Przejdź do zawartości

Ottokar Brzoza-Brzezina

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ottokar Wincenty Brzoza-Brzezina
Brzezina
Ilustracja
pułkownik artylerii pułkownik artylerii
Data i miejsce urodzenia

3 marca 1883
Protivín, Austro-Węgry

Data i miejsce śmierci

30 sierpnia 1968
Zielonka, Polska

Przebieg służby
Lata służby

1903–1927 i 1939–1945

Siły zbrojne

Armia Austro-Węgier
Wojsko Polskie

Formacja

Legiony Polskie

Jednostki

50 Dywizja Piechoty

Stanowiska

dowódca dywizji

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa
kampania wrześniowa

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Virtuti Militari Krzyż Złoty Orderu Virtuti Militari Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Walecznych (1920–1941, czterokrotnie) Krzyż Żelazny (1813) II Klasy
Odznaka Oficerska Związków Strzeleckich „Parasol”

Ottokar Wincenty Brzoza-Brzezina, cz. Ottokar Březina (ur. 3 marca 1883 w Protivínie w Czechach, zm. 30 sierpnia 1968 w Zielonce pod Warszawą) – pułkownik artylerii Wojska Polskiego, pośmiertnie awansowany na generała brygady.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Był Czechem. Ukończył cztery klasy szkoły realnej i następnie jeden rok Wyższej Szkoły Przemysłowej w Pilźnie. Wstąpił do Szkoły Kadetów Artylerii w Wiener Neustadt, którą ukończył w sierpniu 1903 i został wcielony do c. i k. 31 pułku artylerii dywizyjnej w Stanisławowie, który w 1908 został przemianowany na c. i k. 31 pułk armat polowych[1][2][3]. W 1909 został przeniesiony do rezerwy i przydzielony w rezerwie do 31 pułku armat polowych[4][5].

W 1911 wstąpił do Związku Walki Czynnej, a następnie do Związku Strzeleckiego, w którym sprawował funkcję komendanta na miasto Stanisławów. Po wybuchu I wojny światowej, od sierpnia 1914 służył w Legionach Polskich. Uczestniczył m.in. w bitwie pod Krzywopłotami, gdzie wsławił się skutecznym ogniem jedynej baterii artylerii, którą dowodził. Do marca 1917 był organizatorem i dowódcą 1 pułku artylerii, a do lipca 1917 sprawował funkcje dowódcy baterii i dywizjonu w c. i k. 28 pułku armat polowych. Po kryzysie przysięgowym został wcielony do armii austriackiej i został dowódcą baterii zapasowej w c. i k. 1 pułku artylerii górskiej. Bohater wiersza Jana LechoniaPolonez artyleryjski” z tomu Karmazynowy poemat ze znaną strofą To major Brzoza kartaczami w moskiewskie pułki wali. Do 1918 jego oddziałem macierzystym w c. i k. Armii był 31 pułk armat polowych, przemianowany kolejno na 30 pułk armat polowych i 30 pułk artylerii polowej[6].

W listopadzie 1918 wstąpił do odrodzonego Wojska Polskiego. Do grudnia 1918 był dowódcą Podhalańskiego Okręgu Wojskowego w Nowym Targu oraz czasowo szefem i dowódcą Okręgu Generalnego Kraków. W kwietniu 1919 został dowódcą 1 pułku artylerii polowej Legionów. Od kwietnia do czerwca 1920 pełnił funkcję szefa sekcji amunicji w Departamencie Artylerii Ministerstwa Spraw Wojskowych, po czym został inspektorem artylerii Armii Rezerwowej. W czerwcu 1920 objął dowództwo 6 Dywizji Piechoty, z którą walczył krótko w wojnie polsko-bolszewickiej. Już w sierpniu 1920 został zastępcą dowódcy artylerii obrony Warszawy. W okresie od stycznia do czerwca 1921 był oficerem inspekcyjnym artylerii przy szefie Sztabu Generalnego. Do września 1922 sprawował funkcję oficera sztabu w Dowództwie Okręgu Korpusu Nr I w Warszawie. 5 września 1922 został przeniesiony z Rezerwy Oficerów Sztabowych DOK I do Dowództwa Okręgu Korpusu Nr VIII w Toruniu na stanowisko szefa Artylerii i Służby Uzbrojenia[7]. Służbę na tym stanowisku pełnił do listopada 1925 roku, a następnie znajdował się w dyspozycji dowódcy Okręgu Korpusu Nr VIII w Toruniu. 31 sierpnia 1927 roku został przeniesiony w stan spoczynku. Zamieszkał w Zielonce pod Warszawą, gdzie za zasługi otrzymał grunty i folwark nazwany „Brzoza”.

