Przejdź do zawartości

Acipenser

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Acipenser
Linnaeus, 1758[1]
Ilustracja
Przedstawiciel rodzaju – jesiotr ostronosy (A. oxyrinchus)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

promieniopłetwe

Podgromada

kostnochrzęstne

Rząd

jesiotrokształtne

Rodzina

jesiotrowate

Rodzaj

Acipenser

Typ nomenklatoryczny

Acipenser sturio Linnaeus, 1758

Gatunki

22 gatunki (w tym 3 wymarłe) – zobacz opis w tekście

Acipenserrodzaj ryb z rodziny jesiotrowatych (Acipenseridae), w języku polskim zwyczajowo określany nazwą jesiotry. Rodzaj obejmuje największe gatunki z rzędu jesiotrokształtnych, osiągające do kilku metrów długości i kilkuset kilogramów masy ciała. Występują tylko na półkuli północnej. Niektóre mają duże znaczenie gospodarcze. Większość z nich jest zagrożona wyginięciem, w tym A. dabryanus i A. sturio krytycznie.

Cechy charakterystyczne

[edytuj | edytuj kod]

Nieduży pysk z rostrum zwykle zaokrąglonym w przekroju. Wąsik nie jest spłaszczony. Dobrze rozwinięta tryskawka. Przesłonki skrzelowe przyczepione do powierzchni międzyskrzelowej[17].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj zdefiniował w 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz w dziesiątym wydaniu Systema Naturae publikacji własnego autorstwa poświęconej systematyce zwierząt[1]. Gatunkiem typowym jest (Linneuszowska tautonimia) jesiotr zachodni (A. sturio).

Etytmologia

[edytuj | edytuj kod]
  • Acipenser (Acipenses): łac. acipenser ‘jesiotr’[18].
  • Sturio: nowołac. sturio, sturionis ‘jesiotr’[19]. Typ nomenklatoryczny: Sturio vulgaris Rafinesque, 1810 (= Acipenser sturio Linnaeus, 1758).
  • Dinoctus (Dinectur, Dinectus): gr. δι- di- ‘podwójny’, od δις dis ‘dwukrotny’, od δυο duo ‘dwa’[20]; νηκτης nēktēs „pływak”, od νηχω nēkhō ‘pływać’[21]. Typ nomenklatoryczny: Dinoctus truncatus Rafinesque, 1818 (= Acipenser brevirostrum Lesueur, 1818).
  • Sterletus: ros. стерлядь sterljad ‘sterlet’, od niem. störling ‘jesiotr’[22]. Typ nomenklatoryczny: Acipenser ruthenus Linnaeus, 1758.
  • Helops: ἡλος hēlos ‘guz, ćwiek’[23]; ωψ ōps, ωπος ōpos ‘wygląd, oblicze’[24]. Typ nomenklatoryczny: Acipenser stellatus Pallas, 1771.
  • Lioniscus: gr. λειος leios ‘gładki’[25]; łac. przyrostek zdrabniający -iscus, od gr. -ισκος -iskos[26]. Typ nomenklatoryczny: Acipenser glaber Heckel, 1836 (= Acipenser nudiventris Lovetsky, 1828).
  • Antaceus: etymologia nieznana, autorzy nie podali znaczenia nazwy rodzajowej[11]. Typ nomenklatoryczny: Acipenser schypa Güldenstädt, 1772 (= Acipenser nudiventris Lovetsky, 1828).
  • Ellops: gr. ελλοψ ellops, ελλοπος ellopos ‘gatunek jakiejś ryby’[27].
  • Shipa: ros. шип szyp ‘jesiotr’[14]. Typ nomenklatoryczny: Acipenser nudiventris Lovetsky, 1828.
  • Sinosturio: nowałac. Sinae ‘chiński’, od gr. Σιναι Sinai ‘chiński’[28]; rodzaj Sturio Rafinesque, 1810. Typ nomenklatoryczny: Acipenser dabryanus Duméril, 1869.
  • Gladostomus: łac. gladius ‘miecz’[29]; στομα stoma, στοματος stomatos ‘usta’[30]. Typ nomenklatoryczny: Acipenser stellatus Pallas, 1771.

Klasyfikacja

[edytuj | edytuj kod]

Gatunki zaliczane do tego rodzaju[31]:

