Przejdź do zawartości

12 Pułk Piechoty Liniowej

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
12 Pułk Piechoty Liniowej
Historia
Państwo

 Królestwo Polskie

Sformowanie

1831

Tradycje
Rodowód

2 Pułk Województwa Sandomierskiego

Dowódcy
Pierwszy

ppłk Szymon Ostafiński

Działania zbrojne
powstanie listopadowe
Organizacja
Rodzaj wojsk

piechota

Podległość

1 Dywizja Piechoty - IV 1831

12 Pułk Piechoty Liniowej – polski pułk piechoty okresu powstania listopadowego

Formowanie i zmiany organizacyjne

[edytuj | edytuj kod]

Po abdykacji Napoleona, car Aleksander I wyraził zgodę na odesłanie oddziałów polskich do kraju. Miały one stanowić bazę do tworzenia Wojska Polskiego pod dowództwem wielkiego księcia Konstantego. 13 czerwca 1814 pułkowi wyznaczono miejsce koncentracji w Krakowie[1]. Pułk nie został jednak odtworzony, bowiem etat armii Królestwa Polskiego przewidywał tylko 12 pułków piechoty. Nowe pułki piechoty sformowano dopiero po wybuchu powstania listopadowego. Rozkaz dyktatora gen. Józefa Chłopickiego z 10 stycznia 1831 roku nakładał obowiązek ich organizowania na władze wojewódzkie. 12 pułk piechoty tworzony był w województwie sandomierskim pierwotnie pod nazwą: 2 Pułk Województwa Sandomierskiego[2].

Według etatu pułk miał liczyć 2695 ludzi, rekrutowanych (podobnie jak 11 pułk piechoty liniowej) z Gwardii Ruchomej Województwa Sandomierskiego. Pułk składał się z trzech batalionów. Jeden z nich sformowano w Opatowie, a dwa pozostałe w Staszowie i Klimontowie. Zgodnie z raportem Regimentarza Lewego Brzegu Wisły z 9 stycznia 1831 Gwardia Ruchoma w tym województwie liczyła 6041 rekrutów. Pod koniec stycznia pułk liczył 1797 żołnierzy. W wykazach Komisji Wojskowej Rządu "Stan obecnych do boju" pojawia się 31 marca 1831 w liczbie 1433 żołnierzy (3 bataliony) w składzie korpusu rezerwowego Paca, gdzie jest wykazywany w niezmienionej liczebności 4 i 20 kwietnia, lecz już jako pułk 2-batalionowy. 26 kwietnia pozostaje w korpusie Paca w liczbie 1607 ludzi. Od 8 maja wchodzi w skład 1 Dywizji Piechoty Rybińskiego, licząc 1547 żołnierzy. 5 czerwca, po bitwie ostrołęckiej w składzie dywizji liczy tylko 707 ludzi, ale dodatkowo 695 jest wykazywanych w garnizonie warszawskim. 6 lipca, nadal w składzie IDP osiągnął stan 1672 ludzi w 3 batalionach, 22 sierpnia stopniał do 1205 ludzi + 134 w garnizonie praskim. Przed przekroczeniem granicy pruskiej, 8 października liczył 948 żołnierzy.

W marcu 1831 roku pułk wszedł w skład Korpusu Obserwacyjnego gen. Paca[3]. 26 kwietnia 1831 przeprowadzono kolejną reorganizacje piechoty armii głównej dzieląc ją na pięć dywizji. Pułk wszedł w skład 2 Brygady 1 Dywizji Piechoty[4].

Żołnierze pułku

[edytuj | edytuj kod]

Pułkiem dowodzili[5][2]:

  • ppłk Szymon Ostafiński
  • ppłk Paweł Muchowski (22 marca, stopień płk otrzymał 1 maja),
  • ppłk Piotr Carové (6 maja),
  • ppłk Leonard Majewski (1 sierpnia),
  • ppłk Józef Grabowski (22 września),
  • ppłk Jan Mayzner (24 września).

