Przejdź do zawartości

Grupa Lokalna Galaktyk

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Mapa Grupy Lokalnej

Grupa Lokalna Galaktyk (lub po prostu Grupa Lokalna, Układ Lokalny; ang. Local Group) – grupa kilkudziesięciu galaktyk (co najmniej 54)[1], do której należy również nasza Galaktyka – Droga Mleczna. Grupa ta rozciąga się na obszarze około 3,1 megaparseka (106 pc), czyli około 10 milionów lat świetlnych[2]. Jest częścią supergromady Laniakea.

Galaktyki Grupy Lokalnej tworzą system połączony siłą grawitacji i poruszają się przez kosmos jako jedna całość, w odróżnieniu od innych galaktyk, które w ogólności oddalają się od nich (prawo Hubble’a). Dominujące grawitacyjnie galaktyki grupy (Droga Mleczna i Galaktyka Andromedy) posiadają liczne galaktyki satelickie, w większości karłowate.

Grupa Lokalna nie jest odizolowana w kosmosie, oddziałują na nią sąsiednie grupy galaktyk. W przypadkach skrajnych nie jest łatwo określić, czy dana galaktyka należy do Grupy Lokalnej. Co więcej, wiele z galaktyk karłowatych należących do tej grupy pozostaje zapewne nadal nieodkrytych, ze względu na ich małą jasność. W przypadku galaktyk położonych na niebie w tzw. strefie unikania (w płaszczyźnie Drogi Mlecznej) obserwacje komplikuje czy wręcz uniemożliwia duża liczba gwiazd i pyłu. Grupa Lokalna znajduje się w otoczeniu pięciu innych grup galaktyk: grupy Maffei, grupy M81, grupy M94, grupy M83 i grupy w Rzeźbiarzu. W przeszłości Grupa Lokalna wraz z grupą Maffei oraz grupą w Rzeźbiarzu mogły tworzyć jedną gromadę galaktyk[3].

Lista galaktyk w Grupie Lokalnej

[edytuj | edytuj kod]

Poniższa lista obejmuje galaktyki, których członkostwo w Grupie Lokalnej nie ulega wątpliwości. Wskazano na niej podgrupy galaktyk związanych z najmasywniejszymi galaktykami, Drogą Mleczną i M31; Podgrupa M33 może być częścią podgrupy M31. Także wokół galaktyki nieregularnej NGC 3109 można wyróżnić małą podgrupę galaktyk. Pozostałe galaktyki karłowate tworzą rozproszoną chmurę, tylko galaktyka GR 8 wydaje się być odizolowana w przestrzeni[2].

