Przejdź do zawartości

Filharmonia Narodowa

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Filharmonia Narodowa
Ilustracja
Budynek Filharmonii Narodowej w Warszawie
Państwo

 Polska

Miejscowość

Warszawa

Adres

ul. Jasna 5

Typ budynku

filharmonia

Styl architektoniczny

socrealizm, dawniej eklektyzm

Architekt

pierwotny – Karol Kozłowski, przebudowa 1955 – Eugeniusz Szparkowski

Rozpoczęcie budowy

1900

Ukończenie budowy

1901

Zniszczono

spłonęła w 1939, zbombardowana w 1944

Odbudowano

1955

Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, w centrum znajduje się punkt z opisem „Warszawa, Filharmonia Narodowa w Warszawie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Warszawa, Filharmonia Narodowa w Warszawie”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Warszawa, Filharmonia Narodowa w Warszawie”
Ziemia52°14′03″N 21°00′40″E/52,234167 21,011111
Strona internetowa

Filharmonia Narodowa – polska instytucja kultury, funkcjonująca w gmachu znajdującym się przy ulicy Jasnej 5 w Warszawie, który został wzniesiony w latach 1900–1901 pod kierunkiem Karola Kozłowskiego, a następnie przebudowany w 1955 przez Eugeniusza Szparkowskiego. Dyrektorem naczelnym jest Wojciech Nowak, a funkcję dyrektora artystycznego sprawuje dyrygent Andrzej Boreyko[1].

Od 1955 w instytucji organizowany jest Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina.

W budynku i przy pomocy FN w Warszawie odbywa się festiwal Warszawska Jesień.

Historia

[edytuj | edytuj kod]
Filharmonia Warszawska, 1901
Filharmonia Warszawska, lata 30. XX w.

Pierwszy gmach Filharmonii Warszawskiej zaprojektował Karol Kozłowski[2]. Został wzniesiony w latach 1900–1901 w kwartale ulic Jasnej, Moniuszki i Nowosiennej (Sienkiewicza)[3]. Uroczysta inauguracja odbyła się 5 listopada 1901, orkiestrą dyrygował dyrektor muzyczny i I dyrygent Filharmonii, Emil Młynarski. Jako solista wystąpił Ignacy Jan Paderewski (grał własny Koncert fortepianowy z towarzyszeniem orkiestry, oraz szereg utworów Fryderyka Chopina). Śpiewak Wiktor Grąbczewski (bas)[4] wykonał partię solową w kantacie Władysława Żeleńskiego.

Budynek z lat 1901–1945 wzorowany był na europejskich filharmoniach i operach XIX wieku, przede wszystkim na Operze Paryskiej. Otrzymał bardzo bogaty wystrój eklektyczny, z wpływami neorenesansu i neobaroku europejskiego w nowoczesnej na owe czasy interpretacji. Został wzniesiony na działce o wymiarach ok. 58 x 44 metry i posiadał trzy elewacje[5]. Główne wejście pierwotnie znajdowało się od strony ul. Jasnej[5]. Rzeźby na fasadzie wykonali Stanisław R. Lewandowski i Władysław Mazur.

Fundatorami Filharmonii Warszawskiej byli m.in. bankier Leopold Julian Kronenberg i pianista Ignacy Jan Paderewski.

Wśród rzeźb zdobiących fasadę pierwotnego budynku Filharmonii znalazły się postacie Wolfganga Amadeusza Mozarta, Ludwiga van Beethovena, Fryderyka Chopina i Stanisława Moniuszki[6]. Główna sala koncertowa miała powierzchnię 730 m² i mogła pomieścić ok. 2000 osób[7]. Plafon w sali koncertowej wykonał Henryk Siemiradzki.

Napaść Niemców na Polskę i związana z tym II wojna światowa przerwała działalność Filharmonii. Gmach został spalony w czasie obrony Warszawy we wrześniu 1939[8]. W trakcie walk powstania warszawskiego w 1944 uległ zbombardowaniu i dalszemu znacznemu zniszczeniu.

Wnętrze sali koncertowej Filharmonii Warszawskiej, około 1901 roku

Zarządzeniem Ministra Kultury i Sztuki z 25 października 1949 utworzono przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą „Filharmonia Narodowa w Warszawie”[9].

