Przejdź do zawartości

Most Jerzego Sulimy-Kamińskiego w Bydgoszczy

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Most Staromiejski im. Jerzego Sulimy-Kamińskiego w Bydgoszczy
{{{alt zdjęcia}}}
Most Staromiejski im. Jerzego Sulimy-Kamińskiego
Poprzednie nazwy

Gdański, Teatralny, im. Romana Dmowskiego, Staromiejski, im. Jerzego Sulimy-Kamińskiego

Państwo

 Polska

Miejscowość

Bydgoszcz

Podstawowe dane
Przeszkoda

rz. Brda

Długość

56[1] m

Szerokość:
• całkowita
• jezdni
• chodników


20,3 m
12 m
4,15 m

Dopuszczalna masa pojazdu:

30[1] t

Liczba przęseł

1

Data budowy

XIV wiek

Data zburzenia

1945, 1902

Data odbudowy

1778, 1902, 1961

Data remontu

2014

Projektant

prof. Maksymilian Wolff (1960)

Położenie na mapie Bydgoszczy
Mapa konturowa Bydgoszczy, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Most Staromiejski im. Jerzego Sulimy-Kamińskiego w Bydgoszczy”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Most Staromiejski im. Jerzego Sulimy-Kamińskiego w Bydgoszczy”
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Mapa konturowa województwa kujawsko-pomorskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Most Staromiejski im. Jerzego Sulimy-Kamińskiego w Bydgoszczy”
Ziemia53°07′24″N 18°00′05″E/53,123333 18,001389
Bitwa o Most Gdański w Bydgoszczy (2 X 1794 r.) – miedzioryt nieznanego autora z XIX w.
Most Teatralny w 1911 roku, w czasie zaboru pruskiego
Wysadzony w powietrze przez Wojsko Polskie 4 IX 1939 most im. Romana Dmowskiego. Widok w kierunku ul. Stary Port
Most Staromiejski
Widok z zachodu
Widok ze wschodu
Jesienią
Z Tramwajem Wodnym
Stare torowisko przed demontażem w 2014
Zimą
O zmierzchu
Widoki z mostu
Widok na wschód
Widok na Operę Nova
Widok nabrzeża Brdy
Zimą
O zmierzchu
Nabrzeże Brdy
Nocą

Most Staromiejski im. Jerzego Sulimy-Kamińskiego w Bydgoszczymost drogowy, żelbetowy, na rzece Brdzie, położony w Bydgoszczy w centrum Starego Miasta. Pod względem lokalizacji jest najstarszym obiektem mostowym w mieście.

Lokalizacja

[edytuj | edytuj kod]

Most Staromiejski im. Jerzego Sulimy-Kamińskiego spina oba brzegi Brdy, w ciągu ul. Mostowej – jednej z najstarszych ulic Bydgoszczy. Łączy on obszar dawnego miasta lokacyjnego ze Śródmieściem. W okolicy mostu znajdują się zabytki i symbole Bydgoszczy: stare i nowe spichrze, a także rzeźba Przechodzący przez rzekę, bulwary Starego Portu, ul. Grodzka i Mostowa, Plac Teatralny. Z mostu rozpościera się w kierunku wschodnim nadrzeczna panorama Bydgoszczy, często uwieczniana na pocztówkach. Z kolei w kierunku zachodnim widać wyspę św. Barbary, katedrę oraz Operę Nova.

Nazwy mostu nawiązują do miasta Gdańska, ku któremu wiodła droga wylotowa z miasta, Teatru Miejskiego, który stał w pobliżu w latach 18951945, a także Starego Miasta w Bydgoszczy.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Most średniowieczny

[edytuj | edytuj kod]

Najstarsza przeprawa mostowa przez Brdę w Bydgoszczy powstała przed 1252 r. w bezpośrednim sąsiedztwie grodu bydgoskiego. Właśnie w tym roku w dokumencie ugody księcia Kujaw Kazimierza Konradowica z Krzyżakami, podpisanym m.in. przez bydgoskiego kasztelana Bogusława – wymienia się przy grodzie bydgoskim komorę celną oraz stały most, na którym pobierano cło od towarów wywożonych z Kujaw na Pomorze Gdańskie. Znajdował się on ok. 200 m na wschód, niż obecnie i umożliwiał przejście z lewego brzegu Brdy na wyspę grodową[3]. Jego powstanie wiąże się z ożywionym ruchem handlowym, który rozwijał się wzdłuż szlaku śląsko-pomorskiego (dawnej bursztynowego).

