Przejdź do zawartości

Pauzaniasz (wódz spartański)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Popiersie bez ramion z jasnego kamienia. Mężczyzna ma krótkie włosy, brodę i wąsy.
Popiersie Pauzaniasza w jednym z muzeów Kapitolińskich w Rzymie.

Pauzaniasz – wódz spartański z przełomu VI i V w. p.n.e. Jego ojciec Kleombrotos[1], brat króla Leonidasa, który zginął pod Termopilami w 480 p.n.e., sprawował regencję w imieniu małoletniego Plejstarchosa[1], syna Leonidasa[2]. Kiedy Kleombrotos zmarł zimą 480/479 p.n.e. Pauzaniasz został regentem swojego kuzyna[3].

W okresie wojen perskich dowodził częścią wojsk Związku Helleńskiego, któremu przewodniczyła Sparta. Był dowódcą armii greckiej w zwycięskiej dla niej bitwie z wojskami perskimi stoczonej pod Platejami w 479 p.n.e.[4] Później ruszył na jej czele na sprzymierzone z Persami Teby i wymusił na polis wydanie pro-perskich polityków, których stracono w Koryncie[5].

W 478 p.n.e. otrzymał dowództwo 20 peloponeskich okrętów, które razem z 30 ateńskimi i pewną liczbą sprzymierzonych[6] popłynęły na Cypr, by wydrzeć wyspę spod perskiego panowania[4]. Później jego flota skierowała się na północ, przepłynęła Hellespont i zajęła Byzantion[4][6]. Tam Pauzaniasz stał się niepopularny wśród Greków, którymi dowodził[4]. Tukidydes pisze, że przyjął perskie zwyczaje, stał się arogancki, a także nawiązał potajemne kontakty z Kserksesem, perskim królem, oferując nawet poślubienie jego córki[4]. Trudno powiedzieć na ile te zarzuty są prawdziwe, być może były rozpowszechniane przez Ateńczyków, chcących pozbyć się spartańskiego dowództwa[4][7]. Niemniej skargi dotarły do Sparty, Pauzaniasz został odwołany do domu, gdzie był sądzony[8][6]. Uniewinniono go od zarzutu medyzmu (współpracy z Persami), ale został skazany za mniej ważne przewinienia[9][6]. Na jego miejsce wysłano nowego dowódcę, ale Ateńczycy zdążyli już przejąć dowództwo w wojnie z Persami[9]. W takiej sytuacji Sparta wycofała się z dalszych walk[9].

Jak dalej relacjonuje Tukidydes, Pauzaniasz, zwolennik dalszego uczestnictwa Sparty w wojnie, udał się jako osoba prywatna do Byzantionu[10], rzekomo by walczyć z Persami, ale na nowo podjął pertraktacje z królem perskim[11]. Ateńczycy zmusili go do opuszczenia miasta[10], więc udał się do Kolony w Azji Mniejszej, gdzie dotarł do niego posłaniec ze Sparty z rozkazem powrotu[11]. Pauzaniasz usłuchał. W Sparcie początkowo został uwięziony, ale kiedy zgodził się na proces, został uwolniony[11]. Mimo tego traktowany był przez Spartan z nieufnością, oskarżano go o przygotowywanie buntu helotów[11]. Miał też pozostawać w kontakcie z perskim satrapą Artabazosem, a jeden z listów do niego, przechwycony przez spartańskich eforów, stał się podstawą do kolejnego oskarżenia[11]. Pauzaniasz, ostrzeżony przez jednego z eforów, schronił się w sanktuarium Ateny, gdzie został odizolowany i zagłodzony[11][10]. Tuż przed śmiercią głodową, został wyniesiony na zewnątrz by nie zanieczyścić przybytku[11]. Nie wiadomo na ile informacje Tukidydesa są rzetelne, możliwe, że zarzuty dotyczące Pauzaniasza są późniejszym wytworem, choć część z nich brzmi prawdopodobnie[12]. Na pewno odznaczał się zbyt dużym indywidualizmem, co nie było dobrze widziane w spartańskim społeczeństwie i mogło być jedną z głównych przyczyn upadku Pauzaniasza[12].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b Bravo i in. 2009 ↓, s. 742.
  2. Rhodes 2006 ↓, s. 25.
  3. Rhodes 2006 ↓, s. 25-26.
  4. a b c d e f Rhodes 2006 ↓, s. 16.
  5. Bravo i in. 2009 ↓, s. 69.
  6. a b c d Bravo i in. 2009 ↓, s. 75.
  7. Bravo i in. 2009 ↓, s. 75-76.
  8. Rhodes 2006 ↓, s. 16,26.
  9. a b c Rhodes 2006 ↓, s. 26.
  10. a b c Bravo i in. 2009 ↓, s. 84.
  11. a b c d e f g Rhodes 2006 ↓, s. 27.
  12. a b Rhodes 2006 ↓, s. 27-28.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • P.J. Rhodes: A History of the Classical Greek World, 478–323 BC. Blackwell Publishing, 2006. ISBN 978-0-631-22564-5.
  • Benedetto Bravo, Ewa Wipszycka, Marek Węcowski, Aleksander Wolicki: Historia starożytnych Greków. T. II: Okres klasyczny. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2009. ISBN 978-83-235-0412-2.