Podkowiec duży

Podkowiec duży

Rhinolophus ferrumequinum[1]
(Schreber, 1774)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	nietoperze
Podrząd	rudawkokształtne
Nadrodzina	Rhinolophoidea
Rodzina	podkowcowate
Rodzaj	podkowiec
Gatunek	podkowiec duży
Synonimy Vespertilio ferrum-equinum Schreber, 1774[2] Vespertilio equinus P.L.S. Müller, 1776[3] Vespertilio solea[a] Zimmermann, 1777[5] Vespertilio perspicillatus Blumenbach, 1779[6] Vespertilio ungula Boddaert, 1785[7] Vespertilio ferrum-equinum major Kerr, 1792[8] Vespertilio hippocrepis Schrank, 1798[9] Rhinolophus major É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1803[10] Rhinolophus unihastatus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1813[11] Rhinolophus ferrum-equinum var. germanicus Koch, 1865[12] Rhinolophus ferrum-equinum var. italicus Koch, 1865[13] Rhinolophus unihastatus var. homorodalmasiensis[b] Daday, 1885[14] Rhinolophus unihastatus var. homodorensis Daday, 1887[15] Rhinolophus ferrum-equinum obscurus Cabrera, 1904[16] Rhinolophus ferrum-equinum typicus K. Andersen, 1905[17] Rhinolophus ferrum-equinum insulanus Barrett-Hamilton, 1910[18] Rhinolophus ferrum-equinum colchicus Satunin, 1912[19] Rhinolophus ferrum-equinum irani Cheesman, 1921[20] Rhinolophus ferrum-equinum martinoi Petrov, 1940[21] Rhinolophus bocharicus rubiginosus Gubareff, 1941 Rhinolophus ferrumequinum creticum Iliopoulou-Georgudaki & Ondrias, 1985[22]
Podgatunki
R. f. ferrumequinum (Schreber, 1774) R. f. proximus K. Andersen, 1905[23]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[24]
najmniejszej troski
Zasięg występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Podkowiec duży^[25] (Rhinolophus ferrumequinum) – gatunek ssaka latającego z rodziny podkowcowatych (Rhinolophidae). Maksymalna długość życia tego zwierzęcia wynosi 30 lat i 5 miesięcy.

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1774 roku niemiecki przyrodnik Johann Christian Daniel von Schreber nadając mu nazwę Vespertilio ferrum-equinum^[2]. Holotyp pochodził z Francji^[26]. Podgatunek proximus po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1905 roku duński chiropterolog Knud Andersen nadając mu nazwę Rhinolophus ferrum-equinum proximus^[23]. Holotyp pochodził z Gilgit, w Kaszmirze^[27].

Rhinolophus ferrumequinum należy do grupy gatunkowej ferrumequinum, która należy do afro-palarktycznego kladu Rhinolophus, blisko grup gatunkowych maclaudi, fumigatus i xinanzhongguoensis^[28]. Dokładna granica zasięgu między R. ferrumequinum i R. nippon jest obecnie niepewna ze względu na brak danych genetycznych z okazów z południowo-wschodniej Azji^[28]. Podgatunek creticum jest obecnie uważany za synonim podgatunku nominatywnego, a podgatunek irani jest obecnie synonimem podgatunku proximus^[29][28]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają dwa podgatunki^[28].

• Rhinolophus: gr. ῥις rhis, ῥινος rhinos „nos”; λοφος lophos „grzebień”^[30].
• ferrumequinum: łac. ferrum „stal, żelazo”^[31]; equinus „koński”^[32].
• proximus: łac. proximus „bardzo blisko, najbliższy”, forma wyższa od propior, propioris „bliższy”, forma wyższa od prope „blisko”^[33].

Podkowiec duży występuje w południowo-zachodniej Eurazji zamieszkując w zależności od podgatunku^[28]:

• R. ferrumequinum ferrumequinum – południowa Europa od Półwyspu Iberyjskiego i Francji na wschód do Rumunii, Bułgarii i Grecji, w tym południowo-zachodnia Wielka Brytania, południowe Niemcy, południowa Polska i Półwysep Krymski, także na większości wysp Morza Śródziemnego (Baleary, Korsyka, Sardynia, Sycylia, Malta, Kreta, Cypr, itp.), w Turcji (Anatolia), w północno-zachodniej Afryce (północne Maroko, północna Algieria, północna Tunezja i północno-zachodnia Libia) oraz region Lewantu^[29][28].
• R. ferrumequinum proximus – Kaukaz Południowy, Mezopotamia, południowy Turkmenistan, północny, zachodni i południowy Iran, Afganistan, Tadżykistan, Kirgistan, Pakistan i północne Indie (Kaszmir).