We wczesnym średniowieczu w okolicy Bydgoszczy znajdowały się dwie główne przeprawy przez Brdę, których istnienie potwierdzają znaleziska archeologiczne[3]:

  • Bród w obecnym Czersku Polskim, w pobliżu ujścia Brdy do Wisły. Kontrola tego brodu, który był elementem starego traktu handlowego z południa na Pomorze Gdańskie[4] należała do grodu kasztelańskiego w Wyszogrodzie[5]. W XIV i na początku XV wieku pojawiły się projekty budowy w tym miejscu mostu przez Brdę zabezpieczonego solidną budowlą obronną[6]. Mostu ostatecznie nie zbudowano, ale w Czersku rzeczywiście pojawiła się kamienno-ceglana budowla w typie dworu obronnego. Została prawdopodobnie zniszczona w 1413 r. podczas najazdu krzyżackiego, a jej fundamenty odkryli w 1890 r. eksploratorzy z Nadnoteckiego Towarzystwa Historycznego.
  • Bród w Bydgoszczy, kontrolowany przez załogę pobliskiego grodu. Znaczenie tranzytowe brodu bydgoskiego wzrosło po 1230 r., kiedy Bydgoszcz znalazła się w granicach księstwa kujawskiego, podczas gdy Wyszogród pozostał jeszcze w rękach Pomorzan. Z powodu tarć politycznych i gospodarczych z Krzyżakami, w latach 30 i 40. XIII w. książę Kazimierz Konradowic przez Bydgoszcz i Solec[7] skierował handel z Kujaw na Pomorze, ograniczając kontakty ze zdominowanym przez Krzyżaków Toruniem. Podstawowym atutem przeprawy w Bydgoszczy – początkowo ustępującej znaczeniem tej, która prowadziła przez Czersko, był stały most. Most znosił ryzyko przeprawy i uniezależniał od warunków atmosferycznych. Wtedy, gdy dojrzewała budowa mostu w Czersku, osada przedmiejska w Wyszogrodzie straciła już znaczenie z powodu zniszczeń wojennych. Wobec tego późniejszy ruch handlowy przejęła Bydgoszcz, co było bezpośrednią przyczyną jej awansu gospodarczego[3].

Most bydgoski został zniszczony razem z grodem podczas wojny polsko-krzyżackiej w 1330 r.

Most staropolski

[edytuj | edytuj kod]

Po lokacji miasta Bydgoszczy przez Kazimierza Wielkiego w 1346 r. zmienił się przebieg traktu handlowego. Na ruinach dawnego grodu król wybudował zamek, który służył celom obronnym i administracyjnym, natomiast ruch handlowy przejęło miasto. W związku z tym pojawiła się konieczność odbudowy mostu w obecnym miejscu, w ciągu wytyczonej ul. Mostowej (Platea pontalis). Most umożliwiał połączenie miasta z Przedmieściem Gdańskim, gdzie w 1397 r. osiedlili się karmelici, a w 1615 r. siostry klaryski. Tam, znajdowały się również spichrze miejskie oraz kościół szpitalny św. Ducha. Nie wiadomo, kiedy przeprawa powstała i w jakiej formie, ale można przypuszczać, że nastąpiło to jeszcze w XIV wieku, przed założeniem konwentu karmelitów.

W wiekach XV-XVII, kiedy Bydgoszcz przekształciła się w duży ośrodek handlu zbożowego, z mostu bezpośrednio „sypano w statki zboże”, które następnie transportowano Brdą i Wisłą do Gdańska. W 1577 r., podczas trzymiesięcznego pobytu na bydgoskim zamku, król Stefan Batory wydał mieszczanom przywilej pobierania części drewna spławianego Brdą do Wisły, z przeznaczeniem na naprawę mostów w Bydgoszczy. Liczba mnoga w edycji dokumentu świadczy, że w Bydgoszczy było kilka mostów – prawdopodobnie: farny, młyński, magazynowy i pilarski w rejonie Wyspy Młyńskiej oraz kładki nad fosami: miejską i zamkową[8].

