डोटेली भाषा

डोटेली
डोट्याली
मूलभाषी	नेपाल[१]
क्षेत्र	डोटी (सुदूरपश्चिम प्रदेश र कर्णाली प्रदेश)
मातृभाषी वक्ता	७९०,०००
भाषा परिवार	भारोपेली भाषा परिवार आर्य इरानेली आर्य उत्तरी आर्य पूर्वी पहाडी डोटेली
लिपि	देवनागरी लिपि
भाषा सङ्केतहरू
आइएसओ ६३९-३	dty
ग्लोटोलग	doty1234[२]

डोटेली वा डोट्याली भाषा नेपालको, सुदुरपश्चिमाञ्चल र मध्यपश्चिमाञ्चल क्षेत्रमा बोलिने एक भाषा हो। डोटेली भाषा नेपालमा बोलिने प्रमुख भाषाहरू मध्ये एक हो।^[३]सुदुरपश्चिमका सबै जिल्लाहरूमा र मध्यपश्चिमका केही जिल्लाहरूमा यो भाषा प्रयोग गरिन्छ। यहाँका बासिन्दाहरू एकआपसमा कुरा गर्दा अथवा बोल्दा आफ्नै भाषा प्रयोगमा ल्याउने गर्दछन्। यो भाषा नेपालमा सबैभन्दा बढी बोलिने भाषाहरू अन्तर्गत ९अौं स्थानमा रहेको छ। यो भाषा नेपालको २.९७% मानिसहरूले बोल्ने गर्दछन्। नेपालको संविधान २०७२को धारा ५ भाग १ अनुसार यो नेपालको आधिकारिक भाषाहरू मध्ये एकको रूपमा रहेको छ।^[१] हाल आएर यस भाषाको विकिपिडिया समेत सुरु भइसकेको छ।

नामहरू[सम्पादन गर्नुहोस्]

जिल्ला अनुसार यो भाषा नेपालको सुदूरपश्चिम क्षेत्रमा विभिन्न नामले चिनिन्छ।

इतिहास[सम्पादन गर्नुहोस्]

डोटेली भाषाको उत्पत्ति कहिलेदेखि भयो भन्ने बारेमा यकिन थाहा हुन नसके पनि यो भाषा परापूर्वकाल देखि नै बोलिदै आएको मानिन्छ। भारतको उत्तराखण्ड राज्य अन्तर्गत गढवाल र कुमाउ क्षेत्रमा बोलिने गढ़वाली र कुमाउनी भाषाका शब्द र लिपिहरू पनि डोटेली भाषासँग मिल्दोजुल्दो रहेको पाइन्छ।

राहुल साङ्कृत्यायन अनुसार सन् १७९० सम्ममा डोटी जिल्लामा कुमाउँका कत्युरी राजवंशले शासन गरेको थियो। यस अवधिमा डोटेली भाषिका अथवा उपभाषा कुमाउँ भाषाबाट उत्पत्ति भएको थियो। कात्युरी राजवंशलाई आठ राज्यमा विभाजन गरेपछि डोटी राज्यको स्थापना भएको थियो।^[५] डोटेलीलाई नेपालमा नेपाली भाषाको उपभाषाको रूपमा वि.सं २०६८ को जनगणना अगाडि सम्म मानिन्थ्यो तर एघारौँ राष्ट्रिय जनगणना पश्चात् यसलाई एक छुट्टै भाषाको रूपमा लिइएको थियो।

डोटेली भाषा र नेपाली भाषामा फरक[सम्पादन गर्नुहोस्]

सन्दर्भ सामग्रीहरू[सम्पादन गर्नुहोस्]