Podgatunki
Mieszańce
  • alonka (Acipenser gueldenstaedtii x Acipenser baerii)
  • bester[35] (Huso huso x Acipenser ruthenus)
Gatunki wymarłe[38]
  1. Wariant pisowni Acipenser Linnaeus, 1758.
  2. a b Wariant pisowni
  3. Nie Sterletus Rafinesque, 1820.
  4. Pisownia tylko w liczbie mnogiej jako Lionisci.
  5. Latynizacja nazwy Lionisci Fitzinger & Heckel, 1836.
  6. Nowa nazwa dla Helops Brandt & Ratzeburg, 1833.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 237. (łac.).
  2. H.F. Linck. Versuch einer Eintheilung der Fische nach den Zähnen. „Magazin für das Neueste aus der Physik und Naturgeschichte”. 6 (3), s. 37, 1790. (niem.). 
  3. C.S. Rafinesque: Indice d’ittiologia Siciliana, ossia, Catalogo metodico dei nomi Latini, Italiani, e Siciliani dei pesci, che si rinvengono in Sicilia: disposti secondo un metodo naturale: eseguito da un appendice che contiene la descrizione di alcuni nuovi pesci siciliani: illustrato da due piance. Messina: Presso Giovanni del Nobolo, con approvazzione, 1810, s. 41, 58. (łac.).
  4. C.S. Rafinesque. Further discoveries in natural history made during a journey through the western region of the United States. „The American Monthly Magazine and Critical Review”. 3, s. 447, 1818. (ang.). 
  5. C.S. Rafinesque. General Account of the Discoveries made in the Zoology of the Western States. „The American Monthly Magazine and Critical Review”. 4, s. 107, 1818. (ang.). 
  6. Rafinesque 1820 ↓, s. 248.
  7. Rafinesque 1820 ↓, s. 249.
  8. Brandt i Ratzeburg 1833 ↓, s. 3.
  9. Brandt i Ratzeburg 1833 ↓, s. 3, 349.
  10. Fitzinger i Heckel 1836 ↓, s. 270.
  11. a b Fitzinger i Heckel 1836 ↓, s. 293.
  12. Ch.-L. Bonaparte. Catalogo metodico dei pesci europei. „Atti della Settima Adunanza degli Scienziati Italiani Sesta Riunione”. 7 (2), s. 20, 1846. (wł.). 
  13. J.von N.F.X. Gistel: Naturgeschichte des Thierreichs für höhere Schulen. Stuttgart: Hoffmann, 1848, s. ix. (niem.).
  14. a b J.F. von Brandt. Einige Worte über die europäisch-asiatischen Störarten (Sturionides). „Mélanges biologiques tirés du Bulletin de l’Académie impériale des sciences de St. Pétersbourg”. 7, s. 113, 1869. (niem.). 
  15. O. Jaekel. Die Morphogenie der ältesten Wirbeltiere. „Monographien zur Geologie und Palaeontologie”. 3, s. 29, 1929. (niem.). 
  16. M. Holly: Pisces 4, Ganoidei. Leipzig: De Gruyter, 1936, s. 31, seria: Das Tierreich. (niem.).
  17. a b c d e f g h i j G. Nikolski: Ichtiologia szczegółowa. Tłum. Franciszek Staff. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1970.
  18. Jaeger 1944 ↓, s. 5.
  19. Jaeger 1944 ↓, s. 224.
  20. Jaeger 1944 ↓, s. 71.
  21. Jaeger 1944 ↓, s. 144.
  22. sterlet. Merriam-Webster. [dostęp 2023-07-31]. (ang.).
  23. Jaeger 1944 ↓, s. 102.
  24. Jaeger 1944 ↓, s. 155.
  25. Jaeger 1944 ↓, s. 121.
  26. Jaeger 1944 ↓, s. 114.
  27. Jaeger 1944 ↓, s. 80.
  28. Jaeger 1944 ↓, s. 213.
  29. Jaeger 1944 ↓, s. 96.
  30. Jaeger 1944 ↓, s. 222.
  31. Ron Fricke, William Neil Eschmeyer, Richard van der Laan (red.), SEARCH, [w:] Eschmeyer’s Catalog of Fishes, California Academy of Sciences, 7 sierpnia 2012 [dostęp 2012-08-23] (ang.).
  32. a b Krystyna Kowalska, Jan Maciej Rembiszewski, Halina Rolik Mały słownik zoologiczny, Ryby, Wiedza Powszechna, Warszawa 1973
  33. a b c d e f g h Eugeniusz Grabda, Tomasz Heese: Polskie nazewnictwo popularne krągłouste i ryby - Cyclostomata et Pisces. Koszalin: Wyższa Szkoła Inżynierska w Koszalinie, 1991.
  34. a b c d Josef Reichholf, Gunter Steinbach, Claus Militz: Wielka encyklopedia ryb: słodkowodne i morskie ryby Europy. Wiśniewolski Wiesław (tłum.). Warszawa: Muza, 1994. ISBN 83-7079-317-7.
  35. a b c Jerzy Gronau: Słownik nazw ryb. Kraków: Księgarnia Akademicka, 1994. ISBN 83-901154-9-2.
  36. Wykaz oznaczeń handlowych gatunków ryb oraz wodnych bezkręgowców wprowadzanych do obrotu na rynek polski. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, 2015. [dostęp 2015-12-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-04-12)]. (pol.).
  37. Stanisław Rutkowicz: Encyklopedia ryb morskich. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1982. ISBN 83-215-2103-7.
  38. The Paleobiology Database (en

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]