Most Gdański 1778-1902

[edytuj | edytuj kod]

W momencie przejścia Bydgoszczy do Prus po I rozbiorze Polski (1772 r.), nowe władze przeprowadziły inwentaryzację istniejącej infrastruktury miejskiej. Stwierdzono wówczas, że w ciągu ul. Mostowej nad Brdą znajduje się „wielki most”, którego stan nie pozwala na remont. Zdecydowano się zatem na budowę nowej przeprawy o długości 150 stóp (ok. 45 m) i szerokości 24 stóp (ok. 7,3 m). Przedsięwzięcie obejmowało budowę dwóch granitowych filarów i granitowo-ceglanych przyczółków, montaż drewnianych dźwigarów, umocnienie nabrzeży oraz budowę kamienno-ceglanych bulwarów nad Brdą, po stronie południowej. Bulwar o długości 80 m, łączył się z przyczółkami. Most powstał ostatecznie w 1778 r. Posiadał on trzy przęsła oraz nawierzchnię drewnianą.

2 października 1794 r. podczas insurekcji kościuszkowskiej na moście rozegrały się dramatyczne wydarzenia podczas tzw. bitwy o Bydgoszcz stoczonej między wojskami gen. Henryka Dąbrowskiego i oddziałem pruskich huzarów dowodzonych przez płk. Szekelyego. Oddział pruski został ostrzelany przez artylerię polską podczas prób przejścia przez most, w wyniku czego płk Székely został śmiertelnie ranny w obie nogi. Bitwa zakończyła się efektownym zwycięstwem wojsk polskich[9].

1 maja 1888 r. przez most przejechał pierwszy tramwaj konny, a w 1896 r. zainstalowano na nim tramwajową trakcję elektryczną. Bydgoszcz była drugim miastem po Berlinie, w którym uruchomiono tramwaj elektryczny[10]. W latach 18881939 przez most wiodły następujące linie tramwajowe:

  • linia „A” Dworzec Kolejowy – Dworcowa – Gdańska – Most Gdański – Mostowa – Stary Rynek – Długa – Świętej Trójcy – Most Władysława IV – Grunwaldzka – dworzec kolejki wąskorowej[11]
  • linia „B” Gdańska (Koszary) – Gdańska – Most Gdański – Mostowa – Stary Rynek – Długa – Toruńska (strzelnica)
  • linia „D” Gdańska – Długa (od 1936 r.)

Most został rozebrany w 1902 r. w związku z koniecznością zwiększenia jego prześwitu[12]. Było to związane z modernizacją drogi wodnej Wisła-Odra, której elementem był Kanał Bydgoski oraz miejski odcinek Brdy.

Most Teatralny 1902-1939

[edytuj | edytuj kod]

W 1902 r. zbudowano kolejny most, który dotrwał do 1939 r. Był to stalowy Most Teatralny oparty na ceglanych przyczółkach i trzech granitowych filarach z kutymi, żeliwnymi barierkami, którego środkiem biegł tor tramwajowy. Długość mostu wynosiła 43,45 m, a jego szerokość 14 m, w tym 8 m jezdnia z torowiskiem tramwajowym. Nawierzchnię jezdni wykonano z kostki, a chodników – z płyt granitowych[1].

Posiadał on bogato rzeźbione żeliwne poręcze i balustrady w kształcie liści oraz płatków bratków, a także latarnie gazowe stojące na kamiennych pylonach na przyczółkach przy wjazdach. Nazwa mostu nawiązywała do największego obiektu kulturalnego ówczesnej Bydgoszczy, który stanął na Placu Teatralnym, ok. 50 m od północnego wjazdu na most.

