Przejdź do zawartości

Janusz Stanisław Kowalski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Janusz Stanisław Kowalski
Ilustracja
Janusz Kowalski, grudzień 1944
pułkownik pułkownik
Data i miejsce urodzenia

14 lipca 1924
Hrubieszów

Data śmierci

26 stycznia 2022

Przebieg służby
Siły zbrojne

Armia Krajowa
ludowe Wojsko Polskie

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa:

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Walecznych (1920–1941) Srebrny Medal „Zasłużonym na Polu Chwały” Warszawski Krzyż Powstańczy Medal za Warszawę 1939–1945 Medal za Odrę, Nysę, Bałtyk Medal „Za udział w walkach o Berlin”
Odznaka Grunwaldzka Odznaka Kościuszkowska

Janusz Stanisław Kowalski (ur. 14 lipca 1924 w Hrubieszowie, zm. 26 stycznia 2022[1] w Lęborku[2]) – polski żołnierz i lekarz ginekolog, uczestnik powstania warszawskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari, w 2015 roku mianowany do stopnia pułkownika.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Ojciec Bronisław (1894–1981) był legionistą 4 Pułku Piechoty Legionów w latach 1915–1920, a w czasie II wojny żołnierzem AK, kawalerem Krzyża Niepodległości i Krzyża Walecznych. Młodsi bracia ojca – Stanisław, ułan Legionów, został rozstrzelany przez Niemców w 1940, a Feliks, żołnierz kampanii wrześniowej, zginął w lutym 1941 w Gułagu.

Janusz Kowalski, mieszkając w dzieciństwie na wsi, miał wraz z rodzeństwem nauczycielki domowe. W 1936 r. zdał do gimnazjum w Hrubieszowie, a następnie od 1937 kontynuował naukę w Łucku gdzie był harcerzem I Wołyńskiej Drużyny Harcerzy im. Zawiszy Czarnego. Po wkroczeniu wojsk sowieckich do Łucka przedostał się, przez zieloną granicę, do Generalnego Gubernatorstwa. W 1942 r. ukończył Państwową Szkołę Budownictwa stopnia licealnego w Jarosławiu i rozpoczął studia na Politechnice Lwowskiej. We Lwowie wstąpił do Armii Krajowej. W 1944 r. był już dowódcą sekcji złożonej z dwóch tzw. kadr liczących po 5 żołnierzy. W kwietniu 1944 w czasie sowieckiego nalotu bomba zniszczyła dom, w którym mieszkał z rodziną. Musiał opuścić Lwów.

W lipcu 1944 w czasie walk niemiecko-sowieckich o Lublin był zastępcą dowódcy plutonu osłaniającego Komendę Miasta AK. Po jej rozwiązaniu przez NKWD i rozpuszczeniu żołnierzy wstąpił do Wojska Polskiego w stopniu st. strzelca podchorążego. Już we wrześniu został zwiadowcą 1 Samodzielnej Kompanii Zwiadowczej, podległej bezpośrednio dowódcy 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki. W skład kompanii wchodziły dwa plutony piesze i pluton konny, dowódcą był por. Konstanty Minuczyc, były bosmanmat Flotylli Pińskiej.