1 września 1939 zgłosił się do służby wojskowej. 22 września objął dowództwo nad improwizowanym zgrupowaniem „Brzoza”, które zorganizował z różnych oddziałów zapasowych w rejonie Małoryty. 25 lub 26 września wraz ze swoim zgrupowaniem podporządkował się dowódcy Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Polesie” gen. Franciszkowi Kleebergowi. 28 września po włączeniu w jego skład zgrupowania „Drohiczyn Poleski” całość została formalnie nazwana 50 Dywizją Piechoty Rezerwowej. Dowodził tą dywizją w czasie bitwy pod Kockiem. Po kapitulacji SGP „Polesie” wzięty do niewoli niemieckiej, z których został rychło zwolniony, ze względu na swoje czeskie pochodzenie. W połowie października powrócił do Zielonki.

Grób gen. Ottokara Brzozy-Brzeziny na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie

W czasie okupacji prowadził firmę budowlaną. Od listopada 1939 nawiązał kontakt z Komendą Główną SZP. Jego majątek pełnił rolę konspiracyjnego ośrodka Okręgu Warszawskiego SZP, a następnie ZWZ-AK. W 1943 powstała w nim baza szkoleniowa dla podoficerów batalionu terytorialnego AK „Dęby”. Ottokar Brzoza-Brzezina czynnie współpracował z wywiadem AK. W swoim folwarku ukrywał także grupę Żydów. W 1944 został aresztowany przez Niemców i wywieziony do Oflagu IIC Woldenberg.

Po uwolnieniu z niewoli, powrócił do Polski. Ponownie zamieszkał w Zielonce, gdzie zmarł. Został pochowany na cmentarzu Bródnowskim w Warszawie (kwatera 110-O-IV-13). Jego imieniem nazwano ulicę znajdującą się w Zielonce na tzw. Bankówce[8], oraz polski system niszczycieli czołgów Ottokar–Brzoza[9]. 5 maja 2018 jego szczątki zostały przeniesione z honorami wojskowymi na warszawski Cmentarz Wojskowy na Powązkach[10] (kwatera 18A-3-30)[11].

Awanse

[edytuj | edytuj kod]

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Schematismus 1904 ↓, s. 862.
  2. Schematismus 1908 ↓, s. 821, 901.
  3. Schematismus 1909 ↓, s. 908.
  4. Schematismus 1910 ↓, s. 857, 923.
  5. Schematismus 1912 ↓, s. 933.
  6. Ranglisten 1918 ↓, s. 1170.
  7. Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 28 z 19.08.1922 r.
  8. Brzozy-Brzeziny Ottokara, gen. (ul), 05-220 Zielonka [online], mapa.targeo.pl [dostęp 2017-09-02] (pol.).
  9. Ottokar Brzoza - Polska kupuje niszczyciele czołgów. Wyjaśniamy, czym jest ten sprzęt [online], WP Tech, 20 lipca 2022 [dostęp 2023-09-08] (pol.).
  10. Gen. Ottokar Brzoza-Brzezina spoczął na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach [online], radiomaryja.pl [dostęp 2018-06-17].
  11. Wyszukiwarka cmentarna - Warszawskie cmentarze
  12. Schematismus 1904 ↓, s. 791.
  13. Schematismus 1909 ↓, s. 840.
  14. Schematismus 1912 ↓, s. 862.
  15. Ranglisten 1918 ↓, s. 1052.
  16. Zbigniew Puchalski: Dzieje polskich znaków zaszczytnych. Warszawa: Wyd. Sejmowe, 2000, s. 209.
  17. Wojciech Stela, Polskie Ordery i Odznaczenia Vol. 1 Virtuti Militari, Warszawa 2015.
  18. „Za męstwo i osobistą odwagę okazane w walce z nieprzyjacielem w obronie Ojczyzny”; Rozkaz Ministra Spraw Wojskowych L. 1836 z 12 lipca 1921 r. (Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 29, poz. 1209)

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1904. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, grudzień 1903. (niem.).
  • Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1908. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, grudzień 1907. (niem.).
  • Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1909. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, styczeń 1909. (niem.).
  • Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1912. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, grudzień 1911. (niem.).
  • Ranglisten des kaiserlichen und königlichen Heeres 1918. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, 1918. (niem.).
  • Tadeusz Kryska-Karski i Stanisław Żurakowski, Generałowie Polski Niepodległej, Editions Spotkania, Warszawa 1991, wyd. II uzup. i poprawione.
  • Tadeusz Jurga: Obrona Polski 1939. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1990, s. 754-755. ISBN 83-211-1096-7.