Most im. Romana Dmowskiego 1939

[edytuj | edytuj kod]

2 stycznia 1939 r. zmarł przywódca i ideolog opozycyjnego Stronnictwa Narodowego Roman Dmowski. Podczas pierwszego posiedzenia nowej Rady Miejskiej w Bydgoszczy jeden z radnych Stronnictwa Narodowego zgłosił nagły wniosek o uczczeniu pamięci Romana Dmowskiego przez nadanie jego imienia ulicy Mostowej. Przeciw nagłości wniosku wystąpił Tadeusz Matuszewski. Zaproponował on, aby nadać którejś z ulic imię Ignacego Paderewskiego. W związku z zaistniałą sytuacją, ówczesny prezydent Bydgoszczy Leon Barciszewski zarządził głosowanie. Większością głosów uchwalono zmianę ulicy Mostowej na ulicę Romana Dmowskiego a mostu Teatralnego na most Romana Dmowskiego. Uchwałę zatwierdziły władze wojewódzkie w Toruniu. W takim stanie obiekt przetrwał do czasu wybuchu II wojny światowej.

Most został zniszczony 4 września 1939 r. przez saperów wycofującego się 62 Pułku Piechoty Wielopolskiej. Jeszcze w 1939 r. został prowizorycznie odbudowany przez Niemców. Na dawnej konstrukcji mostowej zabudowano konstrukcję drewnianą, natomiast od strony południowej wzniesiono nowy granitowy przyczółek, skracając w ten sposób długość przeprawy. Nie odbudowano ozdobnych barierek, ani latarni[1].

22 stycznia 1945 r. most wysadzili w powietrze cofający się Niemcy. 21 lutego 1945 r. wojska radzieckie ukończyły budowę tymczasowej kładki, którą rozebrano w lipcu tego roku po uruchomieniu odbudowanego mostu. Przeprawa miała w założeniu charakter tymczasowy, dostosowano ją do ruchu tramwajowego, samochodowego i pieszych.

Most Staromiejski

[edytuj | edytuj kod]

Obecny most Staromiejski został zbudowany w latach 19601961 r. przez Płockie Przedsiębiorstwo Robót Mostowych według projektu prof. Maksymiliana Wolfa z Biura Projektów Budownictwa Komunalnego w Gdańsku. Jest on szerszy, niż jego poprzednicy, gdyż przewidziano ułożenie pośrodku trakcji tramwajowej, dwóch pasów jezdni oraz szerokich chodników. Nie nawiązano natomiast do dawnej stylistyki balustrad i latarń.

W latach 19621973 przez most i dalej przez Stary Rynek, aż do ul. Długiej przejeżdżały tramwaje. W 1973 r. w ramach rewaloryzacji Starego Miasta, ul. Mostową w części przekształcono w deptak, a trakcję tramwajową zlikwidowano.

Od 1 maja 2004 r. w sąsiedztwie mostu znajduje się rzeźba „Przechodzący przez rzekę”, która stała się atrakcją turystyczną. Duża szerokość mostu była przyczyną wykorzystywania go na parking dla samochodów, co zostało przerwane decyzją władz miejskich w 2007 r. W 2008 r. wykonano częściowy remont nawierzchni chodników, a na dawnych miejscach parkingowych ustawiono kwietniki.

W 2014 r. przeprowadzono przebudowę mostu w ramach projektów związanych z rewitalizacją Wyspy Młyńskiej, Starego Rynku oraz Bydgoskiego Węzła Wodnego. Kapitalny remont połączony był z wymianą balustrad, oświetlenia (zamontowano latarnie stylizowane na gazowe) oraz montażem iluminacji, a także rozbiórką istniejącego jeszcze torowiska tramwajowego. Nowe balustrady składają się z 32 modułów o długości 3,4 m każdy, 4 małych latarni, 4 dużych na cokołach oraz 1600 ozdobnych liści oraz kwiatów. Całość zdobień waży 20 ton[13] i została wykonana przez Zbigniewa Szerląga[14]. W 2017 przy północnym przyczółku moastu, po stronie zachodniej, ustawiono rzeźbę „Flisak”.

Dane techniczne

[edytuj | edytuj kod]

Most wykonano jako jednoprzęsłową konstrukcję z betonu sprężonego, o długości 56 m i szerokości 20,3 m. Konstrukcję nośną stanowi 6 dźwigarów kablobetonowych o przekroju skrzynkowym. Na moście znajduje się jezdnia o szerokości 12 m oraz dwa chodniki dla pieszych o szerokości 4,15 m. Przyczółek prawobrzeżny posadowiony jest na fundamencie dawnego mostu, natomiast przyczółek lewobrzeżny posadowiono na bulwarze, 6 m od nabrzeża Brdy. Przestrzeń żeglowna pod obiektem wynosi 5,5 × 26 m. Nośność użytkowa wynosi 30 ton. Obiektem dysponuje Zarząd Dróg Miejskich i Komunikacji Publicznej w Bydgoszczy[1].