Janusz Kowalski, 1948

14 września 1944 r. podchorąży Janusz Kowalski znalazł się w grupie 15 zwiadowców-ochotników, którzy mieli przepłynąć z Saskiej Kępy na Czerniaków w trzech gumowych pięcioosobowych łodziach i dotrzeć do oddziałów powstańczych. Janusz Kowalski dowodził łodzią, która jako jedyna dopłynęła do brzegu. Dwie pozostałe zostały rozbite w krzyżowym ogniu karabinów maszynowych z brzegu i mostu. Czterech zwiadowców zginęło, a sześciu, w tym trzech rannych, wróciło na Saską Kępę. Niestety łódź wylądowała na odcinku opanowanym przez Niemców. Udało się dwóch z nich wziąć do niewoli. Na podstawie ich informacji zwiadowcy przeszli w górę rzeki i okopywali się zdobycznymi łopatkami na wysokości wylotu ul. Wilanowskiej. Tam dotarł do nich, czołgając się pod silnym ogniem, porucznik Morro z batalionu „Zośka”. Gdy usłyszał, że patrol chce dotrzeć do dowództwa powstania, obiecał pomoc i cały patrol z jeńcami przebiegł szeroki plac nadbrzeżny, a potem przebiegał między domami na Wilanowskiej. W czasie tej drogi porucznik Morro został śmiertelnie trafiony, a podchorąży Kowalski w ulewie pocisków, ciężko ranny w obie nogi. Obaj zostali trafieni w krótkim odstępie czasu, niemal w tym samym miejscu i od tych samych serii pocisków. Gdy porucznik Morro dotarł do zwiadowców na brzegu, on i podchorąży Kowalski odruchowo objęli się i uściskali jak bracia – żołnierze tej samej Ojczyzny. Mimo ran podchorąży wykonywał dalej swe zadanie, dotarł na noszach niesiony przez swoich jeńców w asyście powstańców do dowódcy Czerniakowa pułkownika „Radosława”, który specjalnie oczekiwał przybycia patrolu przed domem przy ul. Okrąg. Po opatrzeniu ran przez dr Broma podchorąży przez kilka godzin zapoznawał „Radosława” z sytuacją na prawym brzegu, apelował o pomoc przy desancie, który wydawał się nieunikniony. W rezultacie wydanych rozkazów oddziały powstańcze oznakowały zajęty brzeg, wyznaczono łączników, którzy mieli doprowadzić lądujące oddziały na wyznaczone pozycje, a oficer łącznikowy, ppłk. Kmita, miał być przewieziony przez zwiadowców do sztabu 1 Armii na łodzi, na miejscu rannego podchorążego. Bez asysty zwiadowców ppłk. Kmita prawdopodobnie nie dotarłby do sztabu 1 Armii, lecz utknąłby w dowództwie batalionu lub pułku. W rezultacie dwa bataliony 9 Pułku Piechoty desantowały w porządku i praktycznie bez strat. Podchorąży Kowalski przypuszczał, że w desancie znajdą się jak zwykle koledzy zwiadowcy, którzy przewiozą go na prawy brzeg. Niestety, 1 Dywizja wykrwawiona w walkach o Pragę została wycofana do odwodu armii, a na przyczółku walczyła 3 Dywizja Piechoty. Pod silnym naporem Niemców przyczółek kurczył się, walczący i ranni cofali się ku Wiśle. 19 września podchorąży dostał nowy postrzał w bok, sanitariuszka skleiła brzegi rany przylepcem. Na brzegu leżały i konały dziesiątki rannych. Niemcy bez przerwy ostrzeliwali rzekę i brzeg. 21 września, gdy nie było żadnych szans na ewakuację, przepłynął Wisłę wpław.

Janusz Kowalski przez cztery miesiące przebywał w szpitalach w Otwocku i Lublinie. Awansowany do stopnia chorążego objął w końcu stycznia dowództwo nowego, złożonego głównie z partyzantów, trzeciego plutonu pieszego w swojej kompanii. Brał udział w walkach o Wał Pomorski (lekko ranny pod Mirosławcem 25 lutego), nad Dziwną, w forsowaniu Odry oraz w szturmie centrum Berlina, aż po Bramę Brandenburską. Jesienią 1945 został urlopowany na studia. Nie wrócił jednak na Politechnikę, wstąpił na medycynę, studiował w latach 1945–1951 w Lublinie i Szczecinie (gdzie otworzył listę studentów indeksem nr 1). Uzyskał stopień lekarza i specjalizację II stopnia w położnictwie i ginekologii, obronił pracę doktorską. Pełnił szereg funkcji: przez 19 lat był dyrektorem szpitali, przez 13 lat ordynatorem.

Powoływany na ćwiczenia rezerwy awansował do stopnia majora. W 2008 roku na wniosek Klubu Kawalerów Orderu Wojennego Virtuti Militari awansowany do stopnia podpułkownika.

Żona Wanda (1924–1984); dzieci: Joanna Kowalska (1950) – adwokat, Marek Kowalski (1953) – lekarz, Elżbieta Sikorska (1958) – inżynier i przedsiębiorca; wnuki: Aleksandra Kowalska (1982) – prawniczka, Tomasz Sikorski (1985) – inżynier i menadżer, Agnieszka Sikorska (1992) – tłumaczka.

Odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Janusz Kowalski, cała Polska, 31.01.2022 - kondolencje. nekrologi.wyborcza.pl. [dostęp 2022-01-31].
  2. MiroArt, Odszedł Lęborski Uczestnik Powstania Warszawskiego [online], www.lebork.pl [dostęp 2022-02-09] (pol.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Aleksander Kamiński, Zośka i Parasol, wyd. Iskry 2009
  • Barbara Wachowicz, Wierna rzeka harcerstwa, Wyd. Rytm
  • Relacja w Klubie Kawalerów Orderu Wojennego Virtuti Militari