Przejdź do zawartości

Bobrek trójlistkowy

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Bobrek trójlistkowy
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

astrowce

Rodzina

bobrkowate

Rodzaj

bobrek

Gatunek

bobrek trójlistkowy

Nazwa systematyczna
Menyanthes trifoliata L.
Sp. Pl. 145. 1753
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]

Bobrek trójlistkowy, b. trójlistny (Menyanthes trifoliata L.) – gatunek rośliny z monotypowego rodzaju bobrek Menyanthes L. należącego do rodziny bobrkowatych. Jest szeroko rozprzestrzeniony na półkuli północnej – występuje w strefie umiarkowanej i sięgając na północy do strefy podbiegunowej w Europie, Azji i Ameryce Północnej. Na południu rośnie na obszarach górskich w Maroku, na Kaukazie, w Azji Środkowej[4][5]. W Polsce obecny jest w niemal całym kraju, lokalnie bardzo rozproszony lub go brak (np. w północnej części województwa mazowieckiego i na Żuławach)[6].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Łodyga
Prosto wzniesiona, naga i bezlistna. Pod ziemią grube, pełzające kłącze.
Liście
Ulistnienie skrętoległe, liście tylko odziomkowe, zanurzone w wodzie. Są skórzaste, ciemnozielone, całobrzegie, potrójne na długich ogonkach o bardzo gorzkim smaku.
Kwiaty
Białoróżowe, zebrane w gęste, zwężające się ku szczytowi grona na długiej, bezlistnej szypułce (10–30 cm) bocznie wyrastającej z kłącza. Kielich 5-dzielny, lejkowato-dzwonkowaty. Korona biała lub różowa, o pięciu odgiętych do tyłu płatkach pokrytych wewnątrz licznymi włoskami. 1 słupek z długą szyjką i dwudzielnym znamieniem, pręcików zwykle 5 o fioletowych pylnikach.
Owoc
Kulisto-jajowata torebka o długości do 13 mm zawierająca drobne nasiona brązowej barwy.

Biologia i ekologia

[edytuj | edytuj kod]
Pokrój
Bobrek trójlistkowy wśród roślinności torfowiska w rezerwacie Dury

Bylina, geofit, hydrofit. Kwitnie od czerwca do września. Rośnie na torfowiskach i mokrych łąkach, na młakach oraz w zaroślach z wierzbą rokitą i w olsach. W Polsce w górach sięga po regiel dolny i najwyższe stanowiska ma w Gorcach[7]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Scheuchzerio-Caricetea nigrae, All. Caricion lasiocarpae[8]. Liczba chromosomów 2n= 54[9].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]
Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Jeden z pięciu rodzajów z rodziny bobrkowatych (Menyanthaceae) z rzędu astrowców (Asterales)[2].

Pozycja w systemie Reveala (1993–1999)

Gromada okrytonasienne Magnoliophyta Cronquist, podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa astrowe Asteridae Takht., nadrząd Campanulanae Takht. ex Reveal, rząd bobrkowce Menyanthales T. Yamaz. ex Takht., rodzina bobrkowate Menyanthaceae (Dumort.) Dumort., podrodzina Menyanthoideae Burnett, plemię Menyantheae Dumort., rodzaj bobrek Menyanthes L.[10]

Zagrożenia i ochrona

[edytuj | edytuj kod]

W Polsce podlega częściowej ochronie gatunkowej od 2001 roku na podstawie rozporządzeń wydawanych kolejno w latach: 2001[11], 2004[12], 2012[13] i 2014[14].

Nie jest uznawany za zagrożony wyginięciem w Polsce, jednak wiele jego stanowisk zanikło w wyniku osuszania terenu. Rośnie na terenach objętych różnymi formami ochrony, w tym w parkach narodowych: białowieskim, bieszczadzkim, pienińskim, tatrzańskim i wielkopolskim[7].

Zastosowanie

[edytuj | edytuj kod]
Roślina lecznicza

Surowcem lekarskim bobrka są liście Folium Menyanthidis (zawartość: gorycze, glikozydy, garbniki oraz składniki mineralne, głównie jod, żelazo i mangan). Ma właściwości wzmacniające, oczyszczające i przeciwzapalne. Przeciwdziała zaparciom, wzdęciom, działa żółciopędnie. Wchodzi w skład preparatów stosowanych w leczeniu anemii, braku apetytu, niestrawności, migren oraz przy osłabieniu ogólnym organizmu[15]. Pobudza przywspółczulny układ nerwowy, spowalnia współczulny układ nerwowy. Wzmacnia działanie gruczołów wydzielania wewnętrznego. Stosowany także przeciw dermatozie, gorączce naprzemiennej, krzywicy, szkorbucie, reumatyzmie, nieregularnej menstruacji i pasożytach jelitowych[potrzebny przypis]. Posiada właściwości przeciwnowotworowe[16].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
  3. Menyanthes trifoliata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  4. Menyanthes trifoliata L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. USDA, ARS, National Genetic Resources Program. [dostęp 2014-11-19]. (ang.).
  5. Menyanthes trifoliata. [w:] Den Virtuella Floran [on-line]. Naturhistoriska riksmuseet. (Za: Hultén, E. & Fries, M. 1986. Atlas of North European vascular plants: north of the Tropic of Cancer I-III. – Koeltz Scientific Books, Königstein). [dostęp 2021-01-02].
  6. Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, Adam Zając, Maria Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 358, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957.
  7. a b Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2006, s. 61. ISBN 978-83-7073-444-2.
  8. Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
  9. Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
  10. Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Menyanthes. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-02-06]. (ang.).
  11. Dz.U. z 2001 r. nr 106, poz. 1167 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 września 2001 r. w sprawie listy gatunków roślin rodzimych dziko występujących objętych ochroną gatunkową ścisłą częściową oraz zakazów właściwych dla tych gatunków i odstępstw od tych zakazów
  12. Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną
  13. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 stycznia 2012 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2012 r. poz. 81)
  14. Dz.U. z 2014 r. poz. 1409 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin
  15. Zielnik. Katedra Roślin Przemysłowych i Leczniczych, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie. [dostęp 2014-11-19].
  16. Tomasz Kowalczyk i inni, Induction of apoptosis by in vitro and in vivo plant extracts derived from Menyanthes trifoliata L. in human cancer cells, „Cytotechnology”, 71 (1), 2019, s. 165–180, DOI10.1007/s10616-018-0274-9, ISSN 0920-9069 [dostęp 2019-10-09] (ang.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • M. Dziak, B. Kuźnicka: Zioła i ich zastosowanie. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1998. ISBN 83-200-0747-X.
  • Słownik botaniczny. A. Szweykowska, J. Szweykowski (red.). Warszawa: Wydawnictwo Wiedza Powszechna, 1993. ISBN 83-214-0140-6.
  • Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.