Obciążenie ruchem

[edytuj | edytuj kod]

Ze względu na położenie w strefie staromiejskiej, w której obowiązuje strefa ograniczonego poruszania się pojazdów, ruch kołowy na moście jest ograniczony. Obiekt stanowi natomiast element popularnego ciągu pieszego, który łączy Stare Miasto ze Śródmieściem.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d e Monografia mostów województwa kujawsko-pomorskiego. Brda i Kanał Bydgoski. Tom II z serii: Mosty z biegiem rzek pod red. Krzysztofa Dudka. Bydgoszcz – Grudziądz 2012. Wydawca: Związek Mostowców Rzeczypospolitej Polskiej Oddział Pomorsko-Kujawski. ISBN 978-83-934160-2-8.
  2. Uchwała Nr IX/132/15 Rady Miasta Bydgoszczy z 25.03.2015
  3. a b c Łbik Lech. Średniowieczne brody i przeprawy na dolnej Brdzie w okolicy Bydgoszczy. [w:] Kronika Bydgoska XIX. Bydgoszcz 1998.
  4. Szlak wiódł dzisiejszą ul. Witebską i Wyszogrodzką i dalej na północ lewym brzegiem Wisły.
  5. Od XVII do XIX wieku istniała tu przeprawa promowa, którą obsługiwał właściciel karczmy o nazwie Ujście, istniejącej na lewym brzegu w widłach Brdy i Wisły.
  6. W ustaleniach dotyczących lokacji Fordonu przez Władysława Opolczyka w 1382 r. i przez Władysława Jagiełłę w 1424 r.
  7. Po 1242 r. także przez Wyszogród.
  8. Widnieją one m.in. na rekonstrukcji planu Bydgoszczy staropolskiej wykonanej przez G. Reicherta w 1890 r.
  9. Biskup Marian red.: Historia Bydgoszczy. Tom I do roku 1920. Warszawa-Poznań: Bydgoskie Towarzystwo Naukowe, 1991, s. 398.
  10. Bydgoska Gospodarka Komunalna. Praca zbiorowa. Bydgoszcz 1996.
  11. Początkowo trasa kończyła się na Wełnianym Rynku.
  12. zdjęcie budowanego mostu.
  13. Katarzyna Bogucka „Tak się wykuwa dzieło życia”, Express Bydgoski 19.09.2014
  14. Stary Rynek w Bydgoszczy. Zasłona opadła. Zobacz jak wygląda

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Jerzy Derenda. Piękna stara Bydgoszcz – tom I z serii Bydgoszcz miasto na Kujawach. Praca zbiorowa. Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy. Bydgoszcz 2006
  • Jacek Kajczuk. Mosty i wiadukty. [w:] Bydgoska Gospodarka Komunalna. Bydgoszcz 1996
  • Lech Łbik. Średniowieczne brody i przeprawy na dolnej Brdzie w okolicy Bydgoszczy. [w:] Kronika Bydgoska XIX. Bydgoszcz 1998
  • K. Marek Jeleniewski. .. której nie ma. Bydgoszcz na starej widokówce. Bydgoszcz 2001. ISBN 83-87586-17-X.
  • Stanisław Michalski (red.): Bydgoszcz wczoraj i dziś 1945-1980. Państwowe Wydawnictwo Naukowe. Warszawa-Poznań 1988
  • Monografia mostów województwa kujawsko-pomorskiego. Brda i Kanał Bydgoski. Tom II z serii: Mosty z biegiem rzek pod red. Krzysztofa Dudka. Bydgoszcz – Grudziądz 2012. Wydawca: Związek Mostowców Rzeczypospolitej Polskiej Oddział Pomorsko-Kujawski. ISBN 978-83-934160-2-8.
  • Janusz Umiński. Brzegiem Brdy do Brdyujścia. [w:] Kalendarz Bydgoski 2001

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Widok z mostu w kierunku wschodnim
Widok z mostu w kierunku wschodnim