور، طراحی، درک و ساختن (با توجه به شرایط)، تعریف می شود. این شرایط، ممکن است که در ذات خود، کاملاً عملکردی بوده یا به درجات متفاوتی، بازتاب شرایط اقتصادی، سیاسی و اجتماعی پروژه باشند. انتظار ما از معماری، به عنوان یک هنر، چیزی بیش از پاسخگویی به برنامه های عملکردی ساختمان است. تجلیات فیزیکی معماری، با فعالیت های انسانی، تطابق دارد و نحوه سازماندهی و انتظام فرم ها و فضاها در معم��ری، می تواند که تلاش ها را به ثمر رسانده، به استخراج پاسخ ها کمک کند و معانی را انتقال دهد.^[۴]

انسان، برای ارضای نیازهای خود، در بستری از دگرگونی های معنایی (نمادین)، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی، فضا را نیز، دگرگون می کند. این دگرگونی، از خلال فرآیند تخریب/ساختن، انجام می گیرد؛ بدین معنی که برای ساختن فضاهای جدید؛ همواره، نیاز اولیه ای به تخریب فضاهای پیشین، وجود دارد. این امر، چرخه ای بی پایان از تخریب ها و ساختن ها را به وجود می آورد که شاید، بتوان گفت که هرگز، متوقف نمی شود.

فضا، به گونه ای حیرت انگیز و با سازوکارهایی که گاه، کشف چند و چون آن ها، برای ما، ممکن نمی نماید؛ تمامی ابعاد زندگی انسانی را در خود جای داده و منتقل می کند. تحلیل فضا می تواند، همچون در نزد انسان شناسانی چون ادوارد ت. هال، از تحلیل فضاهای کالبدی و شخصی، آغاز شود و تا بزرگترین ابعاد فضایی در شهر، تداوم یابد. در این تحلیل ها، نباید که سهم سایر پارامترها را در شکل دادن به فضا و دگرگون ساختن بارهای معنایی آن، از یاد برد.^[۵]

هیچگاه، نظریه های طراحی محیط، از یافته های رشته های علمی دیگر و مبانی که برای شناخت ویژگی های محیط و چگونگی عملکرد آنها فراهم می آورند؛ بی نیاز نبوده اند. به ویژه، این نیاز، در مورد ادعای طراحان، در زمینه اثر طراحی بر زندگی مردم، بیشتر صادق است.^[۶] معمار سنتی، از هندسه، برای کاوش بیشتر در پدیده های طبیعت، استفاده می کند تا ذهن مکاشفه گر را از جهان محسوس به جهان معقول هدایت کند.^[۷]

معماری و دیگر رشته های علمی طراحی مرتبط با آن، مانند طراحی شهری، معماری منظر، طراحی داخلی و ... در کنار هم، طراحی محیط را بوجود می آورند.^[۸] معماری، تمام محیط بیرونی زندگی بشر را دربرمی گیرد. امروزه، این قلمرو، از شهرسازی گرفته تا معماری و طراحی صنعتی، تحت کنترل معماران است. این اندیشه که کار معماری، طراحی مصنوعات (ساختمان ها) است؛ در جامعه ای معنا دارد که تدارک سیمای شهر، تقسیم شده و سلسله مراتبی باشد. در این چشم انداز، روابط معماری و سیاست، باید که از بیخ و بن، دگرگون شود. معماری، بخشی از سیاست است.^[۹]

تاریخ معماری[ویرایش]

سامرست فرای، مولف کتاب تاریخ جهان، می گوید:^[۱۰]

تاریخ، عبارتست از، سرگذشت اقوام گذشته جهان که طی قرن ها، به پیشرفت تمدن، کمک کرده اند. برخی، با همکاری اقوام دیگر و برخی، به تنهایی.

تاريخ و روند حركت آن، مقاطع مختلف و متفاوتی را از سر گذرانده است. به طوری كه هر مقطع، مشخصات و مولفه های خاص خود را داشته و بر اساس اين شاخصه ها، شكل گرفته است.

هنرهای ابتدائی، با نوعی شگفتی، همراه اند. زیرا، تصور نبوغ و خلاقیت، در بشر اولیه، دور از ذهن و شگفت آور، محسوب می شود. از اینرو، هنرهای ابتدائی، با عنوان کلی شگفتی های آغازین، مورد بررسی و تحلیل قرار می گیرند. پیدایش ابتدائی ترین نیاکان ما، روی کره زمین را حدود یک میلیون سال پیش می دانند. انسان، برای جبران نقائص دستگاه های فیزیولوژیک خود، به وسائلی نیاز دارد که به کمک همبستگی ظریف و دقیقی که بین دست و چشم، از راه مغز و دستگاه عصبی وجود دارد؛ قادر است که این وسائل را بسازد.