Walki pułku

[edytuj | edytuj kod]

Pułk brał udział w walkach w czasie powstania listopadowego.

Bitwy i potyczki[2]:

  • Goślin (25 lutego)
  • Modrzyce (2 kwietnia)
  • Róża (21 kwietnia)
  • Rudki (20 kwietnia)
  • Ostrołęka (26 maja)
  • Mińsk (14 lipca)
  • Szymanów (15 sierpnia)
  • Warszawa (6 i 7 września).

Pułk otrzymał w ciągu wojny 52 ordery Virtuti Militari, w tym: 1 krzyż kawalerski, 25 krzyży złotych i 26 srebrnych[2].

Uzbrojenie

[edytuj | edytuj kod]

Uzbrojenie podstawowe piechurów stanowiły kosy i piki oraz karabiny skałkowe, a także tasaki, czyli pałasze piechoty. Z magazynów Komisji Rządowej Wojny nowe pułki piechoty otrzymywały początkowo przeciętnie 430 karabinów. Zapewne były to karabiny francuskie wz. 1777 (kaliber 17,5 mm), być może rosyjskie z fabryk tulskich wz. 1811 (kaliber 17,78 mm), z bagnetami. W późniejszym okresie uzbrojenie poprawiało się dzięki broni zdobycznej i dostawom karabinów własnej produkcji. Wyposażenie żołnierzy, uzbrojonych w karabiny, uzupełniała ładownica na 40 naboi (czasem zastępowana torbą płócienną) oraz pochwa na bagnet.

Umundurowanie

[edytuj | edytuj kod]

Umundurowanie początkowo było niejednolite i powinno składać się, zgodnie ze wspomnianym rozkazem, z:

  • wołoszki lub sukmany, najlepiej sukiennej, podszytej płótnem, w kolorze zgodnym ze strojem włościańskim w danym województwie, z kołnierzem w kolorze województwa;
  • kaftana lub kożuszka z rękawami, zakrywającego podbrzusze;
  • spodni sukiennych, płótnem podszytych, szarych lub w kolorze wołoszki;
  • ciżem (trzewików) lub butów krótkich (z krótkimi cholewami);
  • furażerki z zausznicami, z lampasem (otokiem) w kolorze województwa;
  • dwóch halsztuchów ("chustek na szyję", "szalików") czarnych;
  • trzech koszul;
  • pary rękawiczek bez palców;
  • dwóch par gatek (kalesonów) płóciennych.

W późniejszym okresie, po przejściu na etat Komisji Rządowej Wojny, umundurowanie zostało ujednolicone i składało się z białej[6] wołoszki z karmazynowymi (być może amarantowymi) wyłogami rękawów, naramiennikami i kołnierzem, szarych spodni[6] oraz szarej furażerki[6] z karmazynowym otokiem. Pasy czarne[6], trzewiki czarne. Lejbiki szarobrunatne z karmazynowymi wyłogami rękawów i kołnierzem.

Wyłogi żółte[7].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Wimmer 1978 ↓, s. 455.
  2. a b c d Gembarzewski 1925 ↓, s. 71.
  3. Wimmer 1978 ↓, s. 490.
  4. Wimmer 1978 ↓, s. 491.
  5. Wimmer 1978 ↓, s. 483.
  6. a b c d Linder 1960 ↓, s. barwy 12 ppl.
  7. Linder 1960 ↓, s. barwy pułkowe.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
  • Bronisław Gembarzewski: Wojsko polskie. Ubiór, uzbrojenie, oporządzenie. Tom IV. Od 1815 do 1831 roku.. Warszawa: 1966.
  • Karol Linder: Dawne Wojsko Polskie. Ubiór i uzbrojenie. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1960.
  • Jan Wimmer: Historia piechoty polskiej do roku 1864. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.
  • Bronisław Pawłowski: Źródła z dziejów wojny polsko-rosyjskiej 1830-1831. Warszawa: 1935.