galaktyka rektascensja deklinacja typ wielkość obserwowana rozmiar kątowy
[]
prędkość radialna
[km/s]
odległość
[103 l.ś.]
podgrupa średnica
[103 l.ś.]
masa
[106 M]
uwagi
Wolf-Lundmark-Melotte 00h02,0m −15°28′ IB(s) IV-V 10,9 12 × 4 −42 3400 8
IC 10 00h20,4m +59°18′ KBm? 10,3 7,3 × 6,4 −83 4200
Karzeł Wieloryba 00h26,1m −11°02′ dSph/E4 14,4 2800
NGC 147 00h33,2m +48°31′ dE5 pec 9,5 15,0 × 9,4 89 2400 M31
Andromeda III 00h35,4m +36°31′ dSph/E2 13,5 4,5 × 3,0 2900 M31
NGC 185 00h39,0m +84°20′ dE3 pec 9,2 14,5 × 12,5 39 2300 M31
Messier 110 00h41,3m +41°41′ E5 pec 8,5 19,5 × 12,5 −1 2900 M31 17 10 000
Andromeda VIII 00h42,3m +40°37′ dSph pec 9,1 45 × 10 −250 2700 M31 33
Messier 32 00h42,7m +40°52′ E2 (cE2) 8,1 11,0 × 7,3 35 2900 M31 8 3000
Galaktyka Andromedy (M31) 00h42,7m +41°16′ SA(s)b I-II 3,4 185,0 × 75,0 −59 2900 M31 195 400 000 największa w grupie
Andromeda I 00h45,7m +38°00′ dSph/E3 pec? 13,2 2,5 × 2,5 2900 M31
Mały Obłok Magellana 00h51,7m −73°14′ SB(s)m pec 2,3 280 × 160 −30 210 DM 25 6000
Andromeda IX 00h52,9m +43°12′ dSph 16,2 5 2900 M31
Karzeł Rzeźbiarza 01h00,0m −33°42′ dSph/E3 pec 10,5 162 300 DM
LGS 3 01h03,8m +21°53′ Irr 15,4 2 3000 M31/33 Karzeł Ryb, satelita Galaktyki Trójkąta
IC 1613 01h05,1m +02°08′ IAB(s)m V 9,2 20,0 × 18,5 −125 2900 M31?
Andromeda X 01h06,6m +44°48′ dSph 16,1 7 2900 M31
Andromeda V 01h10,3m +47°38′ dSph 15,9 2900 M31
Andromeda II 01h16,4m +33°27′ dSph/E0 13,5 3,6 × 2,5 2900 M31
Galaktyka Trójkąta (M33) 01h33,9m +30°39′ SA(s)cd II-III 5,7 67,0 × 41,5 3 3000 M31/33 60 25 000 trzecia co do wielkości; może być satelitą Galaktyki Andromedy
Karzeł Feniksa 01h51,1m −44°27′ Irr 13,1 4,9 × 4,1 1600 DM?
Karzeł Pieca 02h39,9m −34°32′ dSph/E2 8,1 12,0 × 10,2 500 DM
UGCA 92 04h32,0m +63°36′ Irr? S0? 13,8 2,0 × 1,0 66 4700 M31?
Wielki Obłok Magellana 05h19,7m −68°57′ SB(s)m 0,1 650 × 550 13 179 DM 30 20 000 największy satelita Drogi Mlecznej
Karzeł Kila 06h14,6m −50°58′ dSph/E3 20,9 23,5 × 15,5 360 DM
Karzeł Wielkiego Psa 07h15m −28° Irr 720 25 DM
Leo A 09h59,4m +30°45′ IBm V 12,9 5,1 × 3,1 2500 DM/NGC 3109
Sekstant B 10h00,0m +05°20′ Ir+IV-V 11,8 5,1 × 3,5 4700 NGC 3109
NGC 3109 10h03,1m −26°09′ Ir+IV-V 10,4 16,0 × 2,9 131 4500 NGC 3109
Karzeł Pompy 10h04,1m −27°20′ dSph/E3 14,8 2,0 × 1,5 4600 NGC 3109 5
Leo I 10h08,5m +12°18′ dE3 9,8 9,8 × 7,4 900 DM
Sekstant A 10h11,1m −04°43′ Ir+V 11,9 5,9 × 5,0 5200 NGC 3109
Karzeł Sekstantu 10h13,2m −01°37′ dSph/E3 12 320 DM
Leo II 11h13,5m +22°10′ dSph/E0 pec 12,6 12,0 × 11,0 750 DM
GR 8 12h58,7m +14°13′ Im V 14,5 1,2 × 1,1 165 7900 GR8
Karzeł Małej Niedźwiedzicy 15h08,8m +67°12′ dSph/E4 10,9 41,0 × 26,0 240 DM
Karzeł Smoka 17h20,1m +57°55′ dSph/E0 pec 9,9 51,0 × 31,0 280 DM
Droga Mleczna 17h45,6m[a] −28°56′[a] SAB(s)bc I-II? 0 28[a] DM 100 750 000 najmasywniejsza w grupie
SagDEG 18h55m −30°30′ dSph/E7 168 88 DM
SagDIG 19h30,1m −17°42′ IB(s)m V 15,5 2,9 × 2,1 4200
NGC 6822 19h44,9m −14°49′ IB(s)m IV-V 9,3 15,5 × 13,5 66 1800
Karzeł Wodnika 20h46,8m −12°51′ Im V 13,9 2,3 × 1,2 3400
Karzeł Tukana 22h41,7m −64°25′ dSph/E5 15,7 2,9 × 1,2 3200
UKS 2323-326 23h26,5m −32°23′ Irr 13,9 1,5 × 1,2 4700
Andromeda VII 23h27,8m +50°35′ dSph 2,5 × 2,0 2600 M31
PegDIG 23h28,6m +14°45′ Im V 13,2 5,0 × 2,7 3000
Andromeda VI 23h51,7m +24°36′ dSph 11,2 3,5 × 3,5 2800 M31

