Halszkaraptor

	Halszkaraptor
	Cau et al., 2017
	Okres istnienia: 75–71 mln lat temu PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q ↓
	; Holotyp halszkaraptora
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Nadrząd	dinozaury
Rząd	dinozaury gadziomiedniczne
Podrząd	teropody
Rodzina	dromeozaury
Podrodzina	Halszkaraptorinae
Rodzaj	Halszkaraptor; Cau et al., 2017
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Halszkaraptor – rodzaj teropoda z rodziny dromeozaurów, opisanego z późnej kredy Mongolii. Należy tu jeden gatunek, Halszkaraptor escuilliei^[1].

Historia odkrycia

Holotyp halszkaraptora (niemal kompletny szkielet z czaszką) pochodzi prawdopodobnie z formacji Djadokhta w południowej części Pustyni Gobi, gdzie został nielegalnie wydobyty przez handlarzy skamieniałościami. Znajdował się w prywatnych rękach w Japonii i Wielkiej Brytanii, dopóki nie został odkupiony przez François Escuillié. W 2015 roku autentyczność skamieniałości zaczęli badać paleontolodzy Pascal Godefroit i Andrea Cau. Badania przeprowadzono m.in. w European Synchrotron Radiation Facility. W 2017 roku Godefroit, Cau i reszta międzynarodowego zespołu badaczy przedstawili opis nowego dla nauki gatunku i rodzaju. Nazwa rodzajowa honoruje polską paleontolożkę Halszkę Osmólską, a gatunkowa Escuilliégo^[1].

Opis

Rozmiarami halszkaraptor był zbliżony do kaczki krzyżówki. Autorzy odkrycia stwierdzili szereg charakterystycznych cech budowy halszkaraptora, z których część była autapomorfiami. Kość przedszczękowa posiadała spłaszczony pysk, który stanowił 32% jej długości. Zawierała jedenaście zębów. Kość jarzmowa miała kształt pręta, a jej gałąź wstępująca tworzyła tylko 1/10 części obecnej za okolicą oczodołowej, nie dochodząc do samego oczodołu. Szyja była bardzo wydłużona, stanowiąc niemal połowę całkowitej długości ciała. Tylne wyrostki kręgów szyjnych (postzygapophyses) nie mają dodatkowych wyrostków (epipophyses) na ich górnej krawędzi. Kręgi szyjne miały skrajnie zredukowane wyrostki kolczyste (od 6. kręgu w dół nie mają ich w ogóle). W kręgach szyjnych od 2. do 5. zazwyczaj parzyste tylne wyrostki kręgów były połączone w jeden, płatowaty wyrostek. Wyrostki kolczyste kręgów ogonowych były również bardzo skrócone: na pierwszych trzech kręgach ogonowych miały postać niewielkich guzków, a kolejne kręgi ogonowe nie miały ich w ogóle. Szewrony u podstawy ogona były duże, o pięciokątnym przekroju. Pierwszy paliczek trzeciego palca stanowił 47% długości trzeciej kości śródręcza^[1]. W 2021 roku Cau i in. opisali jego kość widełkową, która była połączona z mostkiem^[2].

Klasyfikacja

Analiza filogenetyczna przeprowadzona przez Cau i inny. wykazała, że halszkaraptor był najbliżej spokrewniony z mongolskimi dromeozaurydami Mahakala i Hulsanpes, z którymi tworzy bazalną podrodzinę Halszkaraptorinae^[1]. W 2022 r. wykazano, że do Halszkaraptorinae należy również Natovenator^[3].

Dromaeosauridae

Halszkaraptorinae

Halszkaraptor

	Mahakala

	Hulsanpes

Shanag

	Dromaeosaurinae

	Velociraptorinae

Paleobiologia

Autorzy opisu skamieniałości holotypu wykazali, że zwierzę prowadziło najprawdopodobniej ziemnowodny tryb życia. Jedynymi oprócz halszkaraptora znanymi nieptasimi dinozaurami przystosowanymi do takich środowisk były spinozaurydy^[4] i Natovenator^[3].W 2020 r. Andrea Cau stwierdził, że szkielet halszkaraptora był podobny do traczów^[5]. W r. 2022 Fabbri i in. wykazali, że halszkaraptor miał niską gęstość kości oraz określili prawdopodobieństwo tego, że mógł on żerować pod wodą jako niewielkie bądź zerowe^[6].