Nowy, odbudowany budynek koncertowy został otwarty 21 lutego 1955[2], w dniu inauguracji V Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina[10]. Tego samego dnia, z okazji inauguracji sezonu w nowej własnej siedzibie, Filharmonii Warszawskiej nadano nazwą Filharmonii Narodowej[2][10]. Budynek FN w Warszawie, odbudowany według projektu Eugeniusza Szparkowskiego i Henryka Białobrzeskiego, utracił swój pierwotny bogato zdobiony wystrój, został zastąpiony stylistyką architektury socrealizmu[11]. Dla poprawy komunikacji wewnętrznej główne wejście do budynku przeniesiono na stronę ul. Sienkiewicza[12].

W budynku i przy pomocy FN w Warszawie odbywa się festiwal Warszawska Jesień.

Sala koncertowa Filharmonii Narodowej w Warszawie ma 1072 miejsca. Sala kameralna dysponuje 378 miejscami.

Orkiestra Filharmonii Narodowej

[edytuj | edytuj kod]
Wnętrze sali koncertowej podczas Konkursu Chopinowskiego w 2005

Pierwszy koncert w wykonaniu Filharmoników Warszawskich odbył się 5 listopada 1901 w nowo wybudowanym gmachu.

Orkiestra koncertowała z wieloma najsłynniejszymi artystami tamtej doby. Dyrygowali nią m.in. Edvard Grieg, Siergiej Prokofjew, Siergiej Rachmaninow, Maurice Ravel, Camille Saint-Saëns, Richard Strauss i Igor Strawinski.

Soliści

[edytuj | edytuj kod]

Na estradzie Filharmonii Narodowej w Warszawie wystąpili także soliści tej miary, co Martha Argerich, Kathleen Battle, Teresa Berganza, Rafał Blechacz, Nelson Freire, Nigel Kennedy, Evgeny Kissin, Midori Gotō, Arturo Benedetti Michelangeli, Shlomo Mintz, Anne-Sophie Mutter, Garrick Ohlsson, Dawid Ojstrach, Murray Perahia, Jean-Pierre Rampal, Swiatosław Richter, Mstisław Rostropowicz, Henryk Szeryng, Emmanuel Pahud, Ingolf Wunder i Krystian Zimerman.

Chór Filharmonii Narodowej

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Chór Filharmonii Narodowej.

Zespół rozpoczął profesjonalną działalność artystyczną w 1953 roku pod kierunkiem Zbigniewa Soi. Kolejnymi kierownikami byli: Roman Kuklewicz (1955­-71), Józef Bok (1971-­74), Antoni Szaliński (1974­-78), Henryk Wojnarowski (1978-­2016). W styczniu 2017 roku kierownictwo objął Bartosz Michałowski.

Chór Filharmonii Narodowej koncertował w Austrii, Belgii, Danii, Finlandii, Grecji, Hiszpanii, Islandii, Izraelu, Niemczech, Rosji, Szwajcarii, Turcji, na Litwie, Łotwie, we Francji i Włoszech, w Wielkiej Brytanii. Zapraszany jest na wspólne koncerty przez orkiestry Berliner Philharmoniker, Muncher Philharmoniker, Rundfunk-Sinfonieorchester Berlin, RIAS­ Symphonie­-Orchester Berlin, Bamberger Symphoniker(inne języki), orkiestry symfoniczne w Tel Awiwie i Jerozolimie, Orchestra dell’Accademia Nazionale di Santa Cecilia(inne języki), Orchestre Symphonique de la Monnaie(inne języki), Orchestra Sinfonica Siciliana(inne języki), Orchestra del Teatro alla Scala.

Repertuar

[edytuj | edytuj kod]

Repertuar Chóru FN obejmuje ponad 400 dzieł oratoryjnych i utworów a cappella różnych epok – od średniowiecza do współczesności. Szczególne miejsce zajmuje w nim muzyka polska, a zwłaszcza twórczość Krzysztofa Pendereckiego.

Nagrody

[edytuj | edytuj kod]

2020 – Fryderyk za nagranie opery Hagith (wraz z Polską Orkiestrą Radiową pod dyrekcją Michała Klauzy).

2018 – Fryderyk za album z Litanią do Maryi Panny, Stabat Materi III Symfonią „Pieśń o nocy” (wraz z Orkiestrą Filharmonii Narodowej pod batutą Jacka Kaspszyka).