Możliwi członkowie grupy[2]:

galaktyka rektascensja deklinacja typ wielkość obserwowana rozmiar kątowy
[′]
prędkość radialna
[km/s]
odległość
[103 l.ś.]
podgrupa
UGCA 86 03h59,9m +67°08′ Irr? S0? 13,5 0,8 × 0,7 262 6200 M31?
IC 5152 22h06,1m −51°17′ IAB(s)m IV 10,6 4,9 × 3,0 30 5800
Willman 1 10h49,4m +51°03′ dSph? gromada kulista? 15,3 1,75 147 DM
Karzeł Wielkiej Niedźwiedzicy I 10h34,9m +51°55′ dSph 330 DM
Karzeł Wielkiej Niedźwiedzicy II 08h51,5m +63°08′ dSph 14,3 815 DM
Strumień Panny 12h24m −01°1′ dSph 30 × 10 30 DM
Karzeł Psów Gończych 13h28,1m +33°33′ dSph 13,9 8,4 × 5,0 730 DM
Karzeł Wolarza 14h00,0m +14°30′ dSph 13,6 13,0 × 8,7 200 DM
Leo T 09h34,9m +17°03′ dSph/dIrr 16 1,4 × 1,4 1370 DM
Karzeł Warkocza Bereniki 12h27,0m +23°54′ dSph 14,5 5,0 × 2,5 143 DM
Karzeł Psów Gończych II 12h57,2m +34°19′ dSph 15,1 3,0 × 2,1 490 DM
Karzeł Herkulesa 16h31,0m +12°48′ dSph 14,7 8,0 × 6,0 460 DM
Leo IV 11h32,9m −00°32′ dSph 15,9 3,3 × 2,5 520 DM
Segue 2 02h19m16,0s "+20°10′31″ dSph 15,2 6,8 115 DM
Karzeł Wolarza II 13h58m08,0s "+12°50′54″ dSph DM
Leo V 11h31m09,6s "+02°13′12″ dSph DM
Karzeł Wolarza III 13h57m07,4s "+26°46′30″ dSph DM
Pisces I dSph? DM
Pisces II 22h58,5m −05°57′ dSph DM
Andromeda XI 00h46,3m +33°48′ dSph 0,5 2900 M31
Andromeda XII 00h47,4m +34°22′ dSph 0,55 2900 M31
Andromeda XIII 00h51,8m +33°00′ dSph 0,5 2900 M31
Andromeda XIV 00h51,6m +29°41′ dSph 2900 M31
Andromeda XV 01h14,3m +38°07′ dSph M31
Andromeda XVI 00h59,5m +32°23′ dSph M31
Andromeda XVII 00h37,1m +44°19′ dSph 16 1,1 × 0,9 2590 M31
Andromeda XVIII 00h02,2m +45°05′ dSph/Sm M31
Andromeda XIX 00h19,5m +35°03′ dSph M31
Andromeda XX 00h07,5m +35°08′ dSph M31
Andromeda XXI 23h54,8m +42°28′ dSph M31
Andromeda XXII 01h27,7m +28°05′ dSph M31
Andromeda XXIII 01h29,4m +38°43′ dIrr M31
Andromeda XXIV 01h18,5m +46°22′ dSph M31
Andromeda XXV 00h30,1m +46°51′ dSph M31
Andromeda XXVI 00h23,6m +47°55′ dSph M31
Andromeda XXVII 00h37,5m +45°23′ dSph M31
Andromeda XXVIII 22h32,7m +31°13′ dSph M31
Andromeda XXIX 23h58,9m +30°45′ dIrr 2900 M31
Andromeda XXX 00h36,6m +49°39′ dSph M31
Andromeda XXXI 22h58,3m +41°17′ dSph M31
Andromeda XXXII 00h36,0m +51°34′ dSph M31
Andromeda XXXIII 03h01,4m +40°59′ dSph M31
Strumień NW Andromedy 00h20,0m +46°00′ M31
Strumień SW Andromedy 00h30,0m +37°30′ M31
KKs3 02h24,7m −73°31′ dSph 14,5 7000
Eri II 03h44,3m −43°32′ dSph DM
Ret II 03h35,7m −54°03′ dSph DM
Tuc II 22h51,9m −58°34′ dSph DM
Eri III 02h22,8m −52°17′ dSph? DM
Hor I 02h55,5m −54°07′ dSph? DM
Phe II 23h40,0m −54°24′ dSph? DM
Pic I dSph? DM
Gru I dSph DM
Tri II 02h13,3m +36°11′ dSph DM
Hya II dSph DM
Peg III dSph DM
Hor II dSph DM
Dra II dSph DM
Sgr II dSph DM
Ind II dSph? DM
Tuc IV dSph DM
Col I dSph DM
Gru II dSph DM
Ret III dSph DM
Tuc III dSph DM
Tuc V dSph DM
Cet II dSph? DM
Crt II dSph DM
Aqr II dSph DM
Karzeł Panny dSph? DM
Cet III dSph? DM
Ant 2 09h35,6m −36°48′ dSph: 420 DM
Car II dSph? DM
Car III dSph? gromada kulista? DM