W 2024 r. Tse i in. sugerowali u niego odżywianie się przeważnie bezkręgowcami w mętnej wodzie^[7].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d Cau A., Beyrand V., Voeten D., Fernandez V., Tafforeau P., Stein K., Barsbold R., Tsogtbaatar K., Currie P., Godefroit, P.. Synchrotron scanning reveals amphibious ecomorphology in a new clade of bird-like dinosaurs. „Nature”. 552 (7685), s. 395–399, 2017. DOI: 10.1038/nature24679.
↑ AndreaA. Cau AndreaA. i inni, Unusual pectoral apparatus in a predatory dinosaur resolves avian wishbone homology, „Scientific Reports”, 11 (1), 2021, DOI: 10.1038/s41598-021-94285-3, ISSN 2045-2322 .
↑ ^a ^b SungjinS. Lee SungjinS. i inni, A non-avian dinosaur with a streamlined body exhibits potential adaptations for swimming, „Communications Biology”, 5 (1), 2022, s. 1–9, DOI: 10.1038/s42003-022-04119-9, ISSN 2399-3642 [dostęp 2023-12-03] (ang.).
↑ PerkinsP. S. PerkinsP., This duck-faced dinosaur took a rare plunge back into water, „Science”, 2017, DOI: 10.1126/science.aar6604 .
↑ AndreaA. Cau AndreaA., The body plan of Halszkaraptor escuilliei (Dinosauria, Theropoda) is not a transitional form along the evolution of dromaeosaurid hypercarnivory, „PeerJ”, 8, 2020, e8672, DOI: 10.7717/peerj.8672, ISSN 2167-8359 [dostęp 2024-06-05] (ang.).
↑ MatteoM. Fabbri MatteoM. i inni, Subaqueous foraging among carnivorous dinosaurs, „Nature”, 7903, 603, 2022, s. 852–857, DOI: 10.1038/s41586-022-04528-0, PMID: 35322229, Bibcode: 2022Natur.603..852F .
↑ Yuen TingY.T. Tse Yuen TingY.T., Case VincentC.V. Miller Case VincentC.V., MichaelM. Pittman MichaelM., Morphological disparity and structural performance of the dromaeosaurid skull informs ecology and evolutionary history, „BMC Ecology and Evolution”, 24 (1), 2024, s. 39, DOI: 10.1186/s12862-024-02222-5, ISSN 2730-7182, PMID: 38622512, PMCID: PMC11020771 [dostęp 2024-06-05] .

[cau2017-1] Cau A., Beyrand V., Voeten D., Fernandez V., Tafforeau P., Stein K., Barsbold R., Tsogtbaatar K., Currie P., Godefroit, P.. Synchrotron scanning reveals amphibious ecomorphology in a new clade of bird-like dinosaurs. „Nature”. 552 (7685), s. 395–399, 2017. DOI: 10.1038/nature24679.

[2] AndreaA. Cau AndreaA. i inni, Unusual pectoral apparatus in a predatory dinosaur resolves avian wishbone homology, „Scientific Reports”, 11 (1), 2021, DOI: 10.1038/s41598-021-94285-3, ISSN 2045-2322 .

[:0-3] SungjinS. Lee SungjinS. i inni, A non-avian dinosaur with a streamlined body exhibits potential adaptations for swimming, „Communications Biology”, 5 (1), 2022, s. 1–9, DOI: 10.1038/s42003-022-04119-9, ISSN 2399-3642 [dostęp 2023-12-03] (ang.).

[4] PerkinsP. S. PerkinsP., This duck-faced dinosaur took a rare plunge back into water, „Science”, 2017, DOI: 10.1126/science.aar6604 .

[5] AndreaA. Cau AndreaA., The body plan of Halszkaraptor escuilliei (Dinosauria, Theropoda) is not a transitional form along the evolution of dromaeosaurid hypercarnivory, „PeerJ”, 8, 2020, e8672, DOI: 10.7717/peerj.8672, ISSN 2167-8359 [dostęp 2024-06-05] (ang.).

[:1-6] MatteoM. Fabbri MatteoM. i inni, Subaqueous foraging among carnivorous dinosaurs, „Nature”, 7903, 603, 2022, s. 852–857, DOI: 10.1038/s41586-022-04528-0, PMID: 35322229, Bibcode: 2022Natur.603..852F .

[7] Yuen TingY.T. Tse Yuen TingY.T., Case VincentC.V. Miller Case VincentC.V., MichaelM. Pittman MichaelM., Morphological disparity and structural performance of the dromaeosaurid skull informs ecology and evolutionary history, „BMC Ecology and Evolution”, 24 (1), 2024, s. 39, DOI: 10.1186/s12862-024-02222-5, ISSN 2730-7182, PMID: 38622512, PMCID: PMC11020771 [dostęp 2024-06-05] .

[1]