2017 – Grammy w kategorii Best Choral Performance za płytę z cyklu Penderecki conducts Penderecki (Dies illa, Psalmy Dawida i Hymny do św. Daniiła i Wojciecha).

2011 – Fryderyk za pochodzące z 1989 roku nagranie Requiem. Missa pro defunctis Romana Maciejewskiego.

2010 – „Złoty Orfeusz” francuskiej Academie du Disque Lyrique w kategorii „Najlepsza inicjatywa fonograficzna”, za jaką uznano promocję twórczości Stanisława Moniuszki.

2009 – Fryderyk w kategorii Album Roku - Muzyka Chóralna i Oratoryjna za płytę roku z mszami Stanisława Moniuszki (DUX).

2005 – Record Academy Award (przyznawana przez japoński magazyn „Record Geijutsu”)[13].

Wykonawcy gościnni

[edytuj | edytuj kod]

Przed I wojną światową i w okresie międzywojennym XX w. Filharmonia Warszawska stała się głównym ośrodkiem życia muzycznego w zaborze rosyjskim, a potem w Polsce oraz jedną z najbardziej liczących się instytucji muzycznych w Europie. Wystąpili tutaj niemal wszyscy słynni dyrygenci i soliści tamtych czasów, m.in.: Claudio Arrau, Edvard Grieg, Arthur Honegger, Vladimir Horowitz, Bronisław Huberman, Wilhelm Kempff, Otto Klemperer, Siergiej Prokofjew, Siergiej Rachmaninow, Maurice Ravel, Artur Rodziński, Artur Rubinstein, Pablo Sarasate, Richard Strauss.

Orkiestry

[edytuj | edytuj kod]

W sali Filharmonii Narodowej w Warszawie gościnnie występowały najsłynniejsze orkiestry z całego świata, m.in.:

Organy

[edytuj | edytuj kod]

W 2001 w sali koncertowej stanęły nowe organy, wybudowane przez berlińską firmę organmistrzowską Karl Schuke, Berliner Orgelbau Werkstatt. Instrument muzyczny posiada 3 manuały z pedałem i 71 głosów. Wyposażony jest w mechaniczną trakturę gry i elektryczną trakturę rejestrów.

Inne informacje

[edytuj | edytuj kod]

Na bocznej ścianie gmachu Filharmonii znajduje się tablica upamiętniająca Emila Młynarskiego[14].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Informacja na stronie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego [dostęp:22.10.2019]
  2. a b c Historia [online], Filharmonia Narodowa [dostęp 2022-02-21].
  3. Eugeniusz Szwankowski: Ulice i place Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 195.
  4. Filharmonia Narodowa w Warszawie [online], Culture.pl [dostęp 2013-02-14].
  5. a b Grzegorz Mika. Dwa budynki, jedna Filharmonia. „Skarpa Warszawska”, s. 17, listopad 2021. 
  6. Maria Bychawska, Henryk Schiller, 100 lat Filharmonii w Warszawie 1901-2001, 2001, ISBN 83-912670-8-3.
  7. Grzegorz Mika. Dwa budynki, jedna Filharmonia. „Skarpa Warszawska”, s. 18, listopad 2021. 
  8. Władysław Bartoszewski, Bogdan Brzeziński, Leszek Moczulski: Kronika wydarzeń w Warszawie 1939–1949. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 20.
  9. M.P. z 1949 r. nr 82, poz. 1010.
  10. a b Krzysztof Jabłoński i in.: Warszawa: portret miasta. Warszawa: Arkady, 1984, s. strony nienumerowane (Kronika odbudowy, budowy i rozbudowy 1945−1982). ISBN 83-213-2993-4.
  11. Jerzy S. Majewski: Warszawa na starych pocztówkach. Warszawa: Agora, 2013, s. 129. ISBN 978-83-268-1238-5.
  12. Grzegorz Mika. Dwa budynki, jedna Filharmonia. „Skarpa Warszawska”, s. 21, listopad 2021. 
  13. Chór Filharmonia Narodowa [online], filharmonia.pl [dostęp 2022-05-31].
  14. Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w.. Warszawa: Argraf, 2004, s. 105. ISBN 83-912463-4-5.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]