Townland
Unha townland, en inglés, ou baile fearainn, en irlandés, é unha división xeográfica territorial menor usada en Irlanda, é de orixe gaélica, anterior á invasión normanda[1][2][3][4] e a maioría dos nomes veñen do irlandés.[2] Así e todo hai algúns que proceden dos señoríos normandos ou son creacións posteriores do Ordnance Survey.[5][6]
Antecedentes
[editar | editar a fonte]En Irlanda, unha townland é polo común a máis pequena división administrativa, non obstante hai uns poucos extensos townlands divididos aínda en hundreds.[7] O concepto de townlands ten a súa orixe no sistema gaélico de división da terra, e existen evidencias deste sistema en rexistros eclesiásticos desde antes do século XII[8] non foi ata principios do século XVII cando a administración inglesa comezou a cartografialo e definilo co propósito de fraccionar e confiscar a terra para investidores ou terratenentes ingleses.[7]
Etimoloxía e evolución
[editar | editar a fonte]O termo inglés townland deriva do inglés antigo tun, que denota un recinto.[9] O termo describe a unidade máis pequena de división territorial irlandesa, baseada en diversas clases de división terriotrial gaélica, moltas das cales teñen os seus propios nomes.
A forma irlandesa baile, adaptada ao inglés como "bally", é o elemento máis usado nos nomes das townland irlandesas,[10] que na lingua actual denota vila ou asentamento urbano, aínda que o seu significado preciso na Irlanda antiga non está claro xa que as cidades non tiñan cabida na antiga organización social gaélica[10] O termo irlandés moderno é baile fearainn (plural: bailte fearainn), e fearainn quere dicir "terra, territori, barri". Deriva da raíz protoindoeuropea *wer-, relacionada coa palabra inglesa ware, un ben valioso.
Os normandos, malia non ter unha influencia importante nos nomes das townlands, adaptaron algúns para o seu propio uso, posiblemente pola semellanza entre o gaélico baile e o normando bailey, "asentamento".[11]
En gran parte do Ulster, as townlands coñecíanse como “ballyboes" (irlandés: baile bó, “terra “da vaca[12]),[13] e representaba unha zona de valor económico pastoral.[12] No condado de Cavan, unidades semellantes chamábanse "polls", e nos condados de Fermangh e Monaghan coñecíanse como "tates" ou ”taths".[10][12][13] Eses nomes parecen ser de orixe inglesa, pero naturalizados ben antes de 1600.[12] Nos nomes das townland modernas, o prefixo pol- está amplamente estendido en todo o oeste de Iranda[12] Mentres que as townlands modernas co prefixo tat- están só presentes na diocese de Clogher (que atangue os condados de Fermanagh, Monaghan, e a baronía de Clogher no condado de Tyrone.[14]
No condado de Tyrone observábase a seguinte xerarquía de división da terra: "ballybetagh" (irlandés: baile biataigh), "ballyboe", "sessiagh" (irlandés: séú cuid, sexta parte dun cuarto) "gort" e "quarter" (irlandés: ceathrú).[10] En Fermanagh era: "ballybetagh", "quarter" e "tate".[10].
No Ulster a ballybetagh era a unidade territorial controlada por un sept, tipicamente contiña arredor de 16 townlands. A fragmentación de ballybetaghs producía unidades constituídas por catro, oito ou doce townlands. Unha desas unidades fragmentadas, "quarter" (un cuarto do ballybetagh), era a denominación universal de terra recollida na enquisa de 1608 para o condado de Donegal.[15] A principios do século XVII, un 20% da superficie total do oeste do Ulster quedaba baixo o control da igrexa. Estas terras “termon" consistían en ballybetaghs e ballyboes, pero dirixíanas erenaghs no lugar de septs.[15]
Extensión
[editar | editar a fonte]A superficie media dunha townland é de 325 acres (132 ha),[16] pero varían amplamente, así na enquisa de 1861, William Reeves constatou que a máis pequena era Old Church Yard, preto de Carrickmore, na parroquia de Termonmagurk, no condado de Tyrone con 0,625 acres (0,253 ha)[17] e a máis grande con 7 012 acres (2 838 ha) era Sheskin, na parroquia de Kilcommon, no condado de Mayo.[18]
O ballyboe (unha unidade de townland unit usada no Ulster) describíase en 1608 como sesenta acres de terra arable, pradarías e pastos; pero isto é equívoco, xa que o tamaño das townlands baixo o sistema gaélico variaba dependendo da súa calidade, situación e potencial económico.[10][13] Este potencial económico flutuaba debido á extensión de terra requirida para pastar o gando e á terra precisa para sustentar varias familias.[13] A meirande densidade de unidades townlands rexistradas no Ulster en 1609 corresponden ás áreas coas valoracións máis altas de terras en 1860.[13]
Parece que moitas zonas ermas non se dividiron en townlands ata hai pouco. Esas áreas compartíanas os habitantes dunha parroquia ou baronía como pastos comúns de verán.[19]
Estandarización
[editar | editar a fonte]A longo do século XIX a sección irlandesa do Ordnance Survey realizou gran número de mapas co propósito de axudar á recadacción de impostos e taxas, documentando e estandarizando os límites de máis de 60 000 townlands en toda a illa de Irlanda. Este proceso con frecuencia incluía a división e unión dos townlands existentes, así como definir os límites das townlands en zonas de montaña ou turbeiras que ata o momento quedaran fóra do sistema de townland .[8] No século XX seguíronse a realizar lixeiros axustes, así en 1901 había 60 462 townlands e en 1911 eran 60 679.[20]
Uso actual
[editar | editar a fonte]As Townlands forman a base de unidades administrativas maiores, como as parroquias e as divisións electorais, en Irlanda, e dos wards, en Irlanda do Norte). Antes de 1972, as townlands incluíanse en todos os enderezos postais da illa pero en 1972 o Royal Mail decidiu que incluílas no enderezo era un elemento obsoleto, así en Irlanda do Norte,[8] recoméndabase non incluílas e substituílas por números das casas, nomes de estradas e códigos postais.[8] Como resposta xurdiu a, "Townlands Campaign" como protesta contra os cambios, e en pleno conflito de Irlanda do Norte, a campaña foi un raro exemplo de unidade entre católicos e protestantes, entre nacionalistas irlandeses e unionistas.[8] e aínda que a medida acabou realizándose, agás no condado de Fermanagh, onde se mantivo a tradición de incluías.[8] En 2001 a Asemblea de Irlanda do Norte aprobou unha moción pedíndolles aos departamentos gobernamentais a facer uso das townland en correspondencia e publicacións.