از لحاظ تقسیم بندی، دوران سنگی، نخستین دوره تاریخ هنر بشمار می آید که به ۳ دوره مختلف، تقسیم می شود:

• پارینه سنگی
• میان سنگی
• نوسنگی

پس از دوران سنگی، دوران تاریخی آغاز می شود که بشر، با خط، آشنا شد و توانست که تاریخ حیات خود را بنگارد.^[۱۱]

نوسنگی ایران[ویرایش]

تصاویر روی دیوار غارها و ظروف و اشیایی که از روزگاران دور، برجای مانده اند، پس از گذشت هزاران سال، اطلاعات بسیار ارزشمند و مهمی را مانند بوجود آمدنشان، منتقل می کنند.^[۱۲] اصولی ترین راه، در شناسایی آثار باستانی، بررسی پیرامون تپه هایی ست که از آنها، به نام تپه های باستانی، یاد می نمائیم. تپه های باستانی، شنی یا رسی هستند. در مناطق باستانشناسی که اصطلاحاً، سایت Site، خوانده می شوند؛ معمولاً، نشانه هایی از سفال، بناهای تاریخی و اشیاء باستانی، به گونه های مختلف، کشف می شوند.^[۱۳] در میان سرزمین هائی که آثار زندگی گذشته را در خود، حفظ کرده اند؛ فلات ایران، موقعیت ممتازی دارد. از قدیمی ترین سکونتگاه های فلات ایران، تپه گنج دره در شهرستان هرسین در استان کرمانشاه است.

اشیاء و ظروفی زینتی، از جنس کانی و با نقش برجسته‌های مبتکرانه، متعلق به هزاره ۳ (پیش از میلاد) مربوط به تمدن جیرفت کشف گردیده‌است.^[۱۴] آثار تاریخی کشف شده از شهر سوخته، مبین وجود روابط تجاری بین تمدن جیرفت و شهر سوخته است.^[۱۵][۱۶]

تپه زاغه در دشت قزوین، از آثار مهم اواخر هزاره هشتم تا اواسط هزاره پنجم پ.م. است. در تپه زاغه، حدود ۲۱ خانه به دست آمده است که عرض خانه ها که دارای سطح کمتری بوده اند؛ در برابر باد قرار می گرفته است. در تپه زاغه، گل به صورت چینه و خشت خام بکار برده شده است. ماده چسباننده خشت ها و چینه ها را مواد گیاهی (نظیر کاه و سبزی خرد شده که گاهی، مخلوط با شن بودند) تشکیل می داد. نقوش تزئینی دیوارها، به اشکال هندسی و به رنگ های زرد، سرخ، سفید و سیاه بوده اند. ساختمان معبد، منقوش به شکل هندسی ساخته نشده است و در داخل معبد ۹ سکو وجود دارد. در گوشه شمال غربی معبد، اجاقی ساخته شده است. بر بدنه شرقی ساختمان، نوار پهنی تزئینی، در سراسر دیوار ادامه داشت.^[۱۷]

سیلک، از محوطه‌های باستان‌شناختی مهم فلات ایران است که در حدود ۵٬۵۰۰ سال پ. م. یکی از قدیمی‌ترین سکونت‌گاه‌های فلات مرکزی ایران، در آن به وجود آمد.^[۱۸] از ظروف سفالینی که در سیلک به دست آمده‌است؛ تصاویر بز کوهی، اسب، خورشید و همچنین، اشکال هندسی فراوانی دیده شده است و از این اکتشافات، نتیجه می‌گیریم که با وجود آنکه آهن و مفرغ در تهیه آلات و ادوات گوناگون به کار می‌رفته‌است؛ صنایع کوزه‌گری و سفال‌سازی، رونق خود را حفظ کرده‌اند. در این‌گونه اشیاء، تصاویر مردانی ست که ملبس به نیم تنه کوتاه و کلاه خودی بر سر، مشغول زد و خورد با یکدیگر دیده می شوند.^[۱۹] «گاهی، مردم سیلک، مردگان را در نزدیکی اجاق خانه خویش، در عمق ۱۵ تا ۲۰ متری دفن می‌کردند و بدنِ آن‌ها را با گِل اُخرا، رنگ می‌کردند و برخی آلات و ادوات را با آنها، در گور می‌گذاشتند.»^[۲۰]

تمدن در بین النهرین[ویرایش]