Długość ciała (bez ogona) 54–71 mm, długość ogona 31–44 mm, długość ucha 19–25 mm, długość tylnej stopy 10–14 mm, długość przedramienia 51–61 mm; masa ciała 13–44 g^[29]. Futerko szaro- do czerwonobrązowego, brzuch kremowy; skórzasta narośl na nosie w kształcie podkowy; uszy duże, spiczaste bez koziołka; skrzydła szerokie^[34]. Wzór zębowy jest zmienny: I ${\displaystyle {\tfrac {1}{2}}}$ C ${\displaystyle {\tfrac {1}{1}}}$ P ${\displaystyle {\tfrac {2}{2}}}$ M ${\displaystyle {\tfrac {3}{3}}}$ = 30; I ${\displaystyle {\tfrac {1}{2}}}$ C ${\displaystyle {\tfrac {1}{1}}}$ P ${\displaystyle {\tfrac {1}{2}}}$ M ${\displaystyle {\tfrac {3}{3}}}$ = 28; I ${\displaystyle {\tfrac {1}{2}}}$ C ${\displaystyle {\tfrac {1}{1}}}$ P ${\displaystyle {\tfrac {2}{3}}}$ M ${\displaystyle {\tfrac {3}{3}}}$ = 32; I ${\displaystyle {\tfrac {1}{2}}}$ C ${\displaystyle {\tfrac {1}{1}}}$ P ${\displaystyle {\tfrac {1}{3}}}$ M ${\displaystyle {\tfrac {3}{3}}}$ = 30^[29].

Zasiedla tereny otwarte z pasami zakrzewień i zadrzewień, a także lasy. Kryjówki letnie znajduje w jaskiniach, przede wszystkim tych, których wejścia znajdują się po cieplejszej stronie oraz dziuplach, szczelinach skalnych i szparach^[35].

Podkowce aktywne są w nocy. Samice tworzą wiosną i latem kolonie rozrodcze (tzw. porodówki)^[34], które w porównaniu z innymi gatunkami są niewielkie i liczą do 200 samic^[36]. w których rodzą, karmią i wychowują młode. Gatunek owadożerny, zimą zapada w sen zimowy. Latają na wysokości 0,5-3m.^[34]

Pokarm stanowią duże owady latające, głównie ćmy^[34].

Okres godowy trwa jesienią i zimą^[34]. Długość ciąży wynosi ok. 90 dni. Na miejsce rozrodu wybierają głównie strychy, rzadziej piwnice czy jaskinie^[37]. Samica rodzi jedno młode. Młode po tygodniu otwiera oczy, a w 3-4 tygodniu życia jest zdolne do lotu. Ssie 6-8 tygodni, po czym jest samodzielne^[34]. Maksymalna długość życia podkowca wynosi 30 lat i 5 miesięcy.

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. Least Concern „najmniejszej troski”)^[24]. W Polsce jest objęty ścisłą ochroną gatunkową, wymagający ochrony czynnej. Dodatkowo obowiązuje zakaz umyślnego płoszenia lub niepokojenia, jak również fotografowania, filmowania lub obserwacji, mogących powodować płoszenie lub niepokojenie^[38][39].

• ssaki Polski
• fauna Polski
• ochrona przyrody

• C. Koch. das Wesentliche der Chiropteren mit besonderer Beschreibung der in dem Herzog thum Nassau und in den an grän zenden landes theilen vorkommenden Fledermäus. „Verein für Naturkunde im Herzogthum Nassau”. 18, s. 261–593, 1865. (niem.). 
• K.Ch. Andersen. On some bats of the genus Rhinolophus, with remarks on their mutual affinities, and descriptions of twenty-six new forms. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1905 (2), s. 75–145, 1905. (ang.). 
• Edmund C.E.C. Jaeger Edmund C.E.C., Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1–256, OCLC 637083062  (ang.).