Na República de Irlanda, as townlands continúan a se usar nos enderezos, aínda así en 2005 anunciouse a introdución dun sistema de códigos postais que se está a implantar en 2015 [21] pero aínda as townlands son os enderezos predominantes nas zonas rurais.
Sistemas semellantes
[editar | editar a fonte]Inglaterra
[editar | editar a fonte]Inglaterra tivo un sistema de división da terra de orixe premedieval pero que non chegou ao século XX. O sistema incluía: vills, trefs; towns; townships; baileys, hundreds e shires.[11]
Escocia
[editar | editar a fonte]En Escocia, os límites das townland perdéronse durante as melloras agrícolas do século XIX. As townlands chamábanse tamén fermlands.
Illa de Man
[editar | editar a fonte]Existen similitudes entre a noción das townlands en Irlanda e a división tradición da illa de Man en treens, que se subdividen en quarterlands.[22]
Notas
[editar | editar a fonte]- ↑ Barry, Terry (2000). "Rural settlement in medieval Ireland". A history of settlement in Ireland. Routledge. p. 114.
- ↑ 2,0 2,1 Colfer, Billy (2004). "Prehistoric and early Christian landscapes". The Hook Peninsula. Cork University Press. p. 29.
- ↑ Graham, Brian (2003). "Ireland: Economy and Society". A companion to Britain in the later Middle Ages. Wiley-Blackwell. p. 149.
- ↑ Clarke, Howard; Prunty, Jacinta; Hennessy, Mark (2004). Surveying Ireland's Past. Geography Publications. p. 113.
- ↑ Connolly, S. J., Oxford Companion to Irish History, page 577. Oxford University Press, 2002. ISBN 978-0-19-923483-7
- ↑ Maxwell, Ian, How to trace your Irish ancestors, páxina 16. howtobooks, 2009. ISBN 978-1-84528-375-9
- ↑ 7,0 7,1 Fossa Historical Society. "Chapter 23 – Of Gneeves" (PDF). Consultado o 3 January 2012.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 8,5 Reid, Bryonie (2005). "Identity, locality and the townland in Northern Ireland". Senses of Place: Senses of Time. Ashgate Publishing. pp. 47–60.
- ↑ Ballymun, A History: Volumes 1 & 2, c. 1600–1997 Arquivado 19 de outubro de 2013 en Wayback Machine. by Dr. Robert Somerville-Woodward, BRL 2002.
- ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 10,4 10,5 Mac Mahon, Michael. "Townlands". Old Territorial Divisions & Land Measures. Clare County Library.
- ↑ 11,0 11,1 Canavan, Tony; Every Stoney Acre has a Name: a celebration of the townland in Ulster. Federation for Ulster Local Studies, 1991. ISBN 0-9518279-0-1
- ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 Robinson 2000, p.25
- ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 13,4 Robinson 2000, pp. 13–14
- ↑ Robinson, Philip (2000). The Plantation of Ulster. Ulster Historical Foundation. ISBN 978-1-903688-00-7, pax. 25
- ↑ 15,0 15,1 Robinson 2000, pp.22-23
- ↑ Adams, G. Brendan (1978). "Prolegomena to the study of Irish place-names". Nomina 2: 49–50.; cited in Dolan, Terence Patrick (2006). "townland". A dictionary of Hiberno-English : the Irish use of English (2nd ed.). Dublin: Gill & Macmillan.
- ↑ Reeves 1861, p.476
- ↑ Reeves 1861, pp.475–6
- ↑ Evans, E Estyn (2000). "Bally and Booley". Irish Folk Ways. Courier Dover Publications. pp. 28–29.
- ↑ "Digitization of Irish 1901 and 1911 census records". Census of Ireland 1901/1911 and Census fragments and substitutes, 1821-51. National Archives of Ireland. Consultado o 22 May 2014.
- ↑ Eircode
- ↑ Coakley, Frances (2000). "Treens and Quarterlands". A Manx Notebook. isle-of-man.com. Arquivado dende o orixinal o 26 de setembro de 2013. Consultado o 07 de abril de 2015.