Poniższa lista obejmuje galaktyki, które najprawdopodobniej nie są członkami Grupy Lokalnej (są obiektami tła lub nie są galaktykami)[2].

galaktyka rektascensja deklinacja typ wielkość obserwowana rozmiar kątowy
[′]
prędkość radialna
[km/s]
odległość
[103 l.ś.]
NGC 55 00h14,9m −39°11′ Sc/SB(s)m 8,8 32,4 × 5,6 129 7000
NGC 404 01h09,4m +35°43′ E0 10,1 4,4 × 4,1 178 8000
Cam A 04h25,3m +72°48′ Irr 14,8 3,7 × 2,1 6500
NGC 1569 04h30,8m +64°51′ Irp+III-IV: 11,2 2,9 × 1,5 87 7500
NGC 1560 04h32,8m +71°53′ Sd 11,5 9,8 × 2,0 151 7500
Karzeł Argo 07h05,3m −58°31′ Irr 14,2 3,5 × 1,7 554 12 000
UGC 9128 14h15,9m +23°03′ Irp+ 14,4 1,7 × 1,3 154
Strumień NE Andromedy 00h52,0m +44°06′ Ir? 2900
Segue 1 10h07,1m +12°48′ prawd. gromada kulista 14,7 4,5 55,1
Ind I 21h08,8m −51°10′ gromada kulista
DES 1 00h34,0m −49°02′ gromada kulista

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c Dane odnoszą się do Centrum Galaktyki.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Maureen Teyssier, Kathryn V. Johnston, Michael Kuhlen. Identifying Local Group Field Galaxies which have interacted with the Milky Way. „Monthly Notices of the Royal Astronomical Society”. 426 (3), s. 1808-1818, 2012. DOI: 10.1111/j.1365-2966.2012.21793.x. arXiv:1207.2768. (ang.). 
  2. a b c d The Local Group of Galaxies. SEDS.org, 2019-01-06. [dostęp 2019-01-10]. (ang.).
  3. Encyklopedia Wszechświat. Praca zbiorowa. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006, s. 319. ISBN 978-83-01-14848-5.