تاریخ تغییرات کالبد شهرها، در دهه های اخیر، بصورت موضوعی مهم، درآمده است. نخستین سه تمدن جهان، بر اساس زمان آغاز آنها؛ بین النهرین، مصر و هند هستند که به تمدن های مرده، مشهور بوده و تمدن غربی، از همین سه تمدن، نشات گرفته است. هر چند، تمدن قاره آمریکا (مکزیک، آمریکای مرکزی و پرو)، بسیار دیرتر از تمدن چینی بوجود آمده؛ اما، در اثر بی رحمی و شقاوت اسپانیایی ها، بین سال های ۱۵۱۸ الی ۱۵۲۳ م. بکلی، از بین رفت. تمدن چین، استثنای خارق العاده ای می باشد. فرهنگ خدشه ناپذیر آن، از ابتدای پیدایش، در سه هزاره پیش از میلاد، در حاشیه رود زرد تا قرن بیستم م. همچنان، پابرجا باقی مانده و تداوم داشته است.^[۲۱]

منطقه ای که امروز، خاور نزدیک باستان، خوانده می شود، شامل کشورهای مصر، فلسطین، لبنان، سوریه، اردن، عراق، ترکیه و ایران می باشد. در سراسر خاور نزدیک باستان، گرایشی به ستایش و پرستش شکل کوه، وجود داشت. زیگورات های عظیم که به همواری یکنواخت جلگه میان رودان (بین النهرین؛ منطقه بین دو رود دجله و فرات)، جلوه می بخشید، تقلیدی از کوه های مقدس فلات ایران بود. به نظر آرتور پوپ (هنرشناس با ذوقی که به مدت ۵۰ سال، روی هنر ایران، تحقیق کرد و آثار هنری گرانقدری نوشت و بنا به وصیت خود، در سال ۱۳۴۸ خ. در اصفهان، به خاک سپرده شد)، اگرچه تکوین این بناهای عظیم، در بین النهرین بوده؛ ولی، الهام و مفهوم آن، ایرانی ست.^[۲۲]

میان‌رودان، به سبب تمدن‌های کهن و باستانی‌، آوازه دارد و نامش، با نام و آثار این تمدن‌ها، همراه است. تمدن‌های سومر، اکد، بابل، آشور، کلدانی و تمدن‌های ایرانی، مانند: کاسی و عیلام و ماد که هریک، در گوشه‌ای از این سرزمین، رونق و تأثیر داشته‌اند و از آن، تأثیر پذیرفته‌اند و هریک از این تمدن‌ها، کتاب های تاریخ را ستبرتر کرده‌اند. ادیان و فرهنگ‌های بسیاری از کشورهای مختلف، از میان رودان تأثیر گرفته‌اند.^[۲۳]

فرهنگ بین النهرین باستان، از هزاره سوم قبل از میلاد، زمان حکومت سومری ها و اکدی ها، آغاز شد و در هزاره های اول و دوم ق. م. در زمان فرمانروایی بابلی ها و آشوری ها، به اوج رسید. خدایان آنها، مردوک و آشور، به خدایان اصلی کل تمدن سرزمین بین النهرین تبدیل شدند.^[۲۴]

تمدن عیلامی[ویرایش]

عیلامیان، در میان مردم خاور نزدیک، فرهنگی برجسته و تاریخی داشتند که از فرهنگ سومری اثر پذیرفته بود و همچون آنها، به چند خدا باور داشتند. مرکز تمدن عیلامی، شهر شوش بود. ساختمان های آنها، طراحی راست گوشه داشت. از بازمانده های ارزشمند معماری عیلامی، زیگورات چغازنبیل در نزدیکی شوش است که از خشت ساخته شده و با آجر لعابدار آبی و سفید، روی آن نماسازی شده است و روی برخی آجرها، به خط میخی کنده شده است. در نزدیکی این نیایشگاه، ساختمان تصفیه آب شهر ساخته شده که نمود پیشرفت تمدن عیلامی ست. هنوز، یکی از کهن ترین طاق های تیزه دار در چغازنبیل برجای مانده است. در حدود ۱۲۵۰ پ. م. شاه اونتاش ناپریشا، در جنوب شرقی شوش، نه چندان دور از ساحل طرف راست رود دز، شهر مقدس دورانتاش را بنا گذاشت که در مرکز آن، زیگورات قرار داشت. مقصد مطلوب مسافرت های زیارتی در میان عیلامیان (چون دیگر اقوام بین النهرین) مکان های مرتفع، معبدی بلند در شهر یا زیارتگاهی در قله کوه در فاصله دور، در روستا بود. ورودی معابد عیلام، بوسیله مجسمه های شیر، گاو نر و نوعی سگ محافظت می شد. ^[۲۵]

زیگورات چغازنبیل، بنایی عیلامی ست. عیلامیان، از ساکنان اولیه ناحیه ای از ایران بودند که امروزه، خوزستان نامیده می شود. کاوش ها، نشان می دهد که عیلامیان، با همسایگان سومری شان، در غرب، مراوده داشته اند. این بنا را «اونتاش گال»، شاه عیلام، در حوالی سال ۱۲۵۰ ق. م. در یکی از شهرهای شوش، به نام «دوراونتاش»، ساخته و به خدای بزرگ عیلام، تقدیم کرده است.

