Jump to content

Hymenoptera

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
WD Bosca Sonraí Ainmhí BheoHymenoptera Cuir in eagar ar Wikidata

Cuir in eagar ar Wikidata
Taifead
Cuir in eagar ar Wikidata
Tacsanomaíocht
For-ríochtHolozoa
RíochtAnimalia
ForíochtBilateria
FíleamArthropoda
AicmeInsecta
ForordEndopterygota
OrdHymenoptera Cuir in eagar ar Wikidata
Linnaeus, 1758

Ord ilghnéitheach feithidí is ea na Hymnoptera, nó na himéiniptearaigh.[1] Tá timpeall 150,000 speiceas ann chomh maith le roinnt mhaith nach bhfuil cur síos orthu go fóill, ina measc na sábhchuileanna, na hadharcearraigh, na foichí, na beacha, agus na seangáin. Dhá phéire sciathán scannánach a bhíonn ag na feithidí fásta de ghnáth. Na codanna den bhéal oiriúnaithe i gcomhair coganta nó sú neachtair. Tá eagrú sóisialta ag cuid mhaith gnéithe. An feadán lena mbeireann siad uibheacha athraithe i gcomhair cealgtha uaireanta.

Tháinig na chéad Hymenoptera ar an saol sa tréimhse Triasach. Sábhchuileanna ab iad agus ina mbaill den fhine ar a dtugtar na Xyelidae. Tháinig na chéad Hymenoptera sóisialta sa tréimhse Cailceach.[2]

Éabhlóid[cuir in eagar | athraigh foinse]

Léiríonn anailís mhóilíneach gurb é Hymenoptera an grúpa brainseach is luaithe de na hHolometabola.[3]

Holometabola

Hymenoptera (sábhchuileanna, foichí)

Aparaglossata
Neuropteroidea
Coleopterida

Coleoptera (ciaróga)

Strepsiptera

Neuropterida

Raphidioptera

Megaloptera (cuileanna fearnóige agus comhghuaillithe)

Neuroptera (lásóga agus comhghuaillithe)

Panorpida
Amphiesmenoptera

Lepidoptera (éileacán agus leamhan)

Trichoptera (cuileanna cadáin)

Antliophora

Diptera

Mecoptera (cuileanna scairpe)

Siphonaptera (dreancaidí)

Is sa Triasic a tháinig Hymenoptera, agus bhain na hiontaisí is sine leis an bhfine Xyelidae. Tháinig na Hymenopteras sóisialta le linn na Tréimhse Cailcí[4] . Tá dianstaidéar déanta ar éabhlóid an ghrúpa seo ag Alex Rasnitsyn, Michael S. Engel, agus daoine eile.[5]

Rinneadh dianstaidéar ar chaidrimh fhíligineacha laistigh den Hymenoptera, bunaithe ar mhoirfeolaíocht agus ar shonraí móilíneacha araon, ó 2000 i leith.[6] In 2023, dheimhnigh staidéar móilíneach, bunaithe ar an anailís ar ghnéithe ultrachaomhnaithe, go leor torthaí roimhe seo agus tháirg sé fíligineacht réasúnta láidir den Ord iomlán. Taispeántar sárfhinte bunúsacha sa chladagram thíos.

Teimpléad:Cladogram

Naisc sheachtracha[cuir in eagar | athraigh foinse]

Tagairtí[cuir in eagar | athraigh foinse]

  1. ↑ Pádraig Ó Mianáin, eag.: “hymenoptera — Aistriúchán Gaeilge ar hymenoptera (An Foclóir Nua Béarla-Gaeilge)” (ga). An Gúm (2020). Dáta rochtana: 2024-06-27.
  2. ↑ Hussey, Matt (2011). "Hymenoptera". Fréamh an Eolais. Coiscéim. p. 356.
  3. ↑ "Progress, pitfalls and parallel universes: a history of insect phylogenetics" (2016). Journal of the Royal Society Interface 13 (121). doi:10.1098/rsif.2016.0363. PMID 27558853. 
  4. ↑ Howell, H.V. (1998). "Introduction to Insect Biology and Diversity". Oxford University Press. 
  5. ↑ "Evolutionary History of the Hymenoptera" (April 2017). Current Biology 27 (7): 1013–1018. doi:10.1016/j.cub.2017.01.027. PMID 28343967. Bibcode: 2017CBio...27.1013P. 
  6. ↑ "Key innovations and the diversification of Hymenoptera" (as en) . Nature Communications 14. doi:10.1038/S41467-023-36868-4. ISSN 2041-1723. PMID 36869077. Bibcode: 2023NatCo..14.1212B. Wikidata Q117865968. 
Aisghafa ó "https://ga.wikipedia.org/w/index.php?title=Hymenoptera&oldid=1225375"