Przejdź do zawartości

Biórków Wielki

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Biórków Wielki
wieś
Ilustracja
Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Biórkowie Wielkim
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

proszowicki

Gmina

Koniusza

Liczba ludności (2022)

505[2]

Strefa numeracyjna

12

Kod pocztowy

32-104[3]

Tablice rejestracyjne

KPR

SIMC

0322809

Położenie na mapie gminy Koniusza
Mapa konturowa gminy Koniusza, po lewej znajduje się punkt z opisem „Biórków Wielki”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Biórków Wielki”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Biórków Wielki”
Położenie na mapie powiatu proszowickiego
Mapa konturowa powiatu proszowickiego, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Biórków Wielki”
Ziemia50°09′54″N 20°10′25″E/50,165000 20,173611[1]

Biórków Wielkiwieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie proszowickim, w gminie Koniusza.

W czasie funkcjonowania gromad wieś była siedzibą gromady Biurków Wielki. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego.

Integralną częścią miejscowości jest Wysiółek Biórkowski[4].

Nazwa miejscowości

[edytuj | edytuj kod]

Pochodzenie nazwy Biórków Wielki, wcześniej – Birków, jest patronimiczne: od nazwy osobowej Birek[5], wywodzącej się być może od bierać, birać, por. prasłowiańskie *birati a. *bьrati – "ujmować, chwytać, zabierać"[6], a także stanowiącej zdrobnienie imienia Biernat (Bernard)[7]. W XV wieku właścicielem wsi był Jan Birkowski herbu Topór. Wcześniej spotykane nazwy to m.in. Bircow, Byrkow, Byrow, Byorkow, Bierków, Birków, Birków Wielki[8].

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Początki osadnictwa w Biórkowie Wielkim sięgają przełomu XII i XIII wieku. Przypuszcza się, że król Władysław Łokietek osadził ją na prawie niemieckim i podarował swojemu rycerzowi Wilczko, który pomógł mu w stłumieniu buntu. Wilczko z Birkowa był później podstolim a następnie kasztelanem sandomierskim. Kazimierz Wielki mianował Wilczka burgrabią zamku w Kazimierzu Dolnym[9]. Pierwsza wzmianka w zachowanych dokumentach o wsi pochodzi z roku 1374. Jest to krótki opis parafii w Biórkowie w spisie świętopietrza. Źródła z 1385 r. wymieniają istniejący tu drewniany kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny[8].

W XV wieku Biórków Wielki był własnością rodu Birkowskich herbu Topór, o czym wspomina Jan Długosz w swoim dziele Liber Beneficiorum. W XVI wieku rządzili tu Szembekowie herbu Szembek, a następnie inni szlachcice[8].

W 1633 r. w miejscu zniszczonej świątyni zbudowano zachowany do dziś kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny[10]. W tym okresie założono przy kościele szkółkę parafialną dla dzieci wiejskich. W 1782 roku założono we wsi cmentarz parafialny.

Zabytki

[edytuj | edytuj kod]

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[11].

Osoby związane z miejscowością

[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 6107
  2. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 68 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  4. GUS. Rejestr TERYT
  5. Rymut K., Nazwy miast Polski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław [etc.] 1987, ISBN 83-04-02436-5, por. hasło Bircza
  6. A. Cieślikowa (red.), Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych t.1, Kraków 2000, ISBN 83-87623-23-7
  7. M. Malec (red.), Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych, t. 2, Kraków 1995, ISBN 83-85579-68-0
  8. a b c Sołectwo Biórków Wielki. gmina Koniusza. [dostęp 2011-09-13]. (pol.).
  9. Wojciech Wółkowski, Zamek w Kazimierzu Dolnym w świetle badań architektonicznych / The castle in Kazimierz Dolny in the light of architectural studies, „Ochrona Zabytków 1/2018, s. 7-48” [dostęp 2020-03-02] (ang.).
  10. a b Kościół Wniebowzięcia NMP w Biórkowie Wielkim. drewniana.malopolska. [dostęp 2011-09-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-11-21)]. (pol.).
  11. Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-12-01].

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]