زیگورات چغازنبیل، قدیمی ترین بنای شناخته شده در ایران است که دارای ابعادی چشمگیر بوده و پهلو به پهلوی اهرام مصر می زند. زیگورات چغازنبیل، ۵۰ متر بلندی و مساحتی، برابر ۱۰۵×۱۰۵ مترمربع، داشته است. این بنا که با کاربرد معبد و مقبره، بکار می رفته، از پنج برج متحدالمرکز، با ارتفاع های مختلف، تشکیل شده است.

هر طبقه، از روی سطح محوطه، جداگانه ساخته شده و بالا رفته است. به طوری که از طبقه اول، بصورت چند قوطی توی هم، بنظر می رسد. چهار دروازه بنا، دقیقا در چهار جهت اصلی ست. معبد، بر بام بنا، قرار داشته و در وسط هر یک از چهار طرف زیگورات، یک مجموعه پلکان، وجود داشته است. دیوارهای زیگورات که بیشتر، از خشت خام بوده، با ملات ساروج و قیر، ساخته و در بسیاری از جاها، پوشیده از آجر لعابدار کوره پزی، با رنگ های آبی و سبز و درخشش فلزی بوده است.

این بنا، دو ویژگی مهم دارد:

1. بر روی آجرهای نما؛ خطوطی، به شکل خط میخی که همان، خط ایلامی می باشد، حک شده است.
2. قدیمی ترین تاق قوسی شکل ایران، در این بنا ست. سقف پله های این بنا؛ تاقی، نیم دایره ای شکل و بدون تیزه دارد.^[۲۶]

آجر، اصلی ترین ساختمایه مورد استفاده در معماری ایران است. سوابق تاریخی، نشانگر آن است که نواحی خوزستان و بین النهرین، نخستین اقوامی بودند که به موفقیت کشف و استفاده از آجر دست یافتند. در معبد چغازنبیل، به آجرهایی برمی خوریم که به عنوان کتیبه، بر دیوار، نصب شده اند.^[۲۷]

ماد و پارس[ویرایش]

در تاریخ ناپیدائی، دسته ای از نژاد هند و اروپائی، از تیره اصلی خود جدا شد و در سرزمینی از آسیای مرکزی خانه گزید. به انگیزه های ناپیدائی، این تیره به چند دسته بزرگ تقسیم شد؛ دسته ای از کوه های هندوکش گذشت و به دره رود سند روی آورد و دسته دیگر، در سرزمین های خرم و سرسبز میان رودهای سیحون و جیحون برجاماند.^[۲۸]

کوروش، نابغه ای نظامی بود که بین سال‌های ۵۵۰ تا ۵۳۹ پیش از میلاد، با فرماندهی موفق لشکریانش، پیروزی‌های متعددی کسب نمود.^[۲۹] وی، با دوراندیشی و افتخار، در بین راه شیراز و اصفهان؛ باغی، همراه با چند کاخ، ساخت که مهمترین آنها، به نام های کاخ اختصاصی و تالار بار عام بود. این کاخ ها، دارای یک تالار بزرگ ستون دار و ایوان های طولانی و فضایی باز بودند. نمای دلباز و باصفای این بناها،از ویژگی های بیشتر کوشک های دوره های بعد است. کوشک، بنایی برونگرا ست و برخلاف ساختمان های درونگرا که همه پنجره ها و درها، به حیاط مرکزی باز می شود؛ در کوشک و ساختمان های برونگرا، دید و پنجره ها، به بیرون و باغی که آنرا محصور کرده، معطوف می باشد.

از زمان فرمانروایی کوروش، نظامی پایگذاری شد که از اهداف سیاست آن، فرمانروایی بر جهان بوده؛ نه تنها، بر ایران. هخامنشیان، به دنبال این بودند که مردم اقوام مختلف، فرمانروایی آنان را بر خود، بپذیرند. بهمین دلیل، به دین، آداب و رسوم آنها، احترام می گذاشتند. چنانکه گویی، پادشاهان هخامنشی، از آنها بودند. هدف کوروش، فرمانروایی بر جهان، با مدارا بود. در تداوم اهداف کوروش، سایر پادشاهان هخامنشی، برای اینکه همه اقوام تحت سیطره آنان، احساس تعلق خاطر به حکومت داشته باشند؛ تخت جمشید را دایره المعارفی از هنر همه آنها، با ترکیب هنرمندانه ایرانی، قرار دادند. بهمین دلیل و با توجه به توانمندی و سیطره ای که بر جهان آن روز داشتند؛ توانستند که بهترین مصالح را از سراسر جهان، برای ساخت این بناها فراهم کنند.

چهار باغ که اصل اساسی باغ سازی ایران است، از ابداعات کوروش، در خلق محوطه کاخ پاسارگاد، به شمار می رود.^[۳۰]

پانویس[ویرایش]