Przejdź do zawartości

Asklepiejon

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Część ruin asklepiejonu na Kos
Leczenie w świątyni Asklepiosa (mal. John W. Waterhouse, 1877)

Asklepiejonświątynia Asklepiosa wraz z ośrodkiem kultowej medycyny i terapii, stosującym praktyki przyrodolecznicze i diagnostyczną inkubację[1].

Początkowo studnia lub źródło z ołtarzem w świętym gaju; później okręg sakralny ze świątynią, obok której funkcjonowały lecznice, budynki szpitalne i portyki dla chorych oczekujących na przyjęcie.

Sanktuaria Asklepiosa, w których jako lekarze służbę pełnili kapłani tego bóstwa, spełniały funkcję obecnych szpitali i uzdrowisk. Stosowano w nich w szerokim zakresie przyrodolecznictwo oraz rytualne praktyki (inkubację) i zróżnicowane zabiegi lecznicze (post, kąpiele, masaże, ćwiczenia fizyczne)[2][3]. Przygotowująca zwykle do leczenia inkubacja (gr. enkoimesis, łac. incubatio) była praktyką polegającą na spędzeniu nocy w świątyni, a następnie zinterpretowaniu przez kapłanów wieszczego snu, który miał wskazywać sposób kuracji chorego[4].

Obok jatrejonów oraz rzymskich valetudinariów asklepiejony były instytucjami zapewniającymi namiastkę zorganizowanej opieki społecznej; nie były jednak zakładane ze względów filantropijnych, lecz z powodów utylitarnych. Poza funkcją religijną były ośrodkami opieki nad chorymi, a ich istota nawiązywała do tradycji egipskiej, gdzie do świątyń różnych bóstw przybywali ludzie dla uleczenia z rozmaitych chorób[5].

Asklepiejony były rozmieszczonymi na planie kwadratu kompleksami budynków z portykami, wznoszonymi najczęściej na obrzeżach miasta – na wzgórzach oraz nad rzekami. Tam, gdzie brakowało dopływu wody, doprowadzano ją poprzez dobudowywanie sieci akweduktów. Asklepiejon nierzadko składał się z hospicjum, w którym gromadzili się i sypiali chorzy. Centralne miejsce zajmowała świątynia wraz z posągiem bóstwa. Do kompleksu świątynnego należały także magazyny, w których przechowywano dary ofiarne oraz opisy doświadczonych uzdrowień[5].

Zwyczajowe praktyki sprawiały, że uzdrowieni pozostawiali w świątyni wota wyobrażające uzdrowione części ciała, wrzucali monety do leczniczego źródła, a także wypisywali na tabliczkach historię własnej choroby i uleczenia[6].

Do głównych ośrodków kultu Asklepiosa z zachowanymi pozostałościami asklepiejonów należały[3]:

  • Epidauros – najsłynniejsze, w mitycznym miejscu urodzenia Asklepiosa, gdzie co pięć lat obchodzono panhelleńskie święto ku czci patronującego bóstwa[7];
  • wyspa Kos – ze szkołą medyczną założoną przez Hipokratesa, rozbudowany w okresie hellenistycznym i zdobiony dziełami sztuki[8];
  • Pergamon – ze świątynią wzorowaną na rzymskim Panteonie, w II wieku szczególnie znany z działalności Galena[9];
  • Ateny (od 420 p.n.e.)[3];
  • Rzym (od 291 p.n.e.) – od 291 p.n.e. na wyspie Tybru (Insula Tiberina)[10];
  • Korynt[11].

W czasach rzymskich miejsca te były celem masowych pielgrzymek wiernych i chorych z ziem całego cesarstwa, zwłaszcza w okresie obchodzonych co 5 lat uroczystości (tzw. asklepiaja) ku czci bóstwa (w Epidauros i Pergamonie)[12].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Władysław Kopaliński: Słownik mitów i tradycji kultury. Warszawa: PIW, 1993, s. 58, ISBN 83-0602-157-6.
  2. Słownik kultury antycznej, dz. cyt., s. 58.
  3. a b c David Sacks: Encyklopedia świata starożytnych Greków, dz. cyt., s. 65.
  4. Słownik kultury antycznej, dz. cyt., s. 202.
  5. a b Marian Surdacki: Miłosierdzie czy opieka społeczna. Od starożytności do oświecenia. Lublin: Wyd. Naukowe KUL, 2020, s. 21-22.
  6. Słownik kultury antycznej, dz. cyt., s. 59.
  7. Janusz Stępniewski: Asklepiejon w Epidauros. „Filomata”, 1985, nr 365.
  8. Janusz Stępniewski: Asklepiejon na Kos. „Filomata”, 1985, nr 368.
  9. Piotr Dyczek: Asklepiejon w Pergamonie. „Filomata”, 1980, nr 341.
  10. Janusz Stępniewski: Asklepiejon w Rzymie. „Filomata”, 1986, nr 371.
  11. Janusz Stępniewski: Asklepiejon w Koryncie. „Filomata”, 1986, nr 375.
  12. Jerzy Wielowiejski: Na drogach i szlakach Rzymian. Warszawa: PIW, 1984, s. 228, ISBN 83